Obraz Leonarda da Vinci "Dama z gronostajem" waży ok. 65 dekagramów

"Dama z gronostajem" jest własnością Fundacji Książąt Czartoryskich. Posiedzenia Komisji Kultury, Promocji i Ochrony Zabytków Rady Miasta po raz pierwszy przedstawiono publicznie raport o stanie zachowania obrazu po powrocie z zagranicy.

Od października 2009 r. do lutego 2012 obraz był pokazywany poza Krakowem: w Budapeszcie, Warszawie, Madrycie, Berlinie i Londynie. Jego podróże budziły kontrowersje. Pomysł wypożyczenia obrazu na wystawę w Londynie krytykował m.in. brytyjski oddział organizacji ArtWatch oraz polscy eksperci.

Obraz był przewożony transportem lotniczym i samochodowym, w specjalnej, podwójnej skrzyni wyposażonej w system antywstrząsowy i czujniki monitorujące m.in. wilgotność i temperaturę. W ocenie specjalistów transport był za każdym razem odpowiednio przygotowany i zabezpieczony.

Komisja konserwatorska, która oceniała stan zachowania "Damy", uznała, że obraz wrócił do Krakowa w stanie niepogorszonym, choć nie można wykluczyć zmian na poziomie mikro, co mogłyby pokazać dopiero dalsze badania.

- Stan obrazu jest stabilny, ale historycznie osłabiony. Deska jest lekko wygięta o ok. 1,8 mm, ma uszkodzony narożnik, występują ubytki po szkodnikach drewna tylko częściowo wypełnione kitem. Zaprawa i warstwa malarska są spękane - mówił Janusz Czop, główny konserwator Muzeum Narodowego w Krakowie, który przewodniczył komisji konserwatorskiej.

Podczas badań na odwrocie deski natrafiono na ślad po "ramiaku", którym najprawdopodobniej wzmocniony był uszkodzony narożnik. Został on zdjęty przed 1914 r. - Najprawdopodobniej oryginalne tło obrazu jest szare, z jednej strony nieco ciemniejsze i nie ma tam żadnej kompozycji. Nasze badania wykazały, że w tle nie występuje żaden pigment niebieski. Jedną z wcześniejszych hipotez było, że tło jest szaro-niebieskie - mówił Czop. Nową informacją jest waga obrazu. "Dama" waży ok. 65 dag - poinformował.

Autorzy raportu uważają, że ze względu na aktualny stan obrazu istnieje ryzyko dalszych uszkodzeń, dlatego ich zdaniem należy do minimum ograniczyć jego przemieszczanie.

Muzealnicy mają nadzieję, że nawet po powołaniu nowej instytucji kultury - Muzeum Książąt Czartoryskich - które ma być współprowadzone przez ministerstwo kultury, nadal będzie obowiązywał zapis memorandum z kwietnia zeszłego roku, że "Dama" nie będzie wypożyczana przez co najmniej 10 lat i że powstanie pełna monografia konserwatorska obrazu, jaką posiadają inne dzieła o najwyższej światowej wartości, np. "Gioconda".

- W celu opracowanie optymalnej strategii ochrony obrazu konieczne są dalsze badania, które pozwolą na pełne rozpoznanie struktury deski i wewnętrznych zmian, dokumentację zaawansowania uszkodzeń na poziomie mikro, ocenę ryzyka związanego z podróżami dzieła i ostateczne rozpoznanie stanu zachowania oryginalnego tła. Dopiero wtedy można by rozpocząć dyskusję o ewentualnym odsłanianiu tła - powiedział Czop.

Komisja oceniająca stan obrazu uznała, że ewentualny projekt badawczy dotyczący "Damy" powinien być koordynowany i realizowany przez specjalistów z Muzeum Narodowego w Krakowie i przedstawicieli Fundacji Książąt Czartoryskich, we współpracy z ekspertami z Polski i zagranicy, pod patronatem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Prowadzenie specjalistycznych badań wymaga zgody właścicieli.

W zeszły czwartek minister kultury Bogdan Zdrojewski i książę Adam Czartoryski podpisali list intencyjny w sprawie utworzenia i współprowadzenie nowej instytucji kultury - Muzeum Książąt Czartoryskich. Zgodnie z tym dokumentem, umowa ma zostać zawarta na okres 50 lat. Instytucja ma powstać do 1 stycznia 2013 r.

Obecnie trwa remont Pałacu Książąt Czartoryskich w Krakowie, który jest miejscem stałego eksponowania "Damy". Ma się on zakończyć w 2013 r., tak by placówka została otwarta dla zwiedzających na początku 2014 r.

Od powołania Fundacji Książąt Czartoryskich w 1991 r. "Dama z gronostajem" odbyła dziewięć zagranicznych podróży i była pokazywana w 16 miejscach. Obraz był wypożyczany kolejno do: USA, Szwecji, Włoch, Japonii, ponownie do USA, na Węgry, do Hiszpanii, Niemiec i Wielkiej Brytanii.

Obraz "Dama z gronostajem" został namalowany przez Leonarda da Vinci ok. 1490 r. Portret powstał w technice olejnej, z użyciem tempery, na desce orzechowej o wymiarach 54,7 na 40,3 cm. Przedstawia Cecylię Gallerani, młodą damę mediolańskiego dworu, kochankę księcia Ludovico Sforzy. Obraz został kupiony przez księcia Adama Jerzego Czartoryskiego ok. 1800 r. i trafił do jego matki, księżnej Izabeli z Flemingów Czartoryskiej, która w 1801 r. otworzyła w Puławach pierwsze w Polsce publiczne muzeum.