Na jednym krzyżyku się nie kończy. Wiesz, jak zagłosować w wyborach samorządowych?

Wybory samorządowe w 2024 roku wyznaczono na 7 i 21 kwietnia. To daty pierwszej i ewentualnej drugiej tury wyborów do jednostek samorządu terytorialnego.

Wybory samorządowe 2024. Uprawnieni do głosowania wyborcy

Nie każda osoba, która zjawi się w lokalu wyborczym w dniu ogłoszonych wyborów do jednostek samorządu terytorialnego, ma realną szansę zagłosować. Musi, zgodnie z Kodeksem wyborczym, charakteryzować się tzw. czynnym prawem wyborczym, co oznacza, że jest:

• osobą pełnoletnią – najpóźniej w dniu wyborów musi ukończyć 18 lat,
• osobą posiadającą pełnię praw publicznych,
• osobą, której nie odebrano czynnego prawa wyborczego,
• osobą, która ma stałe miejsce zamieszkania na obszarze działania danej rady – nie musi jednak mieć meldunku w niej.

Co ciekawe, także obcokrajowcy mogą oddawać swoje głosy w wyborach samorządowych. Takie prawo przysługuje obywatelom Unii Europejskiej lub Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii, ale jedynie jeśli chodzi o głosowanie na członków rady gminy, w której zamieszkują. 

Wyborca z prawem wybierania, czyli z czynnym prawem wyborczym, może w wyborach samorządowych wybierać swoich kandydatów na radnych do rad gminy, powiatów, sejmików województw i do rad dzielnic miasta stołecznego Warszawy. Jego głos decyduje także i o wyborze wójtów, burmistrzów lub prezydentów miast. 

W wyborach samorządowych nie mogą głosować osoby:

• pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądowym,
• pozbawione praw wyborczych orzeczeniem Trybunału Stanu,
• ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądowym.

Wybory samorządowe. Karty do głosowania. Jak wyglądają?

Celem wzięcia udziału w wyborach samorządowych jest wytypowanie kandydatów do rad gmin, powiatów, sejmików województw i do rady dzielnic miasta stołecznego Warszawy. Wybierani są w nich także wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast. Głosowanie odbywa się w systemie powszechnym, bezpośrednim i tajnym, z wykorzystaniem urzędowych kart.

Karta ma postać jednostronnie zadrukowanej kartki papieru, na której znajdują się listy i nazwiska zgłoszonych do wyborów przez komitety kandydatów. Przy ich nazwiskach znajdują się kratki, w których można oddać głosy.

Zdarza się, że karty do głosowania w wyborach samorządowych składają się nie z jednej, ale z kilku zadrukowanych jednostronnie, trwale połączonych ze sobą kartek. Takie karty są stosowane w przypadku wyborów do samorządów terytorialnych do:

• rady gminy w gminie liczącej powyżej 20 000 mieszkańców,
• rady dzielnicy miasta stołecznego Warszawy,
• rady powiatu,
• sejmiku województwa.

W przypadku kart do głosowania składających się z więcej niż jednej kartki, na pierwszej musi znaleźć się odpowiedni tytuł, np. "Karta do głosowania w wyborach samorządowych 2024" wraz z czytelną informacją dotyczącą sposobu głosowania i warunkach uznania głosu za ważny. 

Na drugiej kartce karty do głosowania umieszczony jest zwykle spis treści z nazwami zarejestrowanych komitetów wyborczych, w kolejności losowej, zgodnie z wylosowanymi numerami. Musi być tam też informacja o numerze karty do głosowania z listą kandydatów danego komitetu wyborczego oraz symbolem graficznym komitetu. Na trzeciej i kolejnych kartkach umieszcza się poszczególne listy kandydatów każdego z komitetów.

Karta wyborcza obowiązkowo musi być opieczętowana pieczęcią obwodowej komisji wyborczej – w przypadku wyborów samorządowych ma to być właściwie odcisk pieczęci terytorialnej komisji. 

Oddawanie głosów w wyborach samorządowych

Karta do głosowania ma przygotowane pola do oznaczania kandydatów. Służą do tego kratki umieszczane przy nazwiskach kandydatów na radnych, wójtów, burmistrzów czy prezydentów miast. 

Kodeks wyborczy w art. 439 wskazuje, kiedy głos będzie ważny. Zaznaczenie wybranego kandydata w wyborach radnych w gminach liczących do 20 000 mieszkańców polega na postawieniu znaku "X" w kratce przy jego nazwisku. Za nieważny uznany zostanie głos, jeśli na karcie znak "X" zostanie postawiony obok nazwiska dwóch lub większej liczby kandydatów, albo w ogóle nie zostanie postawiony. Głos będzie nieważny, gdy wybór padnie na kandydata skreślonego przez komisję z listy już po wydrukowaniu kart.

Inne zasady obowiązują w przypadku wyborów na radnych do rady gminy mającej powyżej 20 000 mieszkańców, o czym stanowi art. 440 Kodeksu wyborczego. Należy głosować tylko na jedną listę kandydatów, czyli postawić znak "X" w kratce z lewej strony obok nazwiska jednego z kandydatów. Uzyska on tym samym pierwszeństwo do uzyskania mandatu w gminie. Głos będzie nieważny, jeśli na karcie znajdzie się znak "X" w kratce z lewej strony obok nazwiska dwóch lub większej liczby kandydatów z różnych list lub wtedy, gdy wyborca nie postawi takiego znaku obok żadnego nazwiska kandydata.