unia europejska(strona 8/163)

- Mieliśmy zawsze w stosunku do Rosji polityki narodowe, często ze sobą sprzeczne, które starały się dochodzić do jakiegoś wspólnego mianownika plus Parlament Europejski, który zajmował różne stanowiska, ale one nie były wiążące – tłumaczył Łukasz Maślanka, analityk w Zespole Bezpieczeństwa i Obronności Ośrodka Studiów Wschodnich. Jak podkreślił rozmówca Patrycjusza Wyżgi, przed pełnoskalową inwazją Rosji na Ukrainę Parlament Europejski wzywał Rosję do zaprzestania budowy Nord Stream 2. - Mieliśmy jednak potężne państwa członkowskie, które były zdeterminowane, by to powstało. Trudno więc mówić o wspólnej polityce Unii Europejskiej wobec Rosji. Jej agresja sprawiła jednak, że w sferze retorycznej nie ma już tak wielkich zbieżności wśród państw członkowskich – dodał analityk. Jak przyznał prof. Kamil Zajączkowski, Unia Europejska popełniła trzy główne błędy wobec Rosji i Putina. - Pierwszym była naiwność Europy Zachodniej, że Putin da się zmienić, że Rosja da się zmienić. Drugim błędem było nieuwzględnienie bardzo istotnego czynnika, który kształtuje politykę Federacji Rosyjskiej od stuleci, czyli nieznajomość historii Rosji i jej polityki zagranicznej – genu imperializmu – wyliczał dyrektor Centrum Europejskiego Uniwersytetu Warszawskiego. - Trzeci błąd to polityka Unii Europejskiej wobec Rosji, która kształtowała się według zasady, że biznes jest najważniejszy. Politycy myśleli, że poprzez relacje gospodarcze i związki handlowe da się związać nie tylko elity polityczne Rosji, ale także społeczeństwo. Wojna w Ukrainie i to, że agresja na nią naprawdę jest popierana przez 70-80 proc. Rosjan pokazuje, jak błędna była ta polityka Unii Europejskiej wobec Rosji – podsumował prof. Zajączkowski. Co Unia Europejska może zrobić, by jeszcze bardziej zjednoczyć się w obliczu rosyjskiej agresji? Jakich błędów unikać? O tym w dalszej części rozmowy. Materiał powstał we współpracy z Parlamentem Europejskim.

Wspólna europejska armia to tylko hasło czy konkret, który w końcu się zrealizuje? - Europejska armia jest hasłem politycznym podnoszonym przez niektórych polityków. Większość państw UE należy również do NATO, uważając to za sojusz obronny. Unia Europejska ma jednak swoje role w zakresie bezpieczeństwa i obrony z udziałem armii państw narodowych – tłumaczył Łukasz Maślanka, analityk w Zespole Bezpieczeństwa i Obronności Ośrodka Studiów Wschodnich. Ekspert przyznał, że wspólna armia to "chwytliwe hasło, które może budzić entuzjazm", ale harmonizacja tak różnych państw UE, w tym części państw neutralnych, jest trudna w dostosowaniu sił zbrojnych. - Są jednak przykłady daleko posuniętej współpracy, a najlepszym z nich są Grupy Bojowe Unii Europejskiej. To formacje szybkiego reagowania wystawiane na okres pół roku w celu utrzymania pewnej gotowości, zwłaszcza w obszarach, których nie obejmuje traktat o NATO – dodał Maślanka. Jak wyjaśnił drugi rozmówca Patrycjusza Wyżgi, idea wspólnej armii nie jest nowa. Pojawiła się w 1999 r. z inicjatywy Francji, Niemiec i Wielkiej Brytanii, kiedy to powołano wspólną politykę bezpieczeństwa i obrony. - Jednym z jej celów było wysyłanie misji oraz operacji cywilnych i wojskowych UE do różnych stref konfliktu i to ma miejsce. Od 2003 r. wykonano prawie 40 takich misji – podsumował prof. Kamil Zajączkowski, dyrektor Centrum Europejskiego UW. - Wojna w Ukrainie jednoznacznie pokazała, że dzisiaj możemy mówić o NATO, jako o filarze bezpieczeństwa europejskiego i ewentualnie o budowaniu europejskich zdolności wojskowych, ale one miałyby charakter wyłącznie komplementarny i uzupełniający siły Sojuszu – przyznał prof. Zajączkowski. Obaj eksperci są zgodni, że w sferze wspólnej polityki bezpieczeństwa UE wiele się zmieniło od dnia wojny - 24 lutego 2022 r. - Są obszary, gdzie Unia Europejska zrobiła dużo. Przykładem jest Europejski Instrument na rzecz Pokoju finansowany poza oficjalnym budżetem. Państwa członkowskie składają się na to, żeby np. swoim partnerom kupować broń. Po inwazji Rosji fundusz ten rekompensował państwom członkowskim koszty zakupu broni przekazywanej Ukrainie – tłumaczył Łukasz Maślanka. - Fundusz ten wyrasta też na potężne narzędzie wspierania państw członkowskich w realizowaniu celów polityki obronnej UE. Innym przykładem jest misja szkoleniowa dla żołnierzy ukraińskich przez żołnierzy z Polski, Niemiec, Francji i Hiszpanii – dodał analityk OSW. Materiał powstał we współpracy z Parlamentem Europejskim.

