Rzeź w Buczy to początek. "To, co odkryjemy w kolejnych dniach, wstrząśnie światem"

Oto #TOP2022. Przypominamy najlepsze materiały mijającego roku.

- Dranie - tylko tyle jest w stanie wydusić z siebie starszy mężczyzna, zanim wzrokiem ucieknie w stronę ulicy usianej trupami sąsiadów i znajomych. Przeprasza stojącego przed sobą dziennikarza, ale dłużej mówić nie jest w stanie. Głos mu się załamuje, podbródek drży, twarz wykrzywia grymas niewyobrażalnego cierpienia.

Na widok ulic Buczy i ciał w zaawansowanym stadium rozkładu nikt nie jest przygotowany. Ani miejscowi, którzy spędzili miesiąc pod okupacją Rosjan i dla których rozmowy o tym, co przeżyli, wciąż są zbyt bolesne, ani dziennikarze przyjeżdżający do miasteczka wyzwolonego 1 kwietnia.

Ci drudzy wyznają, że rzeczy, które zobaczyli w Buczy, wymykają się jakiemukolwiek pojmowaniu.

Dotychczas odkryto ciała ponad 400 cywilów. Karetki wciąż zbierają trupy z chodników. Wojskowi przeczesują miasto i odkrywają w piwnicach kolejnych zakatowanych. Szokujących odkryć dokonują również dziennikarze.

- Prawdopodobnie była to pięcio-, może sześcioosobowa rodzina, z czego dwie lub trzy osoby to dzieci. Ciężko oszacować. Części ciał rozrzucone dookoła. Pewnie to "robota" przymierających głodem bezpańskich psów - mówi Denis Kazancew, ukraiński dziennikarz i pisarz.

Kazancew, który natrafił na te ciała, długo wahał się, czy publikować drastyczne zdjęcia - stos zwęglonych zwłok porzuconych pod drzewem na placu pomiędzy domami. Postanowił, że nie może być żadnej cenzury.

- Świat musi zobaczyć bestialskie zbrodnie Rosjan bez żadnych filtrów. Ta rodzina najpewniej została rozstrzelana, a następnie ciała podpalono. Tak okupanci zacierają ślady mordów – wyjaśnia Kazancew.

Wcześniej wojskowi dokonali innego makabrycznego odkrycia. Na trasie Kijów-Żytomierz, ledwie w kilkadziesiąt kilometrów od stolicy znaleziono ciała pięciu kobiet. Były nagie, ułożone w stos i również podpalone.

- Ciężko wyobrazić sobie, przez jakie piekło przeszły przed śmiercią. Zgwałcone, zabite, spalone – mówi Andrij Caplijenko, ukraiński dziennikarz wojenny.

Bucza, zanim wkroczyli do niej Rosjanie, była spokojnym, niespełna 40-tysięcznym miasteczkiem, tonącą w zieleni sypialnią Kijowa. Idealnym miejscem dla rodzin z dziećmi.

- Kiedy zaczęła się rosyjska inwazja, nikt nie mógł sobie wyobrazić, że wojna dotrze również do Buczy. Naiwnie zakładaliśmy, że działania wojenne przejdą obok nas i będą toczyć się gdzieś w Kijowie – mówi Kateryna Ukraincewa, deputowana lokalnej buczańskiej rady miejskiej.

Dlatego wielu mieszkańców Buczy - zamiast uciekać na zachód kraju lub za granicę - postanowiło przeczekać wojnę we własnych domach. Paniki nie było nawet wtedy, gdy rosyjski desant, pomimo zaciętych walk, zdołał wylądować na pobliskim lotnisku w Hostomelu. Rosjanie przecież mieli atakować tylko wojskowe obiekty.

Już 26 lutego, dwa dni po inwazji, w Buczy pojawili się dywersanci. Wyjazd stał się niebezpieczny. 4 marca do miasta wkroczyła kolumna rosyjskiego sprzętu wojskowego. Prawdopodobniej chcieli przedostać się przez Buczę do pobliskiego Irpienia, a dalej do Kijowa. Nie wzięli pod uwagę, że wjeżdżając na ulicę Dworcową, główną drogę Buczy, znajdą się w "wąskim gardle" i staną się doskonałym celem dla ukraińskiej artylerii.

