Ile Polacy dają na tacę? Cała prawda o polskim katolicyzmie

Jak wynika z sondażu, zarówno poziom wiary, jak i praktyk religijnych, choć wciąż stosunkowo wysoki, od 2005 roku - roku szczególnie ważnego dla religijności Polaków ze względu na powszechnie przeżywaną chorobę i śmierć papieża Jana Pawła II - nieznacznie, lecz dość systematycznie maleje.

Od 2005 roku liczba osób określających się jako wierzące (w tym głęboko) zmalała w tym czasie z 97% do 92%, natomiast niewierzących (raczej lub całkowicie) zwiększyła się ponad dwukrotnie (z 3% do 8%). Odsetek osób uczestniczących w praktykach religijnych przynajmniej raz w tygodniu zmniejszył się o 4 punkty, a liczba w ogóle niepraktykujących wzrosła z 9% do 15%.

Dbałość o materialne potrzeby Kościoła

Zmiany w zakresie religijności Polaków wpływają na ich relacje z lokalną parafią. Specyficzną formę zaangażowania na rzecz tej parafii, a jednocześnie obowiązek wynikający z przykazań kościelnych, stanowi dbałość o materialne potrzeby Kościoła, która ma się wyrażać między innymi w ofiarach składanych na tacę podczas mszy.

Wprawdzie nadal znaczna większość ankietowanych (75%) w jakimś stopniu wspiera finansowo swoją parafię, to jedna czwarta (25%) ujawniła, że nie składa żadnej ofiary na tacę.

Z deklaracji respondentów, którzy wymienili konkretne kwoty wynika, że miesięcznie na ofiarę składaną na tacę przeznaczają bardzo różne sumy pieniędzy (w granicach od 1 zł do 300 zł). Ponad jedna piąta (21%) szacuje, że jest to kwota mniejsza niż 10 zł, taki sam odsetek przeznacza na tacę ponad 20 zł, natomiast największą grupę (58%) stanowią ci, którzy wydają na ten cel od 10 do 20 zł. Średnia miesięczna kwota przeznaczana na tacę wyniosła w tym roku 18,9 zł.

Jeżeli do powyższych kwot dodamy konkretne miesięczne wydatki przeznaczane na tacę w innych parafiach niż ta, do której formalnie przynależą respondenci, to średnia ogólna kwota datków składanych co miesiąc na tacę wzrośnie do 21,3 zł.

Mając na uwadze wyłącznie tych, którzy zadeklarowali konkretne kwoty ofiarowywane na tacę, okazuje się, że stosunkowo najwięcej na ten cel przeznaczają prywatni przedsiębiorcy (średnio 29,6 zł miesięcznie), gospodynie domowe (27,3 zł), pracownicy usług (27,0 zł), osoby praktykujące religijnie kilka razy w tygodniu (26,8 zł), respondenci w wieku od 35 do 44 lat (26,6 zł), badani zadowoleni ze swojej sytuacji materialnej (25,7 zł), osiągający miesięczny dochód per capita w granicach od 751 zł do 1000 zł (25,5 zł), deklarujący lewicowe poglądy polityczne (25,0 zł) oraz legitymujące się wyższym wykształceniem (24,9 zł).

Katolik a jego parafia

Niezmiennie dla znacznej większości Polaków (70%) podstawowym miejscem praktyk religijnych jest parafia działająca w ich społeczności lokalnej. Jedynie siedmiu na 100 badanych (7%) zazwyczaj praktykuje w innej parafii, a minimalnie mniejszy odsetek (6%) stanowią praktykujący w różnych kościołach.

Ponad jedna siódma ankietowanych (15%) przyznaje, że na ogół nie bierze udziału w praktykach religijnych lub jedynie sporadycznie pojawia się w kościele - zazwyczaj z okazji ślubu, chrztu czy pogrzebu.

Lokalna parafia stanowi centrum życia religijnego nie tylko dla mieszkańców wsi i małych miast, ale też dla osób często i regularnie uczestniczących w praktykach religijnych, mających co najmniej 65 lat, rolników, emerytów oraz badanych o najniższych dochodach per capita. Natomiast na praktykowanie w różnych kościołach poza mieszkańcami największych miejscowości decydują się przede wszystkim przedstawiciele kadry kierowniczej i specjaliści wyższego szczebla, badani z wyższym wykształceniem, a także młodzież studiująca i ucząca się.

Udział ankietowanych w życiu religijnym lokalnej parafii sprowadza się przede wszystkim do uczestnictwa w mszach i nabożeństwach. Podobnie jak w poprzednich latach, niewiele osób deklaruje, że pogłębia swoją religijność we wspólnotach modlitewnych. Obecnie – tak jak w 2008 roku – jedynie sześciu na stu badanych (6%) należy w swojej parafii do jakiejś wspólnoty (różańcowej, oazowej, Rodzin Nazaretańskich itp.), a co setny ankietowany deklaruje przynależność do wspólnoty działającej w innej parafii.

Wspólnoty, do których należą respondenci, to przede wszystkim kółka różańcowe (wymienia je 6% ogółu ankietowanych). W działalność innych organizacji religijnych funkcjonujących na terenie parafii takich jak Liturgiczna Służba Ołtarza, Wspólnota Eucharystyczna, Odnowa w Duchu Świętym, Duszpasterstwo Akademickie itp. angażuje się, według deklaracji, jedynie co setny badany (1%).

Parafia często traktowana jest w Polsce jako szkoła społecznego działania na rzecz wspólnoty religijnej i społeczności lokalnej. Prawie co trzeci ankietowany (31%) przyznaje, że zdarza mu się dobrowolnie i nieodpłatnie pracować na rzecz parafialnego kościoła i parafian, przy czym zaledwie trzech na stu (3%) ocenia, że działa w parafii często, a pozostali udzielają się społecznie czasami (14%) lub bardzo rzadko (14%). Niezmiennie zdecydowana większość ankietowanych (68%) nigdy nie angażuje się społecznie na rzecz parafii.

Jeżeli chodzi o subiektywne poczucie związku z lokalną parafią, to zdecydowana większość badanych (72%) uważa się za jej członków, w tym co drugi z tej grupy (36% ogółu) w pełni identyfikuje się ze swoją parafią. Nieco ponad jedna czwarta ankietowanych (28%) nie ma takiego poczucia, z czego 14% w żaden sposób się z nią nie identyfikuje. Widać więc, że deklarowane poczucie więzi z lokalną parafią, choć nadal silne, od 2005 roku powoli słabnie. Obecnie jest najniższe od początku lat 90.

Badanie przeprowadzono w dniach 29 września - 5 października 2011 roku na liczącej 1099 osób reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski.

Przeczytaj też: Duchowni zapłacą nowy podatek "od usług religijnych"?