średniowiecze

Panuje przekonanie, że łaźnie, stanowiące fundament rzymskiej cywilizacji, zniknęły w średniowieczu. Cały tekst przeczytasz na portalu wielkahistoria.pl. Ponoć łaźnie zaczęto na nowo budować i prowadzić w XII w., co jest mocno przesadzone – wyjaśnia Kamil Janicki. Dyskusja o powrocie publicznych łaźni dotyczy głównie Zachodu, ale reszta Europy także miała swoje obyczaje związane z higieną. W Europie Środkowo-Wschodniej i w Skandynawii każda osada, nawet wiejska, dysponowała swoją łaźnią. U Skandynawów wizyta w łaźni odbywała się w soboty. Staronordyjski Laugardagr to "dzień kąpieli". Ile łaźni liczyły późnośredniowieczne europejskie stolice? W Paryżu działały 32 publiczne łaźnie, a w Londynie 18. Dużą popularnością cieszyły się również w krajach niemieckich. 29 miał Wiedeń, 29 działało we Frankfurcie, 15 w Bazylei. Jak wypadała na tym tle polska stolica? W Krakowie w XIV w. było 12 łaźni, a w całej aglomeracji przynajmniej 16. Bogaci mieszczanie odwiedzali łaźnie kilka razy w miesiącu. Z trzech powodów. Dla higieny, "w celach towarzyskich i grzesznych". Zwykle klientów i klientek nie rozdzielano. Wszyscy kąpali się w jednym czasie, choć w osobnych baliach. Normą była nagość - nie tak kontrowersyjna przed setkami lat, jak mogłoby się wydawać. Kiedy faktycznie zaczęło zamykać łaźnie? Dopiero po uderzeniu czarnej śmierci. Strach przed dżumą okazał się być wówczas silniejszy dla Europejczyków.

Wzgórze, na którym wzniesiono słynny polski zamek wyglądało zupełnie inaczej w średniowieczu. Nie chodzi tu tylko o zabudowę, która zmieniała się przez stulecia, ale także o sam teren. Cały artykuł przeczytasz na portalu wielkahistoria.pl. Teren pierwotnie nie przypominał wzgórza a skałę – nierówną i strzelistą. Dziś szczyt wzgórza wawelskiego ma formę jednolitego owalu i liczy 320 m długości i 190 m szerokości. Zbocza zniwelowano, obmurowano i obsypano ziemią. Tylko od strony Wisły zachował się fragment dawnej formy. Na przekształcenia wzgórza poświęcano całe epoki. Jeszcze w XVII wieku było ono "strome i nieprzystępne". Na początku średniowiecza także szczyt góry był nieregularny i znajdował się na wysokości 25 m. To miejsce dzisiejszego pałacu ze słynnym dziedzińcem arkadowym. Materiał powstał na podstawie książki Kamila Janickiego pt. "Wawel. Biografia".

Słowianie we wczesnym średniowieczu nie znali złóż srebra. Cenne kruszce docierały do nich wyłącznie z zewnątrz. Cały artykuł przeczytasz na portalu wielkahistoria.pl. Przed XI w. monet używano rzadko. Poddawano je osobliwemu zwyczajowi. Historycy wciąż nie mogą go zrozumieć. Wartość pojedynczej monety była tak duża (starczała na zakup żywności na ponad tydzień), że nie dało jej się używać na co dzień. By móc nabyć mniej potrzebnego towaru monety siekano na połówki, ćwiartki lub mniejsze części, tworząc tzw. siekańce. Oprócz siekańców u Słowian z czasem zaczęły pojawiać się pecksy – drobne nacięcia lub nakłucia na monetach. To był nieznany fenomen, kojarzony tylko ze Słowianami i Skandynawami z czasów "epoki wikingów". Moneta była unieruchamiana i gięta, a nacięcia wykonywano ostrym dłutkiem. Raz jedno, a raz nawet po 100 nacięć. Po co Słowianom pecksy? Istnieje wiele teorii. By sprawdzić jakość monety, czy jest ona w całości wykonana ze srebra. Według innych źródeł był to element obyczaju handlowego – potwierdzenie dokonania transakcji z rąk do rąk. Mówi się też o przesądzie, że pecksy miały oczyszczać ze złych mocy. Naukowcy wciąż są tu podzieleni. Tekst powstał na podstawie książki Kamia Janickiego - "Cywilizacja Słowian. Historia największego ludu Europy".

