Wielka awantura o ratowanie górników. "Narażanie życia ludzkiego"

Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego w Bytomiu to formalnie spółka akcyjna. 100 proc. udziałów w niej posiada Skarb Państwa. Stworzono ją w celu niesienia pomocy w przypadku zagrożenia życia lub zdrowia osób przebywających w zakładzie górniczym.

W skrócie: gdy w Bytomiu lub okolicach (przy czym fachowcy spółki mogą działać na terenie niemal całej Polski) wydarzy się coś złego w którejś z kopalni, tunelu lub kamieniołomie, wysoko wyspecjalizowani ratownicy górniczy z CSRG działają. Robią to w najbardziej ekstremalnych warunkach. Te czasem są zaś takie, że działać muszą nurkowie. Bywa bowiem, że katastrofa górnicza skutkuje zalaniem wyrobiska.

Dlatego też - jak informuje nas CSRG - do wykonywania prac ratowniczych w podziemnych zakładach górniczych, wymagających zastosowania specjalnych technik ratowniczych, utrzymuje się w jednostce ratownictwa m.in. zawodowe pogotowie specjalistyczne wodne, potrzebne choćby do usuwania skutków wdarcia się lub niekontrolowanego dopływu do wyrobisk wody albo wody z luźnym materiałem oraz wykonywania prac z zastosowaniem technik nurkowych, do których potrzebne jest posiadanie uprawnień do wykonywania prac podwodnych.

Spółka postanowiła przeszkolić kilkanaście osób na tzw. nurków trzeciej klasy (najniższej). I to zrobiła, ale okazuje się, że od wielu miesięcy ludzie ci - choć po kursie - nie mogą otrzymać państwowego glejtu potwierdzającego zdobyte umiejętności, a dopiero ten umożliwia legalną pracę. Powód? Komisja Kwalifikacyjna dla Nurków (KKN), państwowy organ działający przy Urzędzie Morskim w Gdyni, po prostu nie organizuje egzaminu, a zapowiedziane terminy odwołuje.

Potwierdza nam to państwowa spółka. W odpowiedzi na nasze pytania wskazuje, że problemy występują, dwukrotne nieprzeprowadzenie egzaminu jest dla niej "niezrozumiałe", a cała sytuacja "budzi obawy o właściwą realizację przez odpowiednie instytucje obowiązków".

Krótko mówiąc: państwowa spółka liczy na to, że egzamin możliwie najszybciej się odbędzie. A zarazem nie rozumie, dlaczego nie odbył się do tej pory.

CSRG w sierpniu 2024 r. postanowiła przeszkolić 16 osób. Rozpisano postępowanie przetargowe. Zainteresowane zleceniem były dwie firmy: Harpun Ośrodek Szkolenia Prac Podwodnych z Bojana Pomorskiego oraz PC Service z Gdańska.

Ostatecznie umowę podpisano z Harpunem.

Robert Polewski, dyrektor Harpuna, a przy tym komandor porucznik (odpowiednik podpułkownika w innych rodzajach sił zbrojnych - red.) rezerwy i były wiceprzewodniczący Komisji Kwalifikacyjnej dla Nurków, mówi nam, że kłopoty zaczęły się wcześniej.

- Problemy z zachowaniem przedstawicieli Komisji Kwalifikacyjnej dla Nurków zaczęły się jeszcze w 2023 r., kiedy to w naszym ośrodku przeprowadzono nielegalną kontrolę i zaczęto wyznaczać sesje egzaminacyjne dla naszych kursantów z wielomiesięcznym opóźnieniem. Powiadomiliśmy o tej sytuacji zarówno Dyrektor Urzędu Morskiego w Gdyni, jak i Departament Edukacji Morskiej Ministerstwa Infrastruktury, ale Urząd Morski zlekceważył całkowicie sytuację. Na tym etapie również w ministerstwie nie znaleźliśmy zrozumienia dla powagi sprawy - wskazuje Polewski. I dodaje, że później było tylko gorzej.

- Przez wiele miesięcy za akceptacją Dyrektor UM w Gdyni nie wyznaczano dla naszych kursantów sesji egzaminacyjnych oraz starano się nie dopuścić do przeprowadzenia przez naszą firmę szkolenia dla ratowników z CSRG w Bytomiu. Gdy to się nie udało, KKN dwukrotnie nie przeprowadziła ogłoszonych egzaminów państwowych. Ofiarą całej sytuacji padli pracownicy spółki Skarbu Państwa, która w swoich zadaniach statutowych ma ratowanie życia ludzkiego, mienia wielkiej wartości i działanie na rzecz obronności oraz infrastruktury krytycznej Państwa Polskiego - podkreśla przedstawiciel Harpuna.

