Nobel w dziedzinie ekonomii - najmłodszy z Nobli
Szwedzka Królewska Akademia Nauk przyznaje
tegoroczną Nagrodę Nobla za osiągnięcia w
dziedzinie nauk ekonomicznych. Jest to jedyna nagroda, której nie
przewidywał testament Alfreda Nobla. Jednak obowiązują tu te same
zasady, co w przypadku pozostałych nagród.
11.10.2004 | aktual.: 11.10.2004 11:19
W odróżnieniu od innych nagród noblowskich, wręczanych od roku 1901, pierwszego Nobla w dziedzinie ekonomii przyznano dopiero w roku 1969. Nagrodę ufundował rok wcześniej Bank Centralny Szwecji (Sveriges Riksbank), gdy obchodził trzechsetlecie swego istnienia. Komitet Noblowski wyraził zgodę na tę inicjatywę.
Pewną odrębność Nobla za osiągnięcia w dziedzinie ekonomii zaznaczono w jego oficjalnej nazwie, która brzmi: "Nagroda Banku Centralnego Szwecji w dziedzinie nauk ekonomicznych dla uczczenia pamięci Alfreda Nobla". Pozostałe, ustanowione testamentem tego szwedzkiego chemika i przemysłowca, wynalazcy dynamitu, nazywają się po prostu Nagrodami Nobla, a są przyznawane w dziedzinie chemii, fizyki, medycyny lub fizjologii, literatury i za działalność na rzecz zbliżenia między narodami (nagroda pokojowa).
Laureaci nagrody za ekonomię otrzymują ją jednak, tak jak laureaci z innych dziedzin, z rąk króla Szwecji na wspólnej uroczystości, która odbywa się zawsze 10 grudnia, w rocznicę śmierci Nobla (który zmarł na atak serca w roku 1896). Nagrodzeni ekonomiści są też, tak jak pozostali laureaci, nazywani noblistami.
Również wysokość nagrody za ekonomię jest taka sama, jak w pozostałych dziedzinach.
Pieniądze na pięć nagród ustanowionych testamentem szwedzkiego wynalazcy pochodzą z konta Fundacji Nobla i dlatego ich wysokość waha się z roku na rok, zależnie od jej dochodów. W tym roku jest to - w każdej dziedzinie - 10 milionów koron (około 1,3 mln dolarów). Nagrodę za ekonomię funduje Centralny Bank Szwecji, który co roku wpłaca na konto Fundacji Nobla sumę równą wysokości nagród w innych dziedzinach.
W tym roku przyznano już wszystkie pozostałe Nagrody Nobla. W dziedzinie medycyny i fizjologii laureatami została para Amerykanów - Richard Axel i Linda B. Buck za badania nad zmysłem węchu.
W dziedzinie fizyki - Amerykanie David J. Gross, H. David Politzer i Frank Wilczek za odkrycie zjawiska asymptotycznej swobody w teorii silnych oddziaływań między cząstkami elementarnymi.
W dziedzinie chemii - dwaj Izraelczycy, Aaron Ciechanover i Avram Hershko oraz Amerykanin Irwin Rose za odkrycie ubikwityny i jej roli w komórce, polegającej na znakowaniu białek przeznaczonych do zniszczenia.
W dziedzinie literatury - Austriaczka Elfriede Jelinek za powieści i dramaty, "które z niezwykłą pasją lingwistyczną demaskują absurdalność stereotypów społecznych i ich ujarzmiającą siłę".
Nobla pokojowego, przyznawanego przez norweski Komitet Noblowski, otrzymała kenijska ekolożka Wangari Maathai za działalność na rzecz "rozwoju przyrody, wolności poglądów i demokracji".
