Wielka Historia(strona 4/1)

Królowa Jadwiga była osobą bardzo religijną. Cały artykuł przeczytasz na portalu wielkahistoria.pl. O wielu aspektach życia świętej nie mówi się głośno. Jednym z pomijanych tematów była jej relacja z hierarchią kościelną. Okazuje się, że Jadwiga wolę papieża traktowała z dystansem. Jej ślub z Jagiełłą odbył się w 1386 r. Dla papieża Urbana VI długo nie był to "prawdziwy chrześcijanin". Oberwało się i samej Jadwidze za dotychczasowy konkubinat z poganinem. Głosy niechęci docierały nad Wisłę. Nie dziwi więc dystans królowej. Nastoletnią i religijną Jadwigę otaczali ludzie także o antyklerykalnych poglądach. W końcu królowa nie wytrzymała. W 1389 r. skierowała do papieża list. Nie wiadomo czy go wysłała, ale zachowała się jego kopia robocza. Jeśli dotarł do Rzymu to, jak podaje wielkahistoria.pl, musiał wprawić ojca świętego w osłupienie lub nawet wpędzić we wściekłość. 15-latka zbeształa bowiem Urbana VI. Działania papieskich urzędników określiła jako "nieludzkie i absurdalne". Jadwiga zarzuciła papieżowi także łamanie tradycji, popełnianie "wielkich błędów" i szkodzenie "prestiżowi papiestwa". Nie zachowała się odpowiedź papieża. Nie wiemy czy Urban VI przeczytał ten list i czy chciał odpisać. Niedługo po tym zmarł. Materiał powstał na podstawie książki Kamila Janickiego pt. "Damy Władysława Jagiełły" (Wydawnictwo Literackie 2021).

Władysław Jagiełło długo czekał na pierwszego legalnego potomka, który mógłby po nim objąć tron. Cały artykuł przeczytasz na portalu wielkahistoria.pl. Do tego nad Wisłą roiło się od plotek, z których wynikało, że król ma wiele nieślubnych dzieci. Wizerunek Jagiełły był nadszarpnięty, jednak po długich latach związku z Anną Cylejską, jego druga żona nagle zaszła w ciążę. Początkowo władca twierdził, że kobieta nosi pod sercem bękarta, co zmieszało z błotem dobre imię Anny. Na Wawelu wybuchł skandal i dopiero po pewnym czasie wszystko wróciło do normy, kiedy to w 1408 r. na świat przyszła dziewczynka. Jagiełło nazwał ją Jadwiga Jagiellonka na cześć dawnych piastowskich królowych. Zarazem nosiła ona imię po pierwszej żonie Jagiełły, Jadwidze Andegaweńskiej. Gdy w pewnym momencie król musiał zdecydować, kto stanie na czele kraju, wybrał Jadwigę. W marcu 1413 roku, z okazji piątych urodzin dziewczynki, uczestnicy zjazdu w Jedlni obwołali małą ją swoją panią, zapewniając jej dwór i własnych urzędników. W kolejnych latach nie myślano o jej koronacji, ale rozpoczęły się poszukiwania właściwego męża. Oficjalnie stał się nim Fryderyk II z dynastii Hohenzollerów. Przed koronacją Jadwigi, Jagiełło zapewnił Fryderyka, że przejmie po nim tron, lecz był jeden mały wyjątek. Gdyby na koniec życia Jagiełły urodził się mu syn, wówczas to on odziedziczy po nim miano króla. Później Jadwiga nieoczekiwanie zmarła w wieku 23-lat, a Jagiełło w jesieni życia doczekał się nawet nie jednego, a trzech synów, z których dwaj dożyli dorosłości i zasiedli na tronie.

Gród wawelski w czasach pierwszych Piastów był nie tylko siedzibą władców, ale także gęsto zaludnioną osadą. Cały artykuł przeczytasz na wielkahistoria.pl. Gród za panowania Mieszka I (X w.) musiał już posiadać przynajmniej namiastkę pałacu. Istnieje kilka teorii. Badacze twierdzą, że rezydencja mogła przylegać do rotundy Najświętszej Marii Panny – jednego z pierwszych kamiennych kościołów na wzgórzu. Dopiero po zburzeniu pałacu kościółek miał się stać samodzielnym budynkiem. Wątpliwości budzi jednak m.in. rzeźba terenu. Na wschód od katedry znaleziono ślady kamiennej budowli z XI wieku. To pozostałości po pałacu biskupim lub właśnie pałac książąt i królów. W XX w. pod dziedzińcem odkryto ściany małej konstrukcji zagłębionej w skale z pomieszczeniem o wielkości ok. 25 m/kw. Powszechnie twierdzono, że to mennica lub basen chrzcielny. Jednak to mógł być spichlerz - element części zabudowy pałacowej. Był on fragmentem pałacu lub stał na jego tyłach i był używany nawet po rozbiórce kurii książęcej w XI w.