I dodaje, że w czasie jednej z rozmów z Dyrektor Urzędu Morskiego w Gdyni ta ironicznie stwierdziła, że jeśli Harpun uważa, iż ktoś działał niezgodnie z prawem, może pójść do sądu.

Poszedł więc do prokuratury.

Dorota Stawinoga-Liedtke, prokurator rejonowy w Gdyni, informuje nas, że postępowanie zostało wszczęte. Jego zakres jest szeroki, a z uwagi na dosyłane kolejne zawiadomienia sprawa jest wielowątkowa.

- W tym analizowane są decyzje pracowników Urzędu Morskiego w zakresie ogłaszanych i organizowanych kursów, a następnie egzaminów - informuje prokurator.

Przeanalizowane zostanie także to, dlaczego Komisja Kwalifikacyjna dla Nurków nie chciała przeprowadzić egzaminu.

Zdaniem przedstawicieli Harpuna może chodzić o związki pomiędzy członkami komisji a właścicielem PC Service Wojciechem Stachowiakiem. Pojawia się sugestia: sekretarz komisji wykonywał prace dla firmy właściciela PC Service (PC Service to spółka cywilna Stachowiaka, prowadzi też działalność pod firmą PC Divers), odpowiadając za szkolenia w prowadzonym przez niego ośrodku. A wiceprzewodniczący komisji współpracował biznesowo z tą firmą.

Skontaktowaliśmy się z sekretarzem komisji, który jednak nie chciał powiedzieć, czy pracował w firmie Stachowiaka.

Chwilę później zadzwonił do nas sam Stachowiak (informację i numer do jednego z nas dostał od sekretarza komisji). Przyznał, że sekretarz pracował u niego jako nurek, ale zanim objął funkcję w komisji.

- Właściciel Harpuna Bartosz Rutkowski w przeszłości także pracował w PC Divers i nie przeszkadzało mu to na dokonywanie egzaminów jako Przewodniczący KKN. Z kolei z wiceprzewodniczącym komisji współpraca ograniczyła się do zakupu w jego firmie szlifierki podwodnej, którą można zakupić tylko w jego firmie. Ten świat nurkowy jest tak mały, że chyba każdy już pracował u każdego, a jeżeli zakup podwodnej elektrycznej szlifierki jest powiązaniem biznesowym, to następną szlifierkę zakupię w USA, jak zniosą cła - mówi Stachowiak.

Stachowiak wskazuje między innymi, że kurs zorganizowany przez Harpuna został przeprowadzony na nieuznanym przez Urząd Morski i komisję obiekcie. W kontekście szkoleń organizowanych przez Harpuna wspomina o pojemniku na śmietnik, w którym organizowane są kursy. I pyta: - Dlaczego kursu nie zorganizowano w wannie?

Podmianka w komisji

Gdy Harpun zareagował oficjalnie, sprawa nabrała rozpędu. Magdalena Kierzkowska, rzecznik prasowy Urzędu Morskiego w Gdyni, za najistotniejszą kwestię uważa, że nowy termin egzaminu wyznaczono na 8 kwietnia 2025 r. Przyznaje, że wcześniej egzamin się nie odbył "z przyczyn organizacyjnych, leżących po stronie Komisji Kwalifikacyjnej dla Nurków".

- Pragniemy podkreślić, iż zgodnie z obowiązującymi przepisami, przeprowadzenie egzaminu dla nurków należy do zadań KKN, działającej przy Dyrektorze Urzędu Morskiego w Gdyni, a nie do zadań Urzędu Morskiego w Gdyni - podkreśla Kierzkowska.

Czyli, mówiąc prościej, kłopot jest z komisją, a nie z Urzędem Morskim i jego dyrektorem.

Rzeczniczka dodaje, że mając świadomość wagi egzaminu, "w ostatnim czasie podjęto działania organizacyjno-personalne w stosunki do KKN, umożliwiające przeprowadzenie egzaminu".

Jakie to działania?

Anna Szumańska, rzecznik prasowy Ministerstwa Infrastruktury, w rozmowie z nami zaznacza, że z uwagi na dwukrotne niedojście do skutku egzaminu na dyplom nurka Dyrektor Urzędu Morskiego w Gdyni, na podstawie oceny sposobu działania przewodniczącego Komisji Kwalifikacyjnej dla Nurków i niewykonywania przez niego zadań, złożył wniosek o jego odwołanie i powołanie następcy.

Minister Dariusz Klimczak do tego wniosku się przychylił - 13 marca odwołał byłego już przewodniczącego komisji, a dzień później powołał nowego.

