Wybory samorządowe 2024. Burmistrz. Kim jest, ile trwa kadencja, kto może kandydować?

Burmistrz stanowi jednoosobowy organ wykonawczy w gminach miejskich oraz gminach miejsko-wiejskich. W miastach powyżej 100 tys. mieszkańców organem wykonawczym jest natomiast prezydent miasta. Osoba sprawująca to stanowisko jest również kierownikiem urzędu miasta oraz urzędu stanu cywilnego w przypadku, gdy nie mianuje na to stanowisko odrębnego kierownika USC. W wyborach samorządowych, które odbędą się w kwietniu 2024 roku uprawnieni wyborcy, zdecydują, kto obejmie to stanowisko w setkach gmin w Polsce. Kto może zostać burmistrzem?

Wybory samorządowe 2024. Sprawdź najnowsze informacje

Zgodnie z obowiązującym prawem, osoba, która chce kandydować w wyborach na burmistrza, musi spełniać określone warunki. Kandydować na to stanowisko może polski obywatel, posiadający czynne prawo wyborcze, czyli prawo wybierania, który najpóźniej w dniu głosownia kończy 25 lat.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Co ważne, kandydat na burmistrza w danej gminie miejskiej lub miejsko-wiejskiej, nie musi na stałe zamieszkiwać na jej terenie. Dodatkowo osoby kandydujące w wyborach na burmistrza nie mogą jednocześnie ubiegać się o stanowisko w radzie powiatu lub radzie sejmiku województwa. Funkcji burmistrza nie można również łączyć ze stanowiskiem burmistrza lub jego zastępcy w innej gminie, zatrudnieniem w administracji rządowej oraz z mandatem posła lub senatora.

Zgodnie z przepisami obowiązującymi od 2018 roku, wybory samorządowe odbywają się w Polsce co 5 lat. W 2022 roku zdecydowano jednak o przedłużeniu kadencji samorządów, ze względu na zbieżność terminów, w którym powinny odbyć się wybory parlamentarne oraz wybory lokalne. W związku z tym kadencja samorządów zakończy się 30 kwietnia 2024.

Standardowa kadencja burmistrza - podobnie, jak innych organów władzy samorządowej - trwa więc pięć lat. Zgodnie z nowelizacją wprowadzoną przed niemal sześcioma laty, na burmistrza wybrana nie może zostać osoba, która została uprzednio dwukrotnie wybrana na to stanowisko - jednak jak podkreśla portal samorząd.pap.pl, "ograniczenie będzie po raz pierwszy stosowane w wyborach samorządowych w 2029 r.".

Kto może zgłosić kandydata na burmistrza? Prawo to przysługuje komitetom wyborczym, które zarejestrowały "listy kandydatów na radnych w co najmniej połowie okręgów wyborczych w danej gminie. W każdym z tych okręgów liczba zarejestrowanych przez ten komitet kandydatów na radnych nie może być mniejsza niż liczba radnych wybieranych w tym okręgu" - informuje Kodeks wyborczy.

Wybory na burmistrza są powszechne, równe, bezpośrednie oraz odbywają się w głosowaniu tajnym. Za wybranego na stanowisko uważa się kandydata, który w głosowaniu otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Co w przypadku, gdy tak się nie stanie? Jak informuje Kodeks wyborczy, jeżeli żaden z kandydatów nie otrzymał wskazanej liczby ważnie oddanych głosów, dwa tygodnie później przeprowadzana jest II tura wyborów.

Udział w niej biorą dwaj kandydaci na burmistrza, którzy w pierwszym głosowaniu zdobyli największą liczbę ważnych głosów. Jeżeli natomiast którykolwiek z kandydatów wycofa się z walki o stanowisko burmistrza, utraci prawo wyborcze, bądź umrze, w głosowaniu weźmie udział wyłącznie jeden kandydat. II turę wyborów na burmistrza wygrywa kandydat, który zdobędzie więcej ważnie oddanych głosów.

W Kodeksie wyborczym zawarto również zasady postępowania, gdy w wyborach na burmistrza weźmie udział wyłącznie jeden kandydat, bądź nikt nie wyrazi chęci ubiegania się o to stanowisko. Pierwszym krokiem, który przewidują przepisy w tym przypadku, jest wezwanie do dokonania dodatkowych zgłoszeń. Jeżeli mimo tego, nie zostanie zarejestrowany żaden kandydat, wyboru burmistrza w głosowaniu tajnym dokona rada gminy bezwzględną większością głosów ustawowego składu organu.

W przypadku, gdy kandydować na burmistrza zgodzi się wyłącznie jedna osoba, wybory zostaną przeprowadzone. Wybór na stanowisko będzie musiał zostać potwierdzony jednak uzyskaniem więcej niż połowy ważnie oddanych głosów. Jeżeli tak się nie stanie, wyboru burmistrza dokona rada gminy w głosowaniu tajnym.