Niezwykłe odkrycie w Szprotawie w woj. lubuskim. W trakcie archeologicznych badań ratowniczych prowadzonych w związku z inwestycją budowlaną na ul. Odrodzenia dokonano niespodziewanego odkrycia ponad 100 szt. srebrnych średniowiecznych monet. Zdjęcia tego znaleziska udostępnił Lubuski Konserwator Zabytków. Widać na nich, że momenty były dość głęboko pod ziemią, ale zachowały się w dobrym stanie. "W zasięgu dawnej parceli mieszczańskiej, położonej przy jednej z głównych ulic łączących plac rynkowy z Bramą Głogowską (budynek nie zachował się do nią dzisiejszego), natrafiono na znalezisko gromadne. Po wstępnym rozpoznaniu określono, że wszystkie monety to szerokie brakteaty śląskie, które były wybijane w latach 1250-1300. Skarb liczy około 100-150 monet. Ich stan zachowania został oceniony jako dobry. Brakteaty zawierają duży procent srebra, dlatego na powierzchni monet obecna jest delikatna, zielonkawa patyna" - napisał Lubuski Konserwator Zabytków. Zdaniem badaczy monety zostały w sposób przemyślany ułożone, po czym ciasno obwiązane materiałem, zapobiegając tym samym ich rozsypaniu. Nieczęsto podczas badań ratowniczych dokonuje się tak nieoczekiwanego odkrycia o dużym znaczeniu naukowym. Skarb ten poruszył lokalną społeczność. Po konserwacji i badaniach ma trafić do muzeum.

Przypadkiem odkryli kawał wielkiej historii. W trakcie remontu mieszkania komunalnego na ul. Kanonia 10/12/14 w centrum Warszawy pracownicy natrafili na starą cegłę. Okazało się, że pochodzi ona z czasów średniowiecza. Do odkrycia doszło w momencie skucia obecnej ściany. Gdy tylko robotnicy zauważyli z czym mają do czynienia, natychmiast wezwano właściwe służby, by zbadać znalezisko. Zdjęcia odkrycia udostępnił Stołeczny Konserwator Zabytków. - Zlecone przez nas badania potwierdziły, że fragmenty średniowiecznych ścian wewnętrznych w kamienicy przy ul. Kanonia 10/12/14 są oryginalne - poinformował w RMF.FM stołeczny konserwator zabytków, Michał Krasucki. Co więcej, niemal wszystkie cegły to tzw. palcówki pochodzące z epoki średniowiecza, które murowane były na jednolitej zaprawie piaskowo-wapiennej. "W jednym z pomieszczeń mieszkania komunalnego, na wysokości ok. 2,1 m znajduje się nieotynkowany dekoracyjny element, rodzaj ceglanego fryzu. To jednak nie wszystko. Średniowiecznych detali na ul. Kanonia jest zdecydowanie więcej. Wykonane przez mgr inż. arch. Piotra Kordka odkrywki potwierdziły, że fryz jest historycznym elementem budowlanym, zachowanym i pozostawionym w miejscu podczas powojennej odbudowy. Oryginalna jest jego dolna warstwa z pionowo ustawionych główek (tzw. rolka), która została wspornikowo wmurowana w mur" - dodano w oświadczeniu.

Średniowieczny skarb odnaleziony na Lubelszczyźnie. Poszukiwacze ze stowarzyszenia "Wolica" natknęli się na pierścień z brązu, który był pod płytką warstwą ziemi na leśnej ścieżce na terenie gminy Izbica. "Tego typu pierścienie często potocznie nazywane solarnymi były bardzo popularne w okresie późnego średniowiecza. Przedstawiały bardzo często różnego rodzaju motywy przyrodnicze (kwiaty, roślinność) oraz proste wzory. Pierścienie takie posiadała głównie zubożała szlachta" - poinformowało stowarzyszenie "Wolica". To kolejne niezwykłe znalezisko w tym regionie, jednak najnowszy pierścień zachował się w bardzo dobrym stanie z idealnie zachowaną patyną, podczas gdy poprzednie nosiły ślady pęknięć i otarć oraz miały słabo zarysowane wzory. Co ciekawe, każdy wykonany pierścień na przełomie XV-XVI wieku był wykonany ręcznie z jak najlepszą precyzją.

Pojęcie "stolicy" w czasach średniowiecznych nie było takie oczywiste, jak dzisiaj. Cały artykuł przeczytasz na portalu wielkahistoria.pl. Rozległymi terenami nie dało się rządzić z jednego miejsca, w związku z czym stolica była objazdowa – gdzie władca, tam główna siedziba. Aby ujarzmić ewentualne bunty, rozsądzać spory czy zbierać haracze, wódz musiał przemieszczać się po kraju, a trzeba pamiętać, że takie podróże mogły zajmować nawet tygodnie. Ponadto władca przebywał wraz ze swoim dworem. W dawnych czasach trudno było wyżywić tyle osób w jednym miejscu, w dłuższej perspektywie czasowej. O tym, że tych najważniejszych grodów, które można dziś nazwać stolicami, było kilka, pisał w swoich "Kronikach" Gall Anonim, który wymienił Wrocław, Sandomierz i Kraków. Historycy wiedzą jednak, że takich miejsc było więcej. Dodają do tej listy jeszcze Poznań, Gniezno i Płock. Jako pierwszą stolicę Piastów wskazują Giecz. Kolejny był Poznań. To właśnie tam, a nie – jak mogłoby się wydawać - w Gnieźnie znaleziono ślady po kompleksie pałacowym, pochodzące z czasów Mieszka I. Kraków, jako główna siedziba władcy, zaczął mocno zyskiwać na znaczeniu dopiero w XIII wieku, choć stanął na czele dużo wcześniej, bo już po 1039 roku. Dopiero z XVI i XVII stuleciem pojawiła się myśl, by król z dworem przebywali cały czas w jednym miejscu, tam ustanawiając stolicę.

