Bezpieczna wyspa w środku Europy? Polacy opowiedzieli o swoim bezpieczeństwie

Polacy pierwszy raz od lat doświadczają otwartego zagrożenia militarnego. Jego skutkiem jest napływ uchodźców z Ukrainy i wynikający z niego zmieniający się krajobraz społeczny, doświadczany przez każdego obywatela na każdym kroku. Kolejną kwestią jest hybrydowy konflikt na granicy polsko-białoruskiej i wynikająca z niego obawa o napływ imigrantów odleglejszych nam kulturowo i powtórzenie u nas mniej lub bardziej realnych i nasilonych problemów wewnętrznych, jakich doświadczają nasi zachodni sąsiedzi.

Czynniki te są mocno obecne w debacie publicznej, mediach i codziennych rozmowach Polaków, a sprowadzają się do potencjalnej obawy przed rosnącą przestępczością i niekorzystnie zmieniającą się sytuacją wewnętrzną. Kształtują więc nasze poczucie bezpieczeństwa, które w kontekście przestępstw przeciwko porządkowi publicznemu zbadało Stowarzyszenia Absolwentów Nauk Politycznych UW.

Wniosek najbardziej ogólny jest zdecydowanie pozytywny. Polacy deklarują, że Polska jest krajem, w którym żyje się bezpiecznie i w którym nie obawiają się przestępczości. Wyniki październikowe, w wymiarze osób, które deklarują, że zdecydowanie zgadzają się z powyższym, są najlepsze w ostatnim półroczu. Również odsetek osób, które deklarują, że zdecydowanie odrzucają takie stwierdzenie, jest najniższy od kwartału.

Respondenci nie martwią się też o bezpieczeństwo swoich rodzin i bliskich. W październiku ponad 90% zadeklarowało, że sytuacji, w której ich najbliżsi padną ofiarą przestępstwa, nie obawiają się wcale bądź "nie tak bardzo".

Ogólne poczucie bezpieczeństwa i zagrożenia przestępczością w Polsce jest więc nie tylko niskie, ale – co ważniejsze – w dużym stopniu niezmienne. W okresie od lutego do października 2023 badania dotyczące tych aspektów dają bardzo zbliżone dane, a nastrój Polaków, mimo wymienionych wcześniej czynników, nie zmienia się w sposób widoczny.

Interesujący jest również rozkład opinii wobec tego, jakie przestępstwa przeciwko porządkowi powinny być karane bardziej lub mniej surowo. Na pierwszym miejscu wśród naruszeń, w których, wg respondentów, kara powinna być podniesiona, plasuje się "zamach na urządzenia infrastruktury", co świadczyłoby o obawie dotyczącej zaburzenia "krwiobiegu" państwa, czyli usług energetycznych, telekomunikacyjnych i transportowych. Wskazuje to więc na bardziej ogólny, zewnętrzny i zorganizowany charakter zagrożenia i wynikającej z niego obawy.

Na uwagę zasługują również wysokie pozycje występków dotyczących kwestii ideologicznych, światopoglądowych, ekstremizmów i ich propagowania. Z postulatem zdecydowanego zwiększenia kary za propagowanie ustrojów totalitarnych zgadza się 13% zapytanych, a za napaść motywowaną ksenofobią, rasizmem bądź nietolerancją religijną ponad 45% odpowiedzi wskazuje na zdecydowane bądź umiarkowane zwiększenie kar.

Choć grupy potocznie nazywane "mafią" zniknęły dawno z codziennej polskiej rzeczywistości i dziś budzą często ciekawość czy podszytą ulgą nostalgię, co przejawia się ogromną popularnością wywiadów i wspominków byłych członków grup przestępczych w Internecie, szczególnie jednogłośnie jako wymagający surowszego traktowania został wskazany udział w zorganizowanej grupie przestępczej (łącznie ponad 57%).

Stale obecne jest również zagrożenie terroryzmem i deklarowana potrzeba kontroli go przez penalizację. Ponad 30% zapytanych deklaruje, że surowiej powinno być karane zarówno przekroczenie granicy w celu popełnienia przestępstw o charakterze terrorystycznym, jak i rozpowszechnianie treści mogących ułatwić popełnienie takiego czynu.

Z drugiej strony kwestie symboliczne dotyczące znieważenia np. pomników czy uczestniczenia w zbiegowisku oraz związane z napływem imigrantów i uchodźców, jak umożliwienie nielegalnego pobytu czy przekroczenie granicy w sposób nieuprawniony, respondenci traktują jako zbyt surowo karane i opowiadają się za złagodzeniem prawa.

Ostrożny optymizm

Deklarowane obawy i kwestie wskazywane jako wymagające surowszego traktowania i zainteresowania aparatu państwa pokrywają się więc z sytuacją geopolityczną i społeczną, w jakiej się znajdujemy i jaka kształtuje naszą debatę i czołówkę najważniejszych kwestii, z jakimi musimy się uporać, bądź które mogą zagrażać porządkowi.

Mimo to Polacy czują się bezpiecznie w swoim kraju zarówno obecnie, jak i niezmiennie od dłuższego czasu. Jako zjawiska, które mogłyby temu spokojowi zagrozić, wskazują zagrożenia zewnętrzne, podkreślając równocześnie, że coraz ważniejsze są dla nich kwestie ideologiczno-światopoglądowe.

• Badanie zostało zrealizowane na próbie 1000 respondentów, metodą telefoniczną wspomaganą komputerowo, od 4 października 2023 do 26 października 2023, godz. 8:00-20:00 w dni powszednie oraz 10:00-18:00 w soboty.
• Badanie zostało zrealizowane w ramach projektu "Stworzenie uniwersalnej i standaryzowanej metodologii pomiaru zjawisk związanych z przestępczością, badanie tych zjawisk oraz szerzenie świadomości społecznej", sfinansowanego ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości.

Szczegółowe wyniki badania oraz innych badań zrealizowanych przez Stowarzyszenie Absolwentów Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego z ministerialnego projektu można znaleźć na stronie https://badaniadlabezpieczenstwa.pl/raporty/.