Na czym polega praworządność? Czym jest według Unii Europejskiej? - Ludzkość zawsze miała jakiś system, kiedyś w społeczeństwach prymitywnych to był obyczaj, później etyka i moralność. Prawo jest takim najbardziej skodyfikowanym system, żeby pokazać, jak mają wyglądać normy regulujące nasz ład społeczny – przyznał prof. Radosław Markowski, dyrektor Centrum Studiów nad Demokracją, Uniwersytet SWPS. - Praworządność w cywilizowanych krajach jest instrumentem, który pomaga nam efektywniej funkcjonować. To taki punkt orientacyjny, który zdejmuje z nas dużą dozę niepewności i pozwala działać, nie narażając się na reakcję państwa czy innych obywateli – dodał. Wątek związany z różnorodnością w Europie i prawem w Unii Europejskiej rozwinął drugi z rozmówców Pawła Pawłowskiego. - Praworządność jest związana ze strukturami danego państwa, tradycją i historią. Mamy duże zróżnicowanie w północnej i południowej Europie, mamy państwa laickie i związane z którymś z Kościołów, państwa liberalne i bardziej konserwatywne. Prawo, w przypadku Polski konstytucja, jest formułą, w której się realizujemy – tłumaczył prof. Robert Grzeszczak, kierownik Centrum Badań Ustroju Unii Europejskiej WPiA UW. Na pytanie, jak praworządność rozumie Polska ekspert odparł, że zależy która Polska według politycznego podziału. - Polska odegrała taką rolę, że weszła na trwałe do podręczników prawa Unii i nie ma tu powodów do dumy, bo jako testująca nowe wydarzenia, sprawy, procedury i mechanizmy. Polska razem z Węgrami, ci dwaj najgorsi uczniowie w klasie, doprowadzili do tego, że powstał problem, jak zrozumieć praworządność – przyznał prof. Grzeszczak. – Dziś praworządność równa się demokracja, równość i brak dyskryminacji, ale również służące temu wszystkiemu niezależne sądy – podsumował. Materiał powstał we współpracy z Parlamentem Europejskim.

Jaka przyszłość czeka Unię Europejską? Czy dojdzie do zmian traktatów lub większej federalizacji? - Ciągle dyskutuje się wśród elity politycznej o jakimś problemie z globalizacją. Kilka lat temu rozpoczął się na tej planecie proces, który można nazwać deglobalizacją. Powstają minimocarstwa np. wokół Turcji czy w krajach Ameryki Południowej – przyznał - prof. Radosław Markowski, dyrektor Centrum Studiów nad Demokracją, Uniwersytet SWPS. - Jeśli Unia Europejska będzie musiała całkowicie inaczej myśleć o swojej przyszłości, a jesienią tego roku w USA wygra Donald Trump, wtedy natychmiast jednomyślność czy jakaś forma głosowania powinny u nas dominować – dodał. Ekspert przyznał, że jeśli USA zdecydują się na izolacjonizm to Unia Europejska, a także reszta świata będzie musiała kompletnie inaczej przedefiniować swoje strategiczne cele. Co więc czeka naszą europejską wspólnotę? – zapytał Paweł Pawłowski. - Traktat o Unii Europejskiej mówi o tym, że Unia jest procesem zbliżania się narodów jednoczącej się Europy. To dobra definicja tego, jak należy patrzeć na Unię – jako na proces. Unia musi się zmieniać, bo świat się zmienia. Zmiana następuje pod wpływem kilku bodźców np. świata zewnętrznego - wyborów w USA, roli Chin, wojny w Ukrainie, pandemii – wytłumaczył prof. Robert Grzeszczak, kierownik Centrum Badań Ustroju Unii Europejskiej WPiA UW. Ekspert przyznał, że w przyszłości czeka nas zmiana podziału kompetencji – m.in. przekazanie kwestii ochrony zdrowia czy wzmocnienie kompetencji w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. - Najważniejsze dla nas, obywateli zmiany już się dzieją. To są daleko idące regulacje właśnie w zakresie energetyki, ochrony środowiska czy sztucznej inteligencji – podsumował prof. Grzeszczak. Materiał powstał we współpracy z Parlamentem Europejskim.

