Niemcy zamykają "otwarte drzwi" dla uchodźców z Syrii. Konsekwencje mogą być poważne
Sierpniowa decyzja niemieckiego rządu o zawieszeniu unijnych zasad i przyjęciu wszystkich uchodźców z Syrii przyczyniła się do zwiększenia napływu migrantów i napięć między państwami UE. Paradoksalnie, ogłoszone właśnie odwrócenie tej decyzji może doprowadzić do jeszcze większych problemów: większego chaosu, pogorszenia się sytuacji humanitarnej, a nawet końca strefy Schengen.
O powrocie do stosowania tzw. regulacji dublińskiej poinformował w środę niemiecki minister spraw wewnętrznych Thomas de Maiziere. Oznacza to - przynajmniej w teorii - koniec ogłoszonej przez Angelę Merkel w sierpniu polityki otwartych drzwi dla uchodźców z Syrii i początek polityki odsyłania ich do innych państw UE. Zgodnie bowiem z regulacją dublińską, wnioski o azyl powinny być przetwarzane w państwie, w którym uchodźca po raz pierwszy przekroczył granicę UE. Z tego obowiązku wyłączona została Grecja, która ze względu na liczbę aplikacji nie jest w stanie rozpatrzyć wszystkich wniosków i zapewnić migrantom godnych warunków. To oznaczałby, że uchodźcy z Niemiec powinni być kierowani do Włoch, Chorwacji, Bułgarii lub Węgier. Nie wiadomo jednak, jak - i czy - będzie to możliwe.
- Moje pytanie jest takie: jak moralnie i zgodnie z prawem można wydalić z kraju ludzi, których wcześniej się zaprosiło? Poza tym, jak wdrożyć tę decyzję i jak pogodzić ją z systemem relokacji? To będzie wielki bałagan - przewiduje w rozmowie z WP Camino Mortera, analityczka Centre for European Reform, brytyjskiego think-tanku.
Problemów związanych z decyzją De Maiziere'a jest mnóstwo. Być może największym z nich jest fakt, że ustalenie, do jakiego kraju powinni zostać odesłani uchodźcy, jest niemal niemożliwe. Za sprawą sierpniowego zawieszenia reguł z Dublina, państwa będące na szlaku migracyjnym zwykle nie rejestrowały uchodźców, pozwalając im na swobodne przemieszczanie się do Niemiec. Sami migranci też unikali rejestracji w pozostałych państwach, w nadziei że azyl dostaną w Niemczech. Zdaniem Andrei Ghimis, ekspertki brukselskiego instytutu European Policy Centre, decyzja tylko wzmocni obawy uchodźców i przyczyni się do jeszcze większego chaosu.
- To podkopie dodatkowo zaufanie uchodźców wobec unijnego mechanizmu relokacji - mówi Ghimis. Według przyjętego mechanizmu, uchodźcy mają być rejestrowani we Włoszech i Grecji i wysłani do innych państw UE, z czego największa część trafi do Niemiec. - Plotki i informacje rozchodzą się wśród uchodźców bardzo szybko. Skutek tego komunikatu może być taki, że będą oni unikać rejestracji nawet w Grecji - podkreśla analityczka EPC. Do tego dochodzą ponadto obawy o kwestie humanitarne.
- Jeśli dojdzie do masowego zawracania uchodźców z Niemiec do pozostałych państw, to może prowadzić do łamania praw człowieka ze względu na ograniczone możliwości i warunki tych krajów. Szybko może dojść do niestabilnej sytuacji, dokładnie takiej jak w Grecji - wyjaśnia Ghimis.
To jeszcze nie koniec problemów, które może spowodować nagły zwrot Niemiec w sprawie uchodźców. Deportacja uchodźców z Niemiec będzie też problemem politycznym. Sugestię, że część uchodźców, którzy dotarli do Niemiec, przetransportować do Węgier, zdecydowanie odrzucił już MSZ Węgier Peter Szijarto, tłumacząc, że geograficznie nie jest możliwe, by jego kraj był pierwszym państwem UE na trasie migrantów. Szijarto dodał przy tym, że "system dubliński jest martwy". Takich reakcji spodziewać można się także w przypadku innych państw, co budzi obawy przed powstaniem kolejnych konfliktów w Unii i stawiania kolejnych barier na trasie migracyjnej - tym razem już wewnątrz UE.
- Odpowiedź innych państw członkowskich wobec tej inicjatywy może polegać na przywróceniu stałych i ścisłych kontroli granicznych, a nawet wznoszeniu ogrodzeń wewnątrz strefy wolnego ruchu Schengen - mówi Ghimis. W praktyce oznaczałoby to koniec strefy Schengen.
Skąd więc taka decyzja Niemiec? Najważniejszym czynnikiem była polityka wewnętrzna Niemiec. Narastające koszty dotychczasowego podejścia Merkel wywołują sprzeciw w konserwatywnym skrzydle jej własnej partii (CDU)
a także siostrzanej CSU. Co więcej, niektórzy analitycy sugerują, że decyzję o zmianie polityki podjął - bez wiedzy Merkel - sam szef MSW de Maiziere, który od dawna dawał do zrozumienia, że polityka otwartych drzwi ma swoje ograniczenia.
Zwrot Berlina i jego potencjalne konsekwencje - poza wysłaniem sygnału do uchodźców - może być również formą presji na pozostałe państwa UE, by skłonić je do przyjęcia stałego programu relokacji uchodźców, za którym od dawna lobbują Niemcy. Jednak zdaniem Camino Mortery, efekt powrotu do regulacji dublińskiej będzie odwrotny.
- Polityczny przekaz, jaki przesyłają Niemcy tą decyzją jest wręcz przeciwny i nie zachęca do europejskiej solidarności. Takim sygnałem była ta pierwsza decyzja, o przyjęciu wszystkich Syryjczyków. Ta jest wynikiem presji wewnętrznej i pokazuje jedynie słabość - mówi ekspert. - Jeśli mamy wspólny zestaw zasad, nie powinno się go arbitralnie i beztrosko łamać czy zawieszać. To dotyczy zarówno Węgier stawiających ogrodzenia, jak i Niemiec zawieszających system dubliński bo tak im się podoba. Jestem bardzo zaskoczona postawą Merkel, która najpierw mówi jedno, a potem się z tego wycofuje. To szczególnie poważny błąd w tak poważnej sytuacji, w której jesteśmy obecnie - dodaje.
Zobacz również: Mróz ich nie zatrzyma. Uchodźcy nadal docierają do Europy
Hungary has resisted the idea of receiving people from Germany following Berlin's U-turn on re-applying Dublin rules for Syrian refugees, saying it is geographically impossible for Syrians to first enter the EU in Hungary. Referring to EU asylum laws, foreign minister Peter Szijjarto said Tuesday: "The Dublin system is dead."