Dinopark w Krasiejowie

Odkrycie pierwszego polskiego dinozaura nie byłoby możliwe, gdyby na terenie Krasiejowa nie powstała duża kopalnia, w której wydobywany był ił kajprowy. Umożliwiła ona naukowcom dotarcie do skamieniałości zwierząt, które przeminęły miliony lat temu. Obszar, na którym skamieniałości mogą być wydobywane przez najbliższe 20 lat został naruszony w drugiej połowie lat 70. Pierwsze informacje o znajdowanych szczątkach zwierząt kopalnych dotarły do naukowców w połowie lat 80. za sprawą ówczesnego licealisty, obecnie dr. * Krzysztofa Spałka.* Jako zamiłowany przyrodnik natrafił na nie podczas swych młodzieńczych wypraw. Skontaktował się następnie z pracownikami Uniwersytetu Wrocławskiego i przekazał im znalezione skamieniałości. W 1993 r., przy okazji wizyty w kopalni w Strzelcach Opolskich, o znajdowanych w Krasiejowie kościach dowiedział się prof. Jerzy Dzik z Instytutu Paleobiologii PAN w Warszawie. Przez kilka następnych lat wraz z kolegami i wychowankami poszukiwał tu szczątków triasowych kręgowców.

Pierwszy polski dinozaur

W 2000 r., dzięki mecenatowi Cementowni Górażdże Cement S.A, stało się możliwe sfinansowanie trzyletnich prac wykopaliskowych. Uczestniczyli w nich studenci – wolontariusze, którzy na apel prasowy prof. Dzika przybyli z całej Polski (obecnie przybywają także zza granicy).

Efektem prac były sensacyjne doniesienia o odkrywanych kolejno nowych gatunkach triasowych kręgowców. Jednak największym było odkrycie pierwszego w Polsce szkieletu dinozaura, który okazał się także najstarszą znaną formą dinozaura na świecie. Została mu nadana znamienna nazwa Silesaurus opolensis. Po zakończeniu trzyletniego projektu prace badawcze kontynuował Uniwersytet Opolski. Pierwsze wykopaliska UO odbyły się w 2002 r. (trwały 2 tygodnie). Ich celem było uratowanie przed zniszczeniem skamieniałości pozostawionych jako ekspozycja in situ. Podczas zimy w 2001 r. teren wykopalisk został zasypany śniegiem, a odsłonięte skamieniałości częściowo uległy zniszczeniu. W roku 2003 zorganizowano wykopaliska, które trwały już przez całe wakacje, podtrzymując tym samym trzyletnią tradycję zapoczątkowaną przez prof. Dzika. Tradycja ta jest nadal kontynuowana. W ub.r. prowadzono prace od lipca aż do listopada.

Sensacyjne odkrycia

Najważniejszym efektem badań paleontologicznych jest odkrycie najstarszej na świecie formy dinozaura. * Silesaurus opolensis– gatunek ten jak do tej pory znany jest tylko z wykopalisk w Krasiejowie. Jak na pradinozaura nie osiągał imponujących rozmiarów. Wielkością przypominał przerośniętego indyka (ok. 1,7 m długości). Był roślinożercą wyposażonym w niewielki dziób na żuchwie. Jego jedyną przewagą nad drapieżnikami była uwaga i szybkość. Jeśli dostatecznie wcześnie zauważył drapieżnika, mógł rozwinąć dość dużą prędkość, biegnąc na tylnych kończynach. Forma ta jest prawdopodobnie dalekim przodkiem takich gigantów, jak * triceratops czy też * iglanodon, które pojawiły się ok. 150 mln lat po nim. W Krasiejowie odkryto także inne gatunki gadów i płazów: * aetozaura (osiągał ok. 3,5 m długości), * teratozaura* (mógł osiągać ok. 4 m), * metopozaura* (ok. 2 m), * fitozaura* (ok. 3,5 m) oraz * cyklotozaura* (ok. 3 m). Jak wyglądały, można zobaczyć na wystawie w Muzeum Ewolucji PAN w Pałacu
Kultury i Nauki w Warszawie. * Rozwój dzięki dinozaurom*

Krasiejów leży we wschodniej części gminy Ozimek, a tereny wykopalisk przylegają do Staniszcz Małych w gminie Kolonowskie. Obydwa samorządy (dołączy do nich także gmina Zawadzkie) – wspólnie z władzami województwa opolskiego powołały do życia Stowarzyszenie „Dinopark”. Celem jego działalności jest kompleksowe zagospodarowanie odkryć paleontologicznych dla potrzeb nauki, oświaty i turystyki. Pieniądze (kwoty milionowe) na budowę „Dinoparku” Stowarzyszenie otrzymało z kontraktu wojewódzkiego oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, natomiast teren pokopalniany przekazała mu w wieczyste użytkowanie Cementownia „Górażdże”. Koncepcja „Dinoparku”, przedstawiona przez Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego w końcu września br. zakłada utworzenie parku paleontologicznego na terenie wykopalisk, parku technologiczno-krajobrazowego na terenach pokopalnianych oraz parku ekologiczno-kulturowego obejmującego dolinę Małej Panwi.

W koncepcji zakłada się zachowanie terenu kopalni w możliwie nienaruszonym stanie i wydzielenie terenów pod funkcje naukowo-badawcze i muzealno- -wystawiennicze. Buduje się już pawilon paleontologiczny (jest w stanie surowym), którego oddanie do użytku zaplanowano na kwiecień – maj przyszłego roku. Powstanie też zakład paleontologiczny, w którym będą mogli pracować naukowcy z całego świata. Pawilon stoi na terenie parku paleontologicznego, na którym przewidziano zbudowanie w przyszłości budynku wystawienniczego (obecnie wystawy odbywają się w kamienicy, prowizorycznie przystosowanej do tego celu) oraz innych budynków służących bazie naukowo-dydaktycznej.

Wokół całego terenu, na którym młodzież ze świata będzie przez wiele lat odkrywać szczątki kolejnych dinozaurów (znajdują się na głębokości ok. 8 m pod powierzchnią) przewidziano utworzenie we wrześniu przyszłego roku szlaku pieszego (z małą architekturą) oraz ścieżek rowerowych (teren liczy ok. 37 ha). Pierwsza ścieżka rowerowa, którą można pokonać w 1,5 godziny jest już gotowa, natomiast trakt pieszy przez wyrobisko, finansowany przez UE, ma powstać w kwietniu 2006 r. Twórcy „Dinoparku” liczą, że odkrycia naukowe, jakie z pewnością tu jeszcze będą, przyciągną do Krasiejowa i w jego okolice nie tylko naukowców z całego świata (obecnie są z Holandii i Wielkiej Brytanii)
, ale i rzesze wolontariuszy zafascynowanych odkrywaniem historii oraz zwykłych turystów, których rocznie przybywa tu już ok. 6 tysięcy.

Anna Leszkowska