Fundacja "do dyktatur i prześladowań"

Chcemy stworzyć płaszczyznę do dyskusji o historii Europy Środkowo-Wschodniej; stworzyć innym możliwość poznania naszej historii, a nam - historii innych - powiedział Przewoźnik. Realizowane projekty dotyczyć będą zarówno historii poszczególnych państw, które przystąpiły do sieci "Pamięć i Solidarność" (czyli Polski, Czech, Słowacji, Niemiec i Węgier) jak i stosunków wzajemnych (np. polsko-niemieckich, czesko-niemieckich).

W najbliższych dwóch latach w ramach projektów wspólnych ma zostać zorganizowane seminarium i wystawa objazdowa "Przymusowe migracje w kontekście europejskim", konferencja "Miejsca pamięci w Europie Środkowo-Wschodniej oraz wystawa "Okiem sąsiada" - ukazująca problemy danego kraju widziane oczami jego sąsiada.

W Polsce przewidziano wystawy, dokumentujące losy polskich dzieci pod okupacją hitlerowską w latach 1939-45, eksterminację elit polskich przez ZSRR i hitlerowskie Niemcy oraz przymusowe przesiedlenia i migracje Polaków podczas i po II wojnie światowej. W Czechach zaplanowano wystawę "Blisko, daleko. Niemcy, Czesi i Słowacy", w Słowacji - m.in. konferencję, wystawę i publikację "Ucieczki obywateli Czechosłowacji przez 'żelazną kurtynę' w latach 1948-1989".

W ramach realizowanych przez Fundację projektów ma zostać opracowany leksykon "Wiek Wypędzeń. Deportacje przymusowe, wysiedlenia i czystki etniczne w Europie w latach 1912-1999".

Rozmowy o powołaniu Fundacji były trudne; wymagały pogodzenia różnych racji, oczekiwań, poglądów i wielu emocji - powiedział Przewoźnik. Fundacja została ustanowiona 23 sierpnia 2005 roku przez prof. Józefa Szajnę, byłego więźnia KL Auschwitz-Birkenau; wkrótce ma zostać zarejestrowana. Fundacja mieści się w Warszawie, może tworzyć biura i oddziały za granicą.

7 września ukonstytuowała się Rada Fundacji. Jej przewodniczącym został sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa Andrzej Przewoźnik. W skład Fundacji mają wejść eksperci i historycy wszystkich państw, które przystąpiły do sieci. Fundacja ma jednak - jak podkreślano na konferencji prasowej charakter otwarty; mogą do niej przystąpić także inne państwa europejskie.

Powołanie Fundacji nawiązuje do deklaracji, przyjętej w kwietniu 2004 roku przez ministrów kultury Polski, Niemiec, Węgier, Czech, Słowacji i Austrii w sprawie powstania sieci. 2 lutego 2005 roku na Zamku Królewskim ministrowie czterech krajów: Polski, Słowacji, Niemiec i Węgier podpisali deklarację o powołaniu Europejskiej Sieci "Pamięć i Solidarność".