Współczesna dieta śródziemnomorska jest hitem i ma wielu zwolenników. Cały artykuł przeczytasz na portalu wielkahistoria.pl. Antyczna wersja diety starożytnych Greków może wywoływać dziś częściowe obrzydzenie. Tylko dwa posiłki dziennie, tylko mięso, ryby i warzywa. Oprócz tego miód, chleb, jajka, oliwa z oliwek i wino – to smaczna podstawa codziennej diety sprzed wieków. Nie było cukru, pomarańczy, czekolady, cytryn, innych przypraw, ziemniaków czy pomidorów. Jedyną przyprawą była sól. Największymi przysmakami w starożytnej Grecji były za to ptaki, owoce morza i solone ryby. Brzmi smacznie, ale w rzeczywistości ówczesna żywność mogła wywoływać mdłości. Najwięcej kontrowersji wybudza czarna polewka ze Sparty. To fasola, sól, ocet i świńska noga. Całość wywaru gotowana we krwi. Obrzydzenie może wywoływać również brak higieny i warunki, w których przygotowywano posiłki. Warzyw nie myto, a mięso szybko się psuło i śmierdziało. To jednak nie przeszkadzało w jego obróbce i spożywaniu. Gotowano na ogniu, często pieczono. Używano węgla drzewnego lub dużej ilości suchych gałęzi. Co jeśli chodzi o napoje? Nie było herbaty, kawy, soków. Antyczni Grecy pili głównie rozcieńczone wino.

Pierwotna historia smoka wawelskiego zaczyna się… bez smoka. Cały artykuł przeczytasz na portalu wielkahistoria.pl. Legendę spisał Wincenty zwany Kadłubkiem. Kronikarz opisał historię słynnego króla Kraka. Jego panowaniu zagroziła żarłoczna bestia. "Był w załomach pewnej skały okrutnie srogi potwór, którego niektórzy zwać zwykli całożercą" – pisał Kadłubek. Bestia szybko sterroryzowała Polaków, a króla ośmieszyła. Była bardzo bystra, oczekiwała od ludzi konkretnej liczby bydła. Jeśli bydła zabrakło – całożerca zjadał tyle osób, ile brakło wołów. Król Krak miał już tego dosyć. Synowie Kraka wielokrotnie atakowali bestię, ale bez sukcesów. W końcu królewicze wpadli na pomysł. Zamiast bydląt ustawili skóry wypchane zapaloną siarką. Bestia "zadusiła się od buchających płomieni". Po sukcesie zasadzki, młodszy syn Kraka zabił swojego brata. Wykorzystał okazję, tłumacząc ojcu, że ten zginął w walce z potworem. Dopiero po śmierci Kraka intryga i zbrodnia wyszły na jaw. Z kolei na skale całożercy założono słynne miasto. Według Kadłubka osada pierwotnie miała otrzymać nazwę "Gracchovia" od "imienia Grakcha". Kronikarz podał, że osadę nazywano też Krakowem od krakania kruków, które zleciały się do truchła bestii.

Bona Sforza kochała swoje dzieci, ale tylko te najstarsze. Cały artykuł przeczytasz na portalu wielkahistoria.pl. Zygmunt August był oczkiem w głowie Bony. Królowa w 1527 r. straciła tragicznie drugiego syna - Olbrachta. Dla swoich pozostałych pociech stała się po tym oziębła i obojętna. Bona miała też trzy młodsze córki - Zofię, Annę i Katarzynę. Młode Jagiellonki mieszkały razem. Cała uwaga matki była skupiona na najstarszej córce Izabeli i ukochanym synu Zygmuncie. Z czasem królowa bardziej angażowała się w wychowanie dzieci swoich dwórek, niż własnych córek. Były dla niej balastem. W 1533 r. Bona wyjechała na Litwę, porzucając dziewczynki na Wawelu. Matka długo nie okazywała im zainteresowania. Zainteresowała się nimi dopiero, gdy stały się już młodymi damami. Długo też skazywała je na staropanieństwo. Dlaczego Bona nie kochała córek? Według historyków jedna z przyczyn to rosnące z wiekiem skąpstwo. Utrzymanie trzech panien było kosztowne. Powodem mogła być także trauma po tragicznej stracie syna, która przerodziła się z niechęć do córek. Ostatecznie Bona nie porzuciła niekochanych córek – były jej namiastką rodziny, mimo że nie okazywała im uczuć.

