Pogranicznik ucieka z posterunku. Tak zaczęła się wojna w Ukrainie

Wojna w Ukrainie. Śledź najnowsze informacje w naszej RELACJI NA ŻYWO

W rosyjskiej inwazji na Ukrainę zginęło ponad 10 tys. cywilów, co najmniej dwa razy tylu zostało rannych, a kilkanaście milionów Ukraińców zostało zmuszonych do ucieczki. Zablokowane dostawy ukraińskiego zboża spowodowały kryzys żywnościowy w najbiedniejszych regionach świata. Wywołany wojną kryzys energetyczny doprowadził do podwyżek cen w wielu krajach.

Według danych amerykańskiego i brytyjskiego wywiadu straty po stronie rosyjskiej wynoszą 300-350 tys. zabitych i rannych żołnierzy, a po stronie ukraińskiej co najmniej 200 tys., jednak nie da się precyzyjnie określić liczby ofiar wojskowych.

Rosyjska inwazja skonsolidowała Zachód, który nałożył bezprecedensowe sankcje na Moskwę i udzielił liczonego w dziesiątkach miliardów dolarów wsparcia zbrojeniowego, ekonomicznego i humanitarnego Kijowowi. NATO poszerzyło się o Finlandię, na ostatniej prostej do przystąpienia do Sojuszu jest też Szwecja.

Na początku 2021 roku Rosja zaczęła gromadzić żołnierzy oraz sprzęt wojskowy wokół granic z Ukrainą. W grudniu tego roku Moskwa wystosowała żądania nierozszerzania Sojuszu Północnoatlantyckiego i ograniczenia jego aktywności na wschodniej flance. W styczniu 2022 roku NATO odrzuciło te żądania.

24 lutego 2022 roku Władimir Putin wydał rozkaz przeprowadzenia "specjalnej operacji wojskowej" w Donbasie, której celem miała być "demilitaryzacja i denazyfikacja Ukrainy".

Ukraiński pogranicznik na punkcie kontrolnym Kałanczak jako pierwszy jest świadkiem nacierającej kolumny rosyjskich wojsk z okupowanego Krymu. Zdjęcie wojskowego, który ucieka z posterunku, natychmiast obiega świat i staje się symbolem.

Wojska rosyjskie rozpoczęły inwazję na pełną skalę, atakując terytorium Ukrainy od północy, w tym z terenu Białorusi, od wschodu oraz od południa ze strony anektowanego Krymu.

Rozpoczęły się ataki rakietowe na budynki wojskowe i lotniska m.in. w Kijowie, Charkowie, Odessie, w obwodzie lwowskim i Donbasie. Władze Ukrainy poinformowały też o cyberataku na dużą skalę, który objął m.in. banki. W ciągu pierwszych kilku dni na terytorium Ukrainy weszły niemal wszystkie siły rosyjskie z ok. 120-150 tys., które zgromadziły się wokół granic tego państwa.

Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski ogłosił stan wojenny, zerwał stosunki dyplomatyczne z Rosją i podpisał dekret o powszechnej mobilizacji wszystkich ukraińskich mężczyzn w wieku od 18 do 60 lat.

25 lutego 2022 roku rosyjskie oddziały rozpoznawcze dotarły do przedmieść ostrzeliwanego Kijowa. Wojska rosyjskie przejęły kontrolę nad elektrownią atomową w Czarnobylu, biorąc jej pracowników za zakładników. W pobliżu Mariupola i Chersonia na południu kraju trwają zacięte walki.

27 lutego na całym terytorium Ukrainy trwają rosyjskie uderzenia rakietowo-powietrzne, Rosjanie zajmują coraz większy obszar kraju. Zełenski ogłosił utworzenie Międzynarodowego Legionu Obrony Terytorialnej Ukrainy, do którego mogą zaciągać się cudzoziemcy.