To nowy rodzaj broni z czasów wypraw krzyżowych. Nowa analiza starożytnych naczyń ceramicznych z XI–XII wiecznej Jerozolimy potwierdziła, że mogły być one używane jako starożytne granaty ręczne. Do takich wniosków doszli naukowcy z Uniwersytetu Griffitha w Australii. Zaokrąglone naczynia z podstawą w kształcie stożka znajdują się w muzeach na całym świecie i według wcześniejszych badań służyły do wszystkiego, od przenoszenia płynów po palenie ich jako fajkę. Najnowsza analiza czterech naczyń znalezionych w Ogrodzie Ormiańskim w Jerozolimie pokazuje, że przenoszenie materiałów wybuchowych było kolejną z ich funkcji. W jednym z naczyń odkryto siarkę wraz z rtęcią i magnezem na wyższym poziomie niż w innej ceramice i otaczającej je glebie. Według naukowców, były to składniki wynalezionego lokalnie materiału wybuchowego, który umieszczano w naczyniu i jako granat rzucano na twierdze krzyżowców, wytwarzając głośne dźwięki i jasne błyski światła. Trwają dalsze badania, które pozwolą zrozumieć starożytną technologię wybuchową z okresu średniowiecza oraz historię broni wybuchowej we wschodniej części Morza Śródziemnego.

Podczas prac modernizacyjnych sieci ciepłowniczej w Bazylei w Szwajcarii, robotnicy natrafili na kilkanaście grobów z wczesnego średniowiecza. W jednym z nich odkryto szczątki dziewczynki, która zdaniem naukowców żyła w VI wieku i miała w chwili śmierci 12 lat. W samym grobie dokonano kolejnego niezwykłego odkrycia. Archeolodzy natrafili tam na żelazne zapięcie do torebki i paska, a także na aż 350 oryginalnych koralików, które wykonano ze szkła oraz bursztynu. Specjaliści są zachwyceni techniką i jakością wykonania biżuterii dla dziecka. Koraliki są pokryte srebrną i złotą folią, co było atrybutem profesjonalnego i mistrzowskiego wykonania w tamtym okresie. Znalezisko jest bezcenne w kontekście poznania historii Bazylei z czasów wczesnego średniowiecza. Oprócz grobów i artefaktów, w trakcie robót miejskich udało się odkryć również fundamenty XIII-wiecznej bramy Riehen, która była ważnym punktem fortyfikacji miasta. Badacze odnaleźli także pozostałości po studni i kanale, które zapewniały średniowiecznym mieszkańcom Bazylei dostęp do wody.

Niezwykłe odkrycie w parku przypałacowym w Zatorze w Małopolsce. W trakcie prac remontowych Zamku Książęcego, archeolodzy natrafili na fundamenty murów obronnych średniowiecznego zamku. Mury znajdowały się kilkadziesiąt metrów od istniejącej zabudowy pałacowej. Odkryta budowla prawdopodobnie pamięta czasy Księstwa Zatorskiego (XV-XVI wiek). Na ślady murów natknięto się w 2020 r. W ubiegłym roku zorganizowano konferencję poświęconą niezwykłemu odkryciu. Teraz władze miasta przedstawiły najnowszy artykuł o średniowiecznej budowli. Nadzór nad pracami w miejscu remontu obecnego zamku prowadzi dr Krzysztof Tunia z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN - Ośrodka Archeologii Gór i Wyżyn w Krakowie. Ekspert opublikował wyniki badań w roczniku "Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny". Odkrycie zaskoczyło archeologów, bo historia tego miejsca okazała się starsza, niż sądzono. Nikt nie spodziewał się śladów innego zamku - nie zachowały się żadne wzmianki lub inne źródła potwierdzające istnienie takiej budowli w Zatorze. Jak podkreślił ekspert Polskiej Akademii Nauk, w trakcie badań ustalono, że znajdował się tu średniowieczny zamek o kolistym murze obwodowym. Sam mur był z czasem przebudowywany. W trakcie prac archeolodzy natknęli się także na fragmenty ceramiki i monety. Dr Krzysztof Tunia podkreślił w swoim artykule, że prawdopodobnie pod koniec XVI w. lub w następnym stuleciu, zamek potraktowano jako kamieniołom dla nowej barokowej rezydencji, która po przebudowach widoczna jest do dzisiaj.