Chcą jawności majątku rodzin polityków. Krytyczny raport o korupcji Polsce

"Projektowane zmiany zostały przesłane przez Prezydenta RP do Trybunału Konstytucyjnego celem kontroli ich zgodności z Konstytucją. Trybunał Konstytucyjny dotychczas nie rozpatrzył jeszcze tej sprawy. (...) nie jest jednak jasne, czy reforma ta będzie odpowiedzią na wszystkie obawy" - tak eksperci do spraw przeciwdziałania korupcji komentują wydarzenia wokół ustawy o jawności majątków rodzin polityków.

W nowym raporcie dotyczącym zapobiegania korupcji w promowaniu uczciwości osób publicznych, czyli ministrów, urzędników i parlamentarzystów, organ antykorupcyjny Rady Europy ostro krytykuje Polskę.

"Polska nie zajmuje się w odpowiedni sposób kwestiami uczciwości związanymi z najwyższymi funkcjami wykonawczymi w rządzie" - pada w podsumowaniu raportu.

Jawność majątków. Ustawa, która zaginęła po wyborach

Ustawę o jawności majątku polityków uchwalono we wrześniu 2019 roku tuż przed wyborami parlamentarnymi. Wcześniej w ogniu pytań mediów o źródła zgromadzonych majątków znaleźli się premier Mateusz Morawiecki oraz ówczesny minister zdrowia Łukasz Szumowski.

Dzięki ustawie rządzący mogli się pochwalić, że nie mają nic przeciwko jawności swoich majątków. Tymczasem prezydent odczekał, aż odbędą się wybory i skierował ustawę do Trybunału Konstytucyjnego. Uchwalonymi przepisami nikt nie zajął się przez ponad 700 dni.

Według GRECO ustawa to jeden z przykładów niezrealizowanych przez Polskę 20 zaleceń dotyczących zapobiegania korupcji w życiu publicznym. Zalecenia te powstały po tzw. raporcie oceniającym z 2018 roku, którym GRECO analizowało intniejące w Polsce rozwiązania antykorupcyjne na szczytach władzy, parlamencie, administracji, policji i innych służbach.

Niedawno WP opublikowała dane z oświadczenia majątkowego prezydenta Andrzeja Dudy. Dokument został ujawniony przez Sąd Najwyższy dopiero po trwającej kilka tygodni wymianie korespondencji Wirtualnej Polski z Sądem Najwyższym i Kancelarią Prezydenta.

Lista zaleceń antykorupcyjnych

Autorzy raportu dotyczącego zapobieganiu korupcji zwrócili uwagę, że Centralne Biuro Antykorupcyjne "nie gwarantuje niezależnego mechanizmu analizy oświadczeń dotyczących korzyści majątkowych" osób publicznych. Oświadczenia majątkowe powinna sprawdzać inna, bardziej niezależna od polityków organizacja.

Krytykują także system immunitetów parlamentarnych w Polsce. Twierdzą, że ministrowie, którzy jednocześnie są posłami, mogą ukrywać się stają się one przeszkodą w sprawach wszczętych przeciwko urzędnikom, którzy jednocześnie sprawują mandat poselski. "Proces uchylania immunitetu przez Sejm nie opiera się na sprawiedliwych i obiektywnych kryteriach" - czytamy w raporcie.

Według GRECO Polska wypełniła tylko jedno zalecenie tej instytucji. Dotyczyło ono poprawy warunków zatrudnienia w policji i Straży Granicznej.

Raport zawiera komentarze strony rządowej do każdego ze spornych punktów. Zazwyczaj polscy urzędnicy tłumaczyli, że proponowana zmiana jest zdaniem rządu nieuzasadniona. Ewentualnie wskazany problem "nie stanowi przeszkody w ściganiu przestępstw korupcyjnych".