28 lutego charkowskie osiedla mieszkaniowe zostały ostrzelane rakietami Grad. Zełenski podpisał wniosek o członkostwo Ukrainy w Unii Europejskiej.

65-kilometrowy rosyjski konwój wojskowy posuwa się w kierunku stolicy Ukrainy, ostatecznie niezdobytego Kijowa.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

2 marca wojska rosyjskie zdobyły Chersoń oraz Zaporoską Elektrownię Atomową, największą elektrownię jądrową w Europie. Przez pierwsze sześć dni wojny na Ukrainie zginęło ponad 2000 cywilów.

Weszły w życie unijne sankcje wykluczające niektóre rosyjskie banki z systemu SWIFT. W ciągu następnych miesięcy kolejne pakiety sankcji UE objęły m.in. rosyjskie i białoruskie sektory: finansowy, energetyczny i obronny. Zamrożeniem aktywów i zakazem podróży objęto dotychczas ok. 2000 osób i podmiotów.

3 marca ukraińskie źródła poinformowały o śmierci pod Mariupolem rosyjskiego generała majora Andrieja Suchowieckiego. Był to pierwszy tak wysoki rangą oficer, którego śmierć została potwierdzona. Do końca roku na Ukrainie zginie według różnych źródeł do 13 rosyjskich generałów.

Od początku rosyjskiej inwazji Ukrainę opuściło 1,2 miliona uchodźców. W następnych miesiącach w całej Europie zarejestrowano prawie 7,9 mln uchodźców z Ukrainy, a około 8 mln osób stało się uchodźcami wewnętrznymi. Z emigracji z całego świata wróciło na Ukrainę około 80 tysięcy osób, głównie mężczyzn.

16 marca siły rosyjskie zbombardowały teatr w Mariupolu, zabijając co najmniej 300 ukrywających się tam cywilów. Według Biura Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka (OHCHR) w trakcie rosyjskiej inwazji do końca listopada 2023 roku zginie ponad 10 tys. cywilów, a niemal 19 tys. zostanie rannych. Większość ofiar zginie w wyniku ostrzału rakietowego i ciężkiej artylerii. Zdaniem władz ukraińskich rzeczywista liczba ofiar cywilnych może być znacząco większa.

2 kwietnia władze Ukrainy ogłosiły, że cały obwód kijowski jest wolny od rosyjskich okupantów, co formalnie zakończyło trwającą od początku inwazji bitwę o Kijów. Wojska rosyjskie wycofują się z obwodów kijowskiego, czernihowskiego i sumskiego.

Po wycofaniu się rosyjskiego wojska z podkijowskiej Buczy, dziennikarze i obserwatorzy praw człowieka udokumentowali masowe groby i ciała cywilów pozostawione na ulicach, w piwnicach lub na podwórkach.

W Buczy i jej okolicy znaleziono ciała ok. 1000 cywilów, ponad 650 z nich zostało zabitych kulami lub odłamkami pocisków, a wielu innych zmarło m.in. z głodu, zimna i braku lekarstw. Część ofiar była torturowana przed śmiercią. Podobnie jak w innych miejscach dochodziło również do gwałtów.

14 kwietnia flagowy okręt rosyjskiej Floty Czarnomorskiej krążownik rakietowy Moskwa zatonął na Morzu Czarnym po eksplozji i pożarze na pokładzie w wyniku uderzenia dwiema ukraińskimi rakietami przeciwokrętowymi Neptun.

21 kwietnia oblężony od początku wojny położony na południu kraju Mariupol został zdobyty przez Rosjan z wyjątkiem huty Azowstal, będącej ostatnią redutą ukraińskiej obrony w mieście.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

17 maja z kombinatu metalurgicznego Azowstal, ostatniego bastionu oporu ukraińskich obrońców Mariupola, ewakuowano ponad 260 żołnierzy.