Niemal cała kolumna została zniszczona. Niedobitki rozproszyły się po miasteczku. Od tego dnia w Buczy zaczęła się okupacja. Miasto zostało otoczone i całkowicie odcięte przez rosyjskie blokposty. Miejscowa ludność znalazła się w pułapce.

- Irpień nigdy nie był całkowicie okupowany. Tam cały czas trwały ciężkie walki, więc faszyści nie mieli czasu, żeby znęcać się nad ludnością cywilną, szukać kobiet, gwałcić je, torturować mężczyzn w piwnicach. Inaczej było w Buczy. Tu okupanci robili wszystko, co im się żywnie podobało. W praktyce oznaczało to, że w Buczy w każdej chwili każdy mógł zginąć – mówi Ukraincewa.

W pierwszej kolejności Rosjanie ostrzelali wieżę telekomunikacyjną, pozbawiając Buczę łączności ze światem. Następnie odcięli ogrzewanie, elektryczność i bieżącą wodę. Ludzi zaganiali do piwnic pod groźbą rozstrzelania, choć i tak co rusz chaotycznie otwierali ogień do cywilów.

W mieście zaczęło się wielkie szabrowanie. Rosjanie wchodzili do bloków i po kolei wyważali drzwi. Plądrowali, grabili, gwałcili, ale przede wszystkim szukali rodzin wojskowych oraz ATO-szników [skrót od operacji antyterrorystycznej – red.], jak w Ukrainie nazywają weteranów wojny w Donbasie.

- Z niebywałą wściekłością chcieli się mścić. W Irpieniu była aleja pamięci chłopców poległych w Donbasie. Oni nawet ich fotografie rozstrzelali – opisuje Ukraincewa.

Do żywych też nie mieli litości. Według Ukraincewej część danych o mieszkających w okolicach wojskowych i ich rodzinach Rosjanie mieli od pojedynczych miejscowych, którzy poszli na współpracę, wydając swoich sąsiadów, część znaleźli prawdopodobnie w opuszczonym wojskowym biurze rekrutacyjnym.

- W Buczy mieszkał dorosły syn jednego z weteranów wojny w Donbasie. Znaleźli go i rozstrzelali – mówi Ukraincewa. - Większość skatowanych mężczyzn Rosjanie podejrzewali o współpracę z ukraińską armią. Kiedy wchodzili do czyjegoś domu, zabierali w pierwszej kolejności telefony, sprawdzali historię korespondencji, czy przypadkiem ktoś nie wysyłał informacji.

Podejrzanych Rosjanie zabierali do piwnic. Jeńcy byli torturowani, trzymani bez jedzenia i wody. Obok nich leżały trupy wcześniej zamordowanych sąsiadów.

W relacjach ocalałych powtarzają się wzmianki o tym, że okupanci rozbierali ofiary w poszukiwaniu tatuaży swastyk i śladów po wkłuciach - zgodnie z propagandą Kremla Ukraińcy to naziści i narkomani. Nieludzie.

Tetianę i jej męża okupanci wzięli na "przesłuchanie" za nic. Po prostu przeszukali ich mieszkanie, a potem kazali przejść do sztabu, który urządzili w jednym z bloków.

Ją kilka razy uderzyli kolbą karabinu, grozili pocięciem, ale w końcu puścili do domu. Męża zatrzymali. Tetiana szukała go dwa tygodnie. Dopiero jedna z sąsiadek zasugerowała jej, żeby zeszła do piwnicy bloku. Leżały tam dwa trupy. Tetiana od razu rozpoznała męża.

- Biedaczek leżał tam. Miał całą twarz zniweczoną, obróconą w miazgę. Zanim go zastrzelili, zakatowali go – płacze starsza kobieta. – Wykopaliśmy na podwórku grób na metr głębokości, żeby psy go nie dopadły.

W podobny sposób rosyjska okupacja wyglądała w Hostomelu. To zaledwie 17-tysięczne miasteczko znalazło się pod okupacją już w pierwszych dniach inwazji. Ale zanim stało się jasne, w jakim kierunku będą toczyć się walki, wiele osób z Kijowa uciekło właśnie na okoliczne wsie. Wśród takich osób była również Julia Pankowa, ukraińska dziennikarka oraz prezenterka.

