Wybory samorządowe 2024. Jakie są zasady głosowania?

Zarówno w wyborach do organów jednostek samorządu terytorialnego, jak i do parlamentu (Sejmu i Senatu) czy na Prezydenta RP głosują pełnoletni obywatele, którzy mają tzw. czynne prawo wyborcze, inaczej prawo wybierania.

Wybory samorządowe 2024. Sprawdź najnowsze informacje

Prawo wyborcze zostało zdefiniowane w art. 10 Kodeksu wyborczego. Przepis ten stanowi, że prawo wybierania przysługuje w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego osobom, które:

• W przypadku wyborów do rady gminy – są polskimi obywatelami lub obywatelami Unii Europejskiej niebędącymi obywatelami polskimi lub obywatelami Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, jeśli najpóźniej w dniu głosowania kończą 18 lat oraz stale zamieszkują na obszarze tej gminy.
• W przypadku wyborów do rady powiatu i sejmiku województwa – są obywatelami polskimi, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 18 lat oraz stale zamieszkują na obszarze – odpowiednio tego powiatu i województwa.
• W przypadku wyborów wójta w danej gminie – mają prawo wybierania do rady tej gminy.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Można również powiedzieć na podstawie art. 10 paragraf 2. Kodeksu wyborczego, że prawa wybierania nie mają osoby, które:

• Pozbawiono praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu.
• Pozbawiono praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu.
• Ubezwłasnowolniono prawomocnym orzeczeniem sądu. 

W przypadku wyborów samorządowych nie ma możliwości, by na wzór wyborów parlamentarnych głosować poza miejscem zamieszkania, a nawet w komisjach wyborczych utworzonych w okręgach poza granicami Polski. Specyfika w tym przypadku jest taka, że odbywają się one na terenie danych jednostek samorządu terytorialnego –gmin, powiatów i województw czy jak w przypadku Warszawy – w poszczególnych dzielnicach. 

Możesz oddać głos na swojego kandydata, jeśli będziesz ujęty w stałym obwodzie głosowania w Centralnym Rejestrze Wyborców (CRW). Innymi słowy, Twoje nazwisko musi się znaleźć na liście wyborców w komisji, do której przyjdziesz głosować.

Głosowanie poza miejscem zamieszkania nie jest możliwe w przypadku wyborów samorządowych, ale już poza miejscem zameldowania – jak najbardziej. W wyborach samorządowych odbywa się ono wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a wyborcy oddają głosy w obwodzie głosowania właściwym dla ich miejsca stałego zamieszkania, a nie stałego zameldowania. 

W przypadku meldunku gdzie indziej niż miejsce zamieszkania na stałe, wyborca może dopisać się do listy wyborców w obwodzie głosowania w Centralnym Rejestrze Wyborców na swój wniosek. Będzie on wówczas ujęty w obwodzie właściwym dla adresu, pod którym jest ujęty w stałym obwodzie głosowania w CRW. 

Obwodowe komisje wyborcze dopisują ponadto do spisu wyborców jedynie te osoby, które chcą głosować w obwodzie utworzonym w szpitalu, domu pomocy społecznej, zakładzie karnym lub areszcie śledczym. 

W stałym obwodzie głosowania w CRW może być ujęty także obywatel Unii Europejskiej niebędący obywatelem polskim czy też obywatel Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. By to zrobić, musi złożyć wniosek w urzędzie gminy właściwym ze względu na swoje stałe miejsce zamieszkania. We wniosku tym podaje takie podstawowe informacje jak:

• nazwisko i imiona,
• obywatelstwo,
• numer paszportu lub innego dokumentu potwierdzającego jego tożsamość,
• numer PESEL (jeśli ma nadany),
• oświadczenie co do adresu stałego zamieszkania.

Wniosek można złożyć na piśmie w postaci papierowej, opatrzony własnoręcznym podpisem, albo w elektronicznej, po opatrzeniu go kwalifikowanym podpisem, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym, w ramach skorzystania z usługi na gov.pl. 

Wybory do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym, zgodnie z art. 369 Kodeksu wyborczego. 

W dniu wyborów, w godzinach otwarcia lokalu wyborczego właściwego względem miejsca stałego zamieszkania wyborcy, powinien on udać się do niego i pobrać urzędową kartę do głosowania. Później oddaje na niej głos na kandydata z danej listy poprzez postawienie znaku "X" w kratce po lewej stronie nazwiska. 

Po ustaleniu cząstkowych wyników wyborów w każdym obwodzie przez komisje wyborcze są one przesyłane do Państwowej Komisji Wyborczej. Ta z kolei ogłasza w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej oraz podaje do publicznej wiadomości w formie obwieszczenia zbiorcze wyniki wyborów do rad na obszarze kraju.