Dzień później siły rosyjskie przejęły całkowitą kontrolę nad Mariupolem, a ok. 2 tys. obrońców Azowstalu poszło do niewoli. Ambasadorzy Finlandii i Szwecji przy NATO oficjalnie przekazali wnioski swych państw o dołączenie do Sojuszu Północnoatlantyckiego.

Po wycofaniu się Rosjan Ukraina odzyskuje kontrolę nad strategiczną Wyspą Węży na Morzu Czarnym.

3 lipca po ciężkich walkach o Lisiczańsk Siły Zbrojne Ukrainy zostały zmuszone do wycofania się z miasta; cały obwód ługański został zajęty przez wojska rosyjskie.

17 lipca Zełenski poinformował, że Rosja wystrzeliła ponad 3 tys. pocisków manewrujących przeciwko Ukrainie.

29 lipca w wybuchu w rosyjskim tzw. obozie filtracyjnym w Ołeniwce w okupowanym obwodzie donieckim zginęło co najmniej 53 ukraińskich jeńców wojennych, a ponad 70 zostało ciężko rannych. W ocenie władz w Kijowie był to celowy akt terrorystyczny zorganizowany przez Rosjan.

20 sierpnia Daria Dugina, córka znanego rosyjskiego ultranacjonalisty Aleksandra Dugina, zginęła w wybuchu samochodu pułapki pod Moskwą, co mogło być próbą zabicia jej ojca. Władze Ukrainy zaprzeczyły odpowiedzialności za zamach.

29 sierpnia siły ukraińskie rozpoczęły kontrofensywę na południu kraju w rejonie Chersonia i Mikołajowa.

6 września rozpoczęła się kontrofensywa sił ukraińskich w rejonie Charkowa, w wyniku której odzyskano ponad 12 tys. kilometrów kwadratowych w obwodzie charkowskim.

10 września siły ukraińskie odzyskały kontrolę nad Iziumem w obwodzie charkowskim. W mieście odkryto masowe groby, w których było ponad 400 ciał, w większości cywili. Część ekshumowanych zwłok miała związane ręce lub ślady tortur.

21 września Putin ogłosił mobilizację, w wyniku której w ciągu następnego roku 300 tys. Rosjan poszło na wojnę, a 260 tys. uciekło z kraju.

23 września rozpoczęły się nieuznane przez społeczność międzynarodową tzw. referenda w tzw. Donieckiej Republice Ludowej i Ługańskiej Republice Ludowej oraz na okupowanych terenach obwodu zaporoskiego i chersońskiego w sprawie przyłączenia tych regionów do Rosji.

30 września Putin ogłosił włączenie tzw. Donieckiej i Ługańskiej Republiki Ludowej, a także obwodów chersońskiego i zaporoskiego w skład Federacji Rosyjskiej.

8 października na moście Krymskim łączącym anektowany Krym z terytorium Rosji doszło do eksplozji, która zniszczyła fragment nitki drogowej konstrukcji i spowodowała zawalenie jednego z jego przęseł. Według mediów ukraińskich była to operacja specjalna Służby Bezpieczeństwa Ukrainy (SBU).

11 listopada siły ukraińskie wkroczyły do Chersonia, z którego wycofali się Rosjanie.

15 listopada po raz pierwszy w trakcie wojny pocisk trafił w terytorium NATO; w przygranicznej polskiej wsi Przewodów zginęły dwie osoby. Rakieta należała najprawdopodobniej do ukraińskiej obrony przeciwlotniczej reagującej na rosyjski ostrzał, a sytuacja była wynikiem nieszczęśliwego wypadku. Zdaniem władz Polski i pozostałych krajów NATO ostateczną winę ponosi Rosja, jako państwo agresor.

5 grudnia Ukraina używa dronów do atakowania baz lotniczych w głębi Rosji: w Engels-2 i Diagilewie.

