Wybory samorządowe 2024. Kto może głosować?

Wybory samorządowe pozwalają Polakom wybrać w powszechnym, równym, bezpośrednim głosowaniu tajnym swoich kandydatów w radach gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich czy w radach dzielnic w mieście stołecznym Warszawa. Prócz tego wybory te umożliwiają obsadzenie stanowisk wójtów, burmistrzów i prezydentów miast.

Tak samo jak w przypadku wyborów parlamentarnych czy wyborów na Prezydenta RP, w wyborach samorządowych głosować mogą osoby, które mają tzw. czynne prawo wyborcze, nazywane prawem wybierania. Co to oznacza? Prawo wyborcze nadaje Ci uprawnienia do tego, by w wyznaczonym terminie wyborów samorządowych pobrać kartę do głosowania i zagłosować na taką osobę, jaką widzisz na danym stanowisku m.in. w radzie gminy, powiatu czy województwa albo jako wójta, burmistrza czy prezydenta miasta. 

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Wybory samorządowe 2024. Sprawdź najnowsze informacje

Prawo wybierania zostało zdefiniowane w Kodeksie wyborczym. Rozdział 2, art. 10 paragraf 1 punkt 3 i 4 stanowią, że prawo udziału w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego mają:

• W przypadku wyborów do rady gminy będą to obywatele polscy, obywatele Unii Europejskiej niebędący obywatelami polskimi oraz obywatele Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 18 lat oraz stale zamieszkują na obszarze tej samej gminy.
• W przypadku wyborów do rady powiatu i sejmiku województwa do urn pójdą osoby, które są obywatelami polskimi, najpóźniej w dniu głosowania kończą 18 lat oraz stale zamieszkują na obszarze odpowiednio tego powiatu czy województwa.
• W przypadku wyborów na wójta w danej gminie głosują osoby, które mają jednocześnie prawo wybierania do rady tej gminy, zamieszkujące na jej obszarze. 

Skoro istnieją pewne warunki do udziału jako wyborca w wyborach samorządowych, to osoby, które ich nie spełniają, nie mają możliwości wybierania swoich kandydatów do rad w jednostkach samorządu terytorialnego czy na wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Kodeks wyborczy określa, kto nie może głosować w wyborach samorządowych. Do urn nie pójdą na pewno osoby, które najpóźniej w dniu wyborów nie są jeszcze pełnoletnie, czyli nie ukończyły 18 lat. Na podstawie art. 10 paragraf 2 Kodeksu wyborczego nie mają prawa wybierania osoby, które:

• pozbawiono praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu,
• pozbawiono praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu,
• ubezwłasnowolniono prawomocnym orzeczeniem sądu. 

W celu uzyskania karty do głosowania w wyborach samorządowych musisz znaleźć się w spisie wyborców w danej gminie. Prawo do oddania głosu przysługuje wyłącznie osobom, które zamieszkują na jej terenie. Nie ma przy tym znaczenia, czy są one obywatelem polskim, czy też obywatelem jednego z krajów Unii Europejskiej i nie mają nawet polskiego paszportu. Ważne, że stale zamieszkują w Polsce na terenie danej gminy. 

Kluczowe w wyborach samorządowych jest to, gdzie mieszkasz na stałe. Wszystko dlatego, że prawo do głosowania na kandydatów do rady gminy mają osoby, jakie zamieszkują na jej terenie. Takie prawo przysługuje więc wszystkim tym, którzy są pełnoletni i mają pełnię praw publicznych, a przy tym:

• mieszkają na stałe na terenie danej gminy, choć wcale nie muszą być w niej zameldowane na pobyt stały;
• przebywają na terenie danej gminy na stałe, ale nigdzie nie zamieszkują (osoby w świetle prawa bezdomne);
• mieszkają na stałe w danej gminie, ale pod innym adresem, niż są zameldowane na pobyt stały;
• są obywatelami państwa członkowskiego Unii Europejskiej, a nie obywatelem polskim i jednocześnie mieszkają na stałe w danej gminie.

Jeśli spełniasz jedno z powyższych założeń, to możesz dopisać się do spisu wyborców w danej gminie i w dniu wyborów samorządowych głosować w odpowiednim lokalu wyborczym. 

W celu dopisania się do spisu wyborców musisz złożyć pisemny wniosek o wpis wraz z deklaracją i podać następujące dane:

• dane osobowe, w tym nazwisko i imię,
• numer ewidencyjny PESEL,
• obywatelstwo,
• adres stałego zamieszkania.

Możesz złożyć taki wniosek osobiście w urzędzie, listownie, ale także przez rządową stronę mObywatel, a przy tym nie ponosisz żadnych kosztów. Jednokrotne dopisanie się do spisu w danej gminie sprawi, że w kolejnych wyborach samorządowych możesz głosować w tej samej gminie, a Twoje nazwisko znajdzie się na liście wyborców. 

By móc się dopisać do innego stałego obwodu głosowania, w aplikacji mObywatel lub na stronie internetowej mObywatel.gov.pl wybierz usługę online: Zmień obwód głosowania lub dopisz się do CRW.