- Nikt nie miał pojęcia, co będzie się działo. Odruchowo podjęłam decyzję, że wyjadę z miasta i dołączę do rodziny na wsi pod Hostomelem – opowiada Pankowa.

Kiedy zaczęły się ostrzały, całą rodziną chowali się w piwnicy. Kilka razy w popłochu usuwali oznaczenia naprowadzające rosyjskie samoloty, które dywersanci malowali na ich trawniku. Bali się wyjechać. Wiedzieli, że we wsi obok Rosjanie rozstrzelali rodzinę, mimo, że miała ze sobą białą flagę.

- Pewnego dnia wyszłam na taras i zamarłam. Na naszą posesję wchodził właśnie oddział kadyrowców [żołnierze czeczeńskiego dyktatora Ramzana Kadyrowa – red.]. Przeszukali cały dom. Zabrali broń myśliwską ojca, ale o dziwo nikomu nie zrobili krzywdy. Mieliśmy szczęście. Był to dobrze wyszkolony oddział specnazu, który nie zajmował się maruderstwem, tylko wywiadem - mówi Pankowa.

Podobnie jak w Buczy, okupanci szukali w Hostomelu przede wszystkim rodzin wojskowych.

- Gdyby znaleźli w domu jakieś dowody na związek z wojskiem ukraińskim lub Obroną Terytorialną, wątpię, aby ktokolwiek z tego domu wyszedł żywy. Nie darowaliby ani starszym, ani dzieciom – opowiada ojciec Wasyl, kapelan wojskowy kościoła grekokatolickiego.

Już w pierwszych dniach wojny o. Wasyl został oddelegowany ze wschodu Ukrainy pod Kijów, aby pomóc w ewakuacji rodzin wojskowych. Niestety, nie wszystkich zdołali wywieźć na czas.

- Odkrycia, których dokonano w Buczy, są przerażające, ale świat wzdrygnie się po tym, co może zobaczyć w Hostomelu. Mam potwierdzone informacje o żonach wojskowych, które zostały porwane, przez dwa dni brutalnie gwałcone, a następnie publicznie powieszone. To przestępstwo już bada ukraińska prokuratura. Możemy tylko mieć nadzieje, że oprawcy nie zdążyli spalić ciał swoich ofiar. Są solidne podstawy, aby uważać, że mobilne krematoria, jakie mieli ze sobą Rosjanie, nie służyły do spalania ciał żołnierzy, tylko do zamiatania śladów po swoich zbrodniach – mówi ojciec Wasyl.

Do tej pory w Buczy odkryto ponad 400 ciał cywilów zabitych przez Rosjan. Część z nich pochowano w masowych grobach.

Pierwszy z nich powstał na terenie cerkwi im św. Andrzej Apostoła. Wynegocjował go główny lekarz po tym, jak Rosjanie zajęli również szpital. W długiej na 14 metrów mogile pochowano 67 osób. Tożsamość części z nich nie została potwierdzona.

Kolejny masowy grób odkryto we wsi Motyżyn, w rejonie buczańskim. Prawdopodobnie ten grób wykopali sami okupanci. To tam znaleziono ciała sołtys Motyżyna Olgi Suchenko, jej męża oraz syna, których Rosjanie uprowadzili 23 marca.

Bilans ofiar rosyjskiej okupacji będzie rósł. Prokurator generalna Ukrainy Iryna Wenedyktowa już poinformowała, że prawdopodobnie największy masowy grób znajduje się w Borodiance, miasteczku położonym kilkadziesiąt kilometrów na północ od Buczy.

- Przeżyliśmy szok po tym, co zobaczyliśmy w Buczy, ale to jest dopiero początek. Będziemy dowiadywać się o kolejnych zbrodniach Rosjan. Masa ludzi wciąż leży w piwnicach, zakopana na podwórkach, placach zabaw czy zmiażdżona przez czołgi. Takich Bucz będzie wiele nie tylko pod Kijowem, ale i Charkowem, Czernichowem, w Mariupolu… Wszędzie, gdzie żołnierze wprowadzali "russkij mir" – mówi o. Wasyl.