Czy prawo unijne jest ważniejsze od prawa krajowego? To pytanie zadał swoim rozmówcom dziennikarz WP Paweł Pawłowski. - Nie, nie jest ważniejsze, jest innym systemem prawnym. Zasada pierwszeństwa jest trochę źle językowo ujmowana. Tu nie chodzi o to, co jest ważniejsze, tylko co ma najpierw zastosowanie w danej sprawie – tłumaczył prof. Robert Grzeszczak, kierownik Centrum Badań Ustroju Unii Europejskiej WPiA UW. - Jeżeli okazałoby się, że przepis ustawy krajowej mówi tak, a przepis innej ustawy mówi inaczej, to na końcu drogi, jak się nie da połączyć tych przepisów, nie stosuje się przepisów prawa krajowego. To nazywa się zasadą pierwszeństwa– dodał prof. Grzeszczak. Ekspert wyjaśniał, że każdy system prawa krajowego musi mieć hierarchię swoich źródeł prawa. Zazwyczaj to konstytucja lub inny akt o takim charakterze, dalej ustawy, następnie ratyfikowane umowy międzynarodowe, a na końcu rozporządzenia. Jak podkreśla prof. Grzeszczak odrębnym systemem prawa jest system Unii Europejskiej. – Żyjemy w dwóch systemach prawnych. Jeżeli mamy sprawę z elementem unijnym to wiążąca jest hierarchia unijna, a później krajowa – przyznał rozmówca Pawła Pawłowskiego. Czy podlegając pod system prawny UE tracimy jakkolwiek suwerenność? - Zawsze każda umowa międzynarodowa w pewien sposób nas ogranicza. Nasze wejście do UE oznaczało, że będziemy współdecydować z naszą reeuropejską rodziną – przyznał prof. Radosław Markowski, dyrektor Centrum Studiów nad Demokracją, Uniwersytet SWPS. - To nie znaczy, że my pozbywamy się swoich praw. My teraz współdecydujemy o pewnych obszarach życia razem z naszymi braćmi i siostrami z pozostałych 26 państw – dodał. Materiał powstał we współpracy z Parlamentem Europejskim.

Ministrowie finansów państw unijnych - przy sprzeciwie Polski i Węgier - przyjęli pakt migracyjny. - Donald Tusk był tak przeciwko, że pakt i tak wszedł w życie. Dobrze, że Polska głosowała przeciw, ale szkoda, że Polska nie próbowała doprowadzić do tego, by pakt nie był głosowany. Kluczowe jest to, że ujawnia się dwulicowe podejście do polityki premiera Tuska - komentował w programie "Tłit" poseł PiS Krzysztof Szczucki. - Wiedząc, że jego głos nie będzie miał znaczenia, tak naprawdę akceptuje pakt migracyjny pamiętając jego wypowiedzi sprzed lat. Tragedia Ukraińców uciekających przed tragedią Putina powinna powodować korektę tego paktu. Polska zdała egzamin z solidarności. Tusk nie próbował budować koalicji, która zablokuje pakt. Ten sprzeciw nic go nie kosztował. On był na użytek kampanii do Parlamentu Europejskiego. To, że dzisiaj Donald Tusk mówi, że ze względu na napływ Ukraińców do Polski ten pakt migracyjny nie będzie wobec nas stosowany, nie ma pokrycia w przepisach paktu. To myślenie życzeniowe. Do momentu, gdy PiS rządziło, pakt migracyjny nie był przyjmowany - dodał.