Albański dyktator Enver Hoxha (Hodża) zabiegał o uznanie Stalina. Cały artykuł przeczytasz na portalu Wielkahistoria.pl. Przywódcy odbyli ze sobą łącznie pięć spotkań. W ich trakcie Stalin dzieł się absurdalnymi poradami. Radziecki zbrodniarz, odpowiedzialny za śmierć milionów, doradzał, by Albańczyk nie działał wzorem komunistów. Stalin po II wojnie światowej wykazywał małe zainteresowanie czymkolwiek związanym z Albanią. Na spotkaniach był miły, dla podtrzymania rozmowy pytał o pochodzenie Albańczyków, o kwestie wyznań, krajobrazu, geografii, konflikty z sąsiadami. Były to informacje, które mógł uzyskać w chwilę od swoich urzędników. Władcy najmniejszej wówczas dyktatury w Europie radził, by nie walczyć tak z religią i nie okazywać zbyt mocno wrogości USA i całemu Zachodowi. Stalin miał też sugerować dyktatorowi Albanii, by łagodniej karać przeciwników politycznych – choć sam działał zupełnie odwrotnie. Porady czołowego despoty zaskakiwały. Świadczyły bardziej o tym, jak bardzo obojętna Stalinowi była wtedy Albania.

Pobożny, cnotliwy, wykształcony, poliglota – tak zachwalano Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Cały artykuł przeczytasz na portalu Wielkahistoria.pl. Kraj popadł w ruinę. Brakowało silnego lidera. Król, którego wybrano w 1669 r. zupełnie nim nie był. Michał Korybut Wiśniowiecki został wcześniej wychowany na filozofa. Nie był przygotowany do bycia żołnierzem, politykiem, a co dopiero królem. Był stale pod opieką troskliwej matki, sponsorowany i doglądany. Brakowało mu ambicji i siły woli. Okazało się, że jego kandydaturę wysunięto ze względu na bierność i podatność na wpływy. Potężni magnaci woleli mieć "nijakiego króla", a nie takiego, który bardziej umocni monarchię. Pomysł "wyboru z przypadku" jako pierwszy rzucił podkanclerz koronny Andrzej Olszowski. Dostojnik liczył, że zajmie pozycję wszechwładnego pierwszego ministra i szarej eminencji. Osiągnął swój cel.

Rewolucja w higienie i opiece zdrowia – to uratowało miliony dzieci w Polsce ponad 100 lat temu. Cały artykuł przeczytasz na portalu Wielkahistoria.pl. Przedwojenna Polska nie znała powszechnej, darmowej służby zdrowia. Dodatkowo przedślubne dzieci traktowano z pogardą, chcąc się ich pozbyć. Problemem był też brak higieny. W 1930 r. w pierwszym roku życia umierało średnio 143 dzieci na 1000. To 37 razy więcej niż współcześnie. W Warszawie, która miała najlepszą opiekę medyczną, odsetek zgonów niemowląt wynosił aż 11,8 proc. Dla porównania odsetek zgonów niemowląt w Holandii wynosił wtedy 4,1 proc., a w Wiedniu 7,1 proc. Śmiertelności dzieci w Polsce była jedną z najwyższych w Europie. Co czwarty Polak umierał przed 15. rokiem życia. W dwudziestoleciu międzywojennym higiena i służba zdrowia poprawiły się. Dopiero wtedy odsetek zgonów niemowląt spadł.

Wstydliwy czas dla Europy miał miejsce na przełomie XVI i XVII w. Cały artykuł przeczytasz na portalu Wielkahistoria.pl. Wówczas mało kto przejmował się higieną, ponieważ panowało ogólne przekonanie, że częste mycie prowadzi do osłabienia organizmu. Tym samym na Starym Kontynencie nie brakowało chorób. Mieszkańcy Zachodu musieli walczyć z powracającą dżumą, ale nie mieli też żadnych wzorców do naśladowania. Elżbieta I kąpała się raz w tygodniu, a Ludwik XIV często chwalił się, że w swoim życiu kąpał się całe trzy razy. Zamiast kąpieli, twierdzono, że zmiana bielizny pomoże w utrzymaniu czystości. Wszystko dlatego, że miała ona wchłaniać pot i eliminować przykry zapach. W pewnym momencie pałace i wille projektowane były też bez łazienek, jednak w końcu nadszedł czas wielkich zmian. Tak też dopiero w XVIII w. nastąpił przełom w sferze życiowej i zaczęto wówczas bardziej dbać o higienę i schludny wizerunek.