Resort infrastruktury informuje nas zarazem, że pierwsza skarga na funkcjonowanie komisji wpłynęła do niego już w lipcu 2024 r.

- Po przeprowadzeniu wstępnej analizy zgłoszonych niezgodności, w celu szczegółowego zbadania i wyjaśnienia zaistniałej sytuacji, Departament Edukacji Morskiej podjął działania zmierzające do uruchomienia czynności kontrolnych weryfikujących poprawność prowadzonych działań przez Komisję Kwalifikacyjną dla Nurków oraz sprawowanego nadzoru przez Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni - informuje rzeczniczka prasowa resortu.

Podkreśla, że obecnie prowadzone są działania kontrolne w zakresie prawidłowej realizacji przez Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni zadań w zakresie wykonywania prac podwodnych i nadawania uprawnień do ich wykonywania.

Najważniejsze jednak - co mówią właściwie wszyscy - by egzamin się w końcu odbył, a przeszkoleni w nurkowaniu ratownicy mogli pracować zgodnie ze swoimi kompetencjami.

Właściwie wszyscy, bo Stachowiak z PC Service stoi na stanowisku, że egzamin 8 kwietnia nie powinien się odbyć ze względów formalnych. Bo - jak twierdzi mężczyzna -  "kurs w Jaworznie został wykonany ze złamaniem prawa, a kursanci nie zaliczyli wymaganych głębokości" - po prostu w miejscu przeprowadzenia kursu było zbyt płytko.

Zdaniem Stachowiaka zmiana na stanowisku przewodniczącego KKN została przeprowadzona po to, by kursanci z CSRG otrzymali uprawnienia. Stachowiak pyta: - Czy to normalne, że uprawnienia nurka trzeciej klasy ma otrzymać, z polecenia Urzędu Morskiego, kursant, który nie był jeszcze na głębokości, na którą właśnie otrzymuje uprawnienia?

I stawia zarzuty urzędnikom. - Skoro KKN nie godziło się na złamanie prawa, Urząd Morski powołuje następnego przewodniczącego, aby po prostu wyjść z niewygodnej dla Urzędu Morskiego sytuacji. To też nie jest normalna sytuacja. Osobiście też złożyłem do prokuratury w Gdyni zawiadomienie o nieprawidłowościach związanych z kursem oraz sposobem jego zatwierdzenia przez Urząd Morski - podkreśla Stachowiak.

Polewski, dyrektor Harpuna i kierownik prac podwodnych I klasy, ripostuje: - Zarzutów nie potwierdził Urząd Morski w Gdyni, który przed kursem dokonał przy pomocy członków KKN kontrolę Ośrodka HARPUN wraz z jego bazą prac podwodnych. Zakończyła się ona z wynikiem pozytywnym na cztery dni przed rozpoczęciem kursu w Jaworznie. Tuż po kursie na polecenie pani dyrektor KKN dokonała kolejnej kontroli, sprawdzając dokumentacje kursu. Po jej pozytywnym zakończeniu wydała pisemne oświadczenie, że nie istnieją prawne przeszkody w przeprowadzeniu egzaminu dla ratowników z CSRG.

Z danych Wyższego Urzędu Górniczego wynika, że w latach 2021-2023 doszło do 65 śmiertelnych wypadków w polskim górnictwie, w tym przede wszystkim w kopalniach węgla kamiennego. Wypadków ogółem w górnictwie notuje się ponad 2 tys. rocznie.

Tak zwana wypadkowość - liczona jako liczba wypadków śmiertelnych na 1 mln ton wydobytego węgla - na przestrzeni ostatniego stulecia istotnie spadała do lat 90. XX wieku. Od tego czasu sytuacja poprawia się nieznacznie, a niektóre lata - jak choćby 2022 r. - są znacznie gorsze od większości lat w ostatnich 30-leciu.

Od początku 2025 r. w górnictwie zginęło już siedem osób. Wszystkie pracowały w kopalniach węgla kamiennego.

22 stycznia 2025 r. doszło do zapalenia metanu w tzw. ruchu Szczygłowice w kopalni Knurów-Szczygłowice należącej do Jastrzębskiej Spółki Węglowej. W rejonie było 45 górników, 17 trafiło do szpitala, bilans ofiar śmiertelnych wyniósł pięć osób.

W akcji ratowniczej brali udział ratownicy górniczy z Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego.

Paweł Figurski i Patryk Słowik, dziennikarze Wirtualnej Polski

Napisz do autorów:

Pawel.Figurski@grupawp.pl

Patryk.Slowik@grupawp.pl