11 grudnia toczą się zacięte walki w okolicach Bachmutu niemal doszczętnie zniszczyły to położone na wschodzie Ukrainy, w obwodzie donieckim miasto. Jednak linia frontu się niewiele zmienia. Po stronie rosyjskiej walczą oddziały Grupy Wagnera, prywatnej firmy wojskowej Jewgienija Prigożyna.

21 grudnia podczas pierwszej zagranicznej podróży od rozpoczęcia rosyjskiej inwazji 24 lutego prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski spotkał się z prezydentem USA Joe Bidenem i wygłosił przemówienie przed połączonymi izbami Kongresu.

1 stycznia siły ukraińskie zaatakowały rosyjską bazę w okupowanej Makiejewce w obwodzie donieckim, w wyniku czego mogło zginąć 400 rosyjskich żołnierzy.

10 stycznia Rosjanie zajęli Sołedar w pobliżu Bachmutu, o który wciąż trwają walki.

18 stycznia w katastrofie śmigłowca w Browarach zginęło 21 osób, w tym szef MSW Ukrainy Denys Monastyrski i jego dwaj zastępcy.

17 marca Międzynarodowy Trybunał Karny w Hadze wydał nakaz aresztowania Putina oraz rosyjskiej rzeczniczki praw dziecka Marii Lwowej-Biełowej, oskarżając ich o odpowiedzialność za zbrodnie wojenne na Ukrainie polegające na bezprawnych deportacjach dzieci z okupowanych terenów Ukrainy do Rosji. Ukraińskie władze znają tożsamość ok. 20 tys. deportowanych dzieci, jednak pełna ich liczba może sięgać setek tysięcy.

4 kwietnia Finlandia została 31. członkiem Sojuszu Północnoatlantyckiego.

5 kwietnia siły rosyjskie skupiały się na atakach w kierunkach Łymanu, Bachmutu, Awdijiwki i Marjinki, a najcięższe walki toczyły się w Bachmucie i Marjince. Mający przewagę liczebną Rosjanie robią postępy w Bachmucie, który nadal broniony jest przez Ukraińców.

7 kwietnia z Pentagonu wyciekły tajne dokumenty zawierające plany USA i NATO dotyczące wsparcia ukraińskiego wojska przed spodziewaną ofensywą.

16 maja Rosja przeprowadziła kolejny w tym miesiącu, największy od tygodni zmasowany atak na Kijów przy użyciu rakiet balistycznych i dronów z północy, południa i wschodu, środki napadu powietrznego były wystrzeliwane z powietrza, lądu i morza.

21 maja Rosjanie ostatecznie zajęli Bachmut.

25 maja Moskwa i Mińsk podpisały umowę o rozmieszczeniu rosyjskiej taktycznej broni atomowej na Białorusi.

6 czerwca siły rosyjskie wysadziły zaporę wodną Kachowskiej Elektrowni Wodnej, w wyniku czego woda zalała dziesiątki miejscowości, wywołując katastrofę humanitarną i ekologiczną.

8 czerwca rozpoczęła się kontrofensywa ukraińska mająca na celu wyzwolenie terenów zajętych przez wroga na południu i wschodzie kraju. W ciągu pięciu miesięcy armia ukraińska przesunęła się o kilkanaście kilometrów w głąb pozycji rosyjskich, przez co cała operacja uważana jest za niepowodzenie. W ciągu następnych miesięcy media określają konflikt jako wojnę pozycyjną oraz konflikt w impasie.

23 czerwca Grupa Wagnera zbuntowała się przeciwko armii rosyjskiej. W Rostowie nad Donem opanowała obiekty wojskowe, następnie kolumna pojazdów z ok. 10 tys. najemników Wagnera ruszyła w kierunku Moskwy. Na drugi dzień i po negocjacjach z prezydentem Białorusi Alaksandrem Łukaszenką Prigożyn wstrzymał marsz swoich oddziałów na Moskwę i wycofał je na Białoruś.