Nad moralnością chłopa pańszczyźnianego czuwał jego pan, często pleban. Cały artykuł przeczytasz na portalu wielkahistoria.pl. Liczne stosunki chłopów z kobietami miały grozić szerzeniem się groźnego wtedy syfilisu. Uważano także, że rozwiązłość jest karana później nieurodzajem, suszą lub pożarami. Były wsie, gdzie obowiązywały niemal klasztorne rygory. Sąsiedzi często sami obserwowali panny i donosili na innych. Przedwczesna utrata dziewictwa była wtedy skandalem obyczajowym. Jak karano cudzołożników? Najczęściej chłostą, grzywną lub ośmieszeniem. Były wsie, gdzie pan przymykał oko na romanse, a ksiądz milczał o tym, bo sam nie przestrzegał celibatu. Chłopów pańszczyźnianych na wsiach karano łagodnie – byli tu jednak bardzo cenni i potrzebni.

W obliczu zacieśnienia unii polsko-litewskiej przyjęto uchwałę przenoszącą obrady sejmów i elekcje królów do Warszawy. Cały artykuł przeczytasz na portalu Wielkahistoria.pl. Dla królewskiego dworu w Krakowie taka uchwała była zdecydowanie lepszym rozwiązaniem, warszawiaków jednak wówczas nikt o zdanie nie pytał. Mieszkańcy mieli być z tego powodu niezadowoleni, a do tego zdecydowana część ludności czuła się oszukana. Mało kto popierał ówczesną decyzję Zygmunta Augusta, ponieważ kiedy zjeżdżała się szlachta, mieszczanie byli zobowiązani do użyczania prywatnych kamienic i domostw przybyłym do miasta delegatom. Magnaci często burzyli ściany i łączyli domy, by zapewnić sobie jeszcze większe siedziby. Bywało, że za szlachtą na zjazdy przybywali żebracy, złodzieje czy prostytutki. Wówczas Warszawa pogrążała się w anarchii, a obrady trwały przecież tygodniami.

Uznawany na poganina, intryganta, a nawet barbarzyńcę Jagiełło przebył niezwykle krótką drogę do objęcia tronu Polski. Cały artykuł przeczytasz na portalu WielkaHistoria.pl. W średniowieczu każdy przyszły władca nad Wisłą musiał przejść wieloletnie nauki i specjalne procesy, zanim na jego głowie zabłysła złota korona. Niemniej jednak Litwinowi wystarczyły tylko trzy doby, aby doszło do koronacji z jego udziałem. Jak to się stało? Otóż w każdym takim przypadku poręczać za księcia musieli chrzestni. Prawdopodobnie Władysław Jagiełło, to dzięki pomocy Siemowita IV ówczesnego księcia Mazowsza, doszedł do władzy w tak krótkim czasie. Stało się tak, ponieważ wcześniej sam Siemowit łasił się na koronę, porywając Jadwigę Andegaweńską, którą w 1384 r. poślubić miał właśnie Jagiełło. Każdy na Wawelu drżał, kiedy w Krakowie pojawiał się Siemowit, dlatego też niewykluczone, że w katakumbach zamku królewskiego doszło do zastraszania dynastii Andegawenów, którzy nie mieli innego wyjścia, jak zgodzić się na dość mocno skrócony proces koronacji nowego króla i królowej Polski.

Jedna kobieta poślubiła dwóch polskich królów. To jedyny taki przypadek w historii. Cały artykuł przeczytasz na portalu wielkahistoria.pl. Władysław IV Waza przed śmiercią pożyczył od żony, Francuzki Ludwiki Marii Gonzagi, równowartość 81 mln zł. Dług był gigantyczny. Po śmierci króla o tron ubiegali się dwaj jego bracia - Jan Kazimierz i Karol Ferdynand. Jan Kazimierz zgodził się poślubić wdowę po bracie, Ludwikę Marię, o ile ta pomoże mu zdobyć koronę. Polskie elity były przywiązane do tradycji. Nigdy dotąd ta sama kobieta nie była żoną dwóch królów. Jednak ślub Jana Kazimierza z wdową po bracie pozwoliłby uniknąć dodatkowych kosztów, zachowując układy z Francją. Wygrał argument oszczędnościowy i ślub odbył się.

