RPO włącza się do sprawy w Trybunale Konstytucyjnym dotyczącej uchwał obecnego Sejmu unieważniających październikowy wybór pięciu sędziów TK i o wyborze nowych osób w ich miejsce. Zdaniem RPO grudniowy wybór był niekonstytucyjny, a uchwał o unieważnieniu TK nie może oceniać.
W datowanym na piątek, a opublikowanym w poniedziałek piśmie procesowym do Trybunału rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar zgłosił swój udział w tym postępowaniu i zaprezentował swoje stanowisko w sprawie.
Według RPO Trybunał nie może badać uchwał Sejmu obecnej kadencji, który uznał "brak mocy prawnej" uchwał kadencji poprzedniej o wyborze sędziów TK - i w tej części postępowanie powinno zostać umorzone. Tak samo uważa Prokurator Generalny, który swoje stanowisko przedstawił Trybunałowi w zeszłym tygodniu.
RPO różni się w ocenie prawnej z PG względem uchwał Sejmu o wyborze pięciu nowych osób na sędziów TK po "unieważnieniu" wyboru Sejmu poprzedniej kadencji. Według Rzecznika w tej części Trybunał powinien orzec niekonstytucyjność uchwał jako naruszających pięć przepisów konstytucji i jeden - ustawy o TK. "Uchwały te nie tylko stanowią akt konkretny i indywidualny, lecz wywierają skutki prawne znacznie wykraczające poza ową, wynikającą z aktu wyboru na sędziego Trybunału, podstawową sferę konkretno-indywidualną" - czytamy w piśmie RPO.
Jego zdaniem Sejm, dokonując wyboru, "w sposób niedopuszczalny i w nieprzewidzianej przez prawo formie (uchwały sejmowej, a nie zmiany konstytucji), powiększył skład Trybunału do składu 20 sędziów". "Każdy uczestnik postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym musi mieć pewność, iż osoba zasiadająca w składzie orzekającym jest sędzią Trybunału" - podkreślił Rzecznik.
Uważa on, że grudniowe uchwały o wyborze pięciu osób na sędziów TK naruszyły konstytucyjną zasadę demokratycznego państwa prawnego, zasadę działania organów państwa "na podstawie i w granicach prawa", zasadę trójpodziału władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, a także dokonano wyboru na stanowiska już obsadzone (bo prawidłowy był wybór trzech sędziów TK z zeszłej kadencji) oraz zapisaną w konstytucji zasadą, że sędziowie TK są niezawiśli i podlegają tylko ustawie zasadniczej - a Sejm, dokonując wyboru sędziów w miejsce sędziów już wybranych, w tę niezawisłość wkroczył. Naruszenie przez Sejm ustawy o TK polegało, według Rzecznika, na tym, że nowych kandydatów zgłoszono w sposób sprzeczny z zasadami opisanymi w tej ustawie.
Trybunał przygotowuje się do rozpoznania wniosku posłów PO ws. uchwał Sejmu obecnej kadencji, który najpierw uznał za "pozbawione mocy prawnej" uchwały Izby poprzedniej kadencji o wyborze pięciu sędziów TK (w miejsce sędziów, których kadencje mijały w listopadzie i grudniu), a krótko po tym - głosami PiS i Kukiz'15 - wybrał pięć innych osób na sędziów TK. Prezydent Andrzej Duda już te osoby zaprzysiągł, a od wybranych przez Sejm poprzedniej kadencji ślubowania nie przyjął.
3 grudnia TK orzekł, że niekonstytucyjny jest przepis ustawy o TK z czerwca 2015 r. w zakresie, w jakim był podstawą wyboru przez poprzedni Sejm dwóch nowych "grudniowych" sędziów. Wybór pozostałej trójki - w miejsce sędziów, których kadencja minęła na początku listopada - był konstytucyjny. Ponadto TK uznał, że niezgodny z konstytucją jest przepis ustawy ws. zaprzysięgania sędziów TK przez prezydenta RP rozumiany inaczej niż jako zobowiązujący go do niezwłocznego zaprzysiężenia sędziów.
PO i część prawników mówili po tym wyroku, że prezydent musi zaprzysiąc trzech "październikowych" sędziów. Prezes TK Andrzej Rzepliński zapowiedział zaś, że nie będzie wyznaczał do orzekania wybranych 2 grudnia pięciu sędziów - dopóki nie wyjaśni się sprawa zaprzysiężenia trzech sędziów wybranych w październiku.
Prezydent tłumaczył, że odbierając ślubowanie od wybranych w grudniu 5 sędziów, realizuje wolę Sejmu. - W istniejącym w Polsce stanie prawnym podjęte przez Sejm decyzje są obowiązujące. Są to decyzje, uchwały podjęte przez najwyższy w Polsce organ ustawodawczy, wybrany przez naród w powszechnych wyborach. To właśnie Sejm stanowi emanację aktualnej woli społecznej - powiedział Duda. - Uchwały te mają charakter wiążący, albowiem wyrażają wolę Sejmu - zaznaczył prezydent.
Duda podkreślił też, że TK ocenia podstawę prawną wyboru, ale nie jego procedurę. - Nie może oceniać uchwał podejmowanych przez Sejm, ponieważ te uchwały akurat są podejmowane w sprawach indywidualnych - dodał Duda.
Prezydent Duda oraz PiS podkreślają, że TK nie może badać tych wszystkich uchwał, bo dotyczą one indywidualnego wyboru sędziów, a TK "nie jest sądem faktów, ale prawa". PO i część prawników uważają, że TK ma prawo badać te uchwały.
"Zakwestionowane uchwały nie są aktami normatywnymi, lecz aktami stosowania prawa. Kompetencje TK obejmują wyłącznie ocenę aktów normatywnych i nie rozciągają się na akty stosowania prawa, choćby wydawano je, powołując się wprost na kwestionowane przepisy" - uznał Prokurator Generalny, wnosząc do TK o umorzenie postępowania w sprawie uchwał Sejmu zaskarżonych przez PO.
Autor wniosku do TK poseł PO Borys Budka uważa, że TK może ocenić zarówno uchwały unieważniające wybór sędziów, jak i te o wyborze pięciu nowych sędziów. Przywołuje precedens, gdy TK uznał za niekonstytucyjną uchwałę Sejmu o powołaniu tzw. bankowej komisji śledczej. - Poza tym jest to jedyny sposób, żeby udowodnić prezydentowi Rzeczpospolitej, jak również większości parlamentarnej, że uchwały te, które sprokurowano tylko po to, by wprowadzić swoich pięciu sędziów, są niezgodne z konstytucją, są nieprawne - mówił w zeszłym tygodniu.