6 lipca Rosja przeprowadziła atak rakietowy na Lwów, zginęło 10 osób, uszkodzonych zostało 35 budynków.

8 lipca podczas wizyty w Turcji Zełenski uzgodnił powrót na Ukrainę pięciu dowódców ukraińskiego garnizonu w Azowstalu, wziętych do niewoli po zdobyciu przez Rosjan Mariupola w maju 2022 roku i internowanych w Turcji w ramach poprzedniego porozumienia z Rosją.

12 lipca podczas szczytu NATO w Wilnie państwa członkowskie zgodziły się na uproszczenie procesu przystąpienia Ukrainy, lecz nie przedstawiły formalnego zaproszenia ani harmonogramu, kiedy ten kraj mógłby faktycznie przystąpić do Sojuszu.

23 sierpnia według władz rosyjskich w katastrofie lotniczej w miejscowości Kużenkino zginęli przywódcy grupy Wagnera Jewgienij Prigożyn i Dmitrij Utkin.

21 września Rosja ponownie intensyfikuje ataki rakietowe, uszkadzając ukraińskie obiekty infrastruktury energetycznej. Jednocześnie ukraińskie władze informują, że Rosja wystrzeliwuje w kierunku Ukrainy mniej rakiet, ale wysyła więcej dronów.

17 października Zełenski potwierdził, że Siły Zbrojne Ukrainy używają amerykańskich pocisków balistycznych ATACMS. Biały Dom potwierdził, że Ukraina otrzymała starszą wersję pocisków o zasięgu 165 km.

1 listopada siły ukraińskie kontynuowały ofensywę w kierunku Melitopola, z kolei armia rosyjska atakowała w kierunkach Kupiańska, Bachmutu, Awdijiwki, Marjinki, Szachtarska i Zaporoża.

25 listopada Rosja przeprowadziła największy od kilku miesięcy atak dronów, wymierzony głównie w Kijów. Zestrzelono 74 z 75 irańskich dronów Shahed. Władze lokalne poinformowały, że w ciągu jednej doby armia rosyjska ostrzelała obwód chersoński 100 razy, wystrzeliwując ponad 520 pocisków.

1 grudnia w wywiadzie dla Associated Press Zełenski przyznał, że ukraińska kontrofensywa "nie przyniosła pożądanych rezultatów" ze względu na utrzymujące się niedobory broni i żołnierzy.

26 grudnia ukraińskie lotnictwo przy użyciu pocisków manewrujących zniszczyło rosyjski okręt desantowy Nowoczerkask w Teodozji na Krymie. Siły rosyjskie ostrzelały pociąg ewakuacyjny w Chersoniu.

7 stycznia siły ukraińskie zniszczyły częściowo ukończony most kolejowy na budowanej trasie z Mariupola do Rosji.

23 stycznia ukraińscy piloci rozpoczęli szkolenia z instruktorami na myśliwcach F-16 na terenie USA, Danii i Wielkiej Brytanii. Zdaniem szefa MSZ Ukrainy Dmytro Kułeby ukraińscy piloci mogą jeszcze w tym roku zacząć używać F-16 w walce. Dotychczas przekazanie tych myśliwców Ukrainie zadeklarowały władze Holandii, Danii, Belgii i Norwegii.

8 lutego prezydent Zełenski ogłosił nowego naczelnego dowódcę Sił Zbrojnych: generała Walerija Załużnego zastąpił generał Ołeksandr Syrski.

17 lutego wojsko ukraińskie wycofało się z Awidijwki w obwodzie donieckim. Miasto od miesięcy było miejscem jednych z najbardziej intensywnych walk na froncie i nieustannych szturmów Rosjan. Awdijiwka, postrzegana jako brama do pobliskiego Doniecka, największego miasta przejętego przez wspieranych przez Rosję separatystów jeszcze w 2014 r. i od tego czasu okupowanego, została niemal całkowicie zniszczona.

źródło: PAP