Kryzys energetyczny w Polsce, Europie i na świecie