Prawda na temat budowy egipskich piramid. Cały artykuł przeczytasz na portalu wielkahistoria.pl. Najstarszą tego typu budowlą była piramida schodkowa Dżesera (2668–2649 p.n.e.) w Saqqarze, stanowiąca rozwinięcie tradycyjnej mastaby, czyli grobowca w kształcie ławy. Przez całe następne stulecie kolejni królowie kontynuowali rozwijanie takich konstrukcji. Historyczna próba wzniesienia piramidy właściwej została podjęta przez Seneferu w Medium, który był pierwszym władcą IV dynastii (2613–2689 p.n.e.). Kazał wybudować siedmiostopniową piramidę, a następnie zaczął obudowywać stopnie, by stworzyć piramidę właściwą. Trzech ostatnich stopni nigdy nie zabudowano, dlatego budowla posiada tak niezwykły wygląd. Seneferu poświęcił się udoskonaleniu technik budowy piramid, co było inspiracją dla Cheopsa. Cheops wykorzystał wypracowane wówczas techniki do wzniesienia swojego monumentu w Gizie, które do dziś pozostaje największą piramidą w Egipcie i wznosi się na 146 metrów w górę.

Tak szlachta robiła z polskich chłopów "ciemną masę". Cały artykuł przeczytasz na portalu wielkahistoria.pl. W XVI i XVII w. umiejętność czytania i pisania na wsi nie była powszechna. Posiadali ją jedynie nieliczni chłopi. Dla szlachciców i to było niewygodne. Wykształcony chłop mógł podważać skalę wyzysku i walczyć o swobody. Jak podaje portal wielkahistoria.pl, przodkowie większości Polaków byli niewolnikami. Traktowano ich często gorzej niż zwierzęta. Na polskiej wsi pańszczyźnianej przyjęto zasadę, żeby z chłopów zrobić "ogłupiałą masę". Wśród panów uważano, że edukacja zabiera chłopom czas, odciąga ich od pracy w polu i jest nieprzydatna. Tam, gdzie jednak edukacja się odbywała, prowadzono ją na bardzo niskim poziomie. Ten obowiązek spadł m.in. na kościelnych. Plebani skracali jednak czas nauki dzieciom, by z czasem te pracowały dla nich. Za naukę płaciło się zbożem, grochem, kapustą. Znaczący upadek edukacji na polskiej wsi nastąpił jeszcze przed potopem szwedzkim. Jej odbudowywanie trwało dziesiątki lat.

Nad Morzem Czarnym w okolicy Warny dokonano niezwykłego odkrycia. Cały artykuł przeczytasz na portalu wielkahistoria.pl. Jeden z robotników natknął się na tajemniczy grobowiec w 1972 r. Po jego otworzeniu okazało się, że w środku znajdują się złote przedmioty. Co prawda, z początku ich znalazca myślał, że jest to miedź i wypytywał kolegów, ile mogą być warte. Kiedy nie uzyskał odpowiedzi, odwiedził narodowe muzeum, które o wszystkim poinformowało policję. Wszystko dlatego, że znalezione przedmioty zostały utworzone z czystego złota i mogły pochodzić z czasów prehistorycznych. Wówczas do Warny zjechali się archeolodzy z całego świata, analizując co tak naprawdę kryje się pod ziemią cmentarza. Łącznie badacze wydobyli z wszystkich grobów blisko 3 tys. przedmiotów z żółtego kruszcu. Przyjmuje się, że kosztowności wykonano około 4600-4200 lat p.n.e. i dziś można zobaczyć je w Muzeum Archeologicznym w Warnie.

Chaos po śmierci Zygmunta Augusta. Cały artykuł przeczytasz na portalu wielkahistoria.pl. Każdy kto miał jakąkolwiek władzę nad Wisłą popierał plan usunięcia ostatniej spadkobierczyni rodu, Anny Jagiellonki. Po śmierci monarchy senatorzy wyrządzili wiele krzywd 49-latce, która pomimo przeciwności losu i braku wsparcia nawet od własnej siostry Zofii, dalej walczyła o swoje prawa. Nikt w kraju nie chciał, aby wola spisana w testamencie króla weszła w życie, dlatego pilnowano Annę na każdym kroku, zakazując jej m.in przyjmowania gości czy pisania i wysłania listów. Kobieta w pewnym momencie została odcięta też od pieniędzy i zdarzało się, że zimą marzła w warszawskiej rezydencji. Ostatecznie nie dała się złamać, co zaowocowało otrzymaniem kluczy do skarbu złożonego w Tykocinie. W wyniku tego ówczesne koterie uznały Jagiellonkę za podstępną kobietę i w obawie, że może ona otruć swoich wrogów, przez senatorów została nazwana kobietą "niehonorową i niemoralną", na co wpływ miały jej "złe zamiary i brak szacunków do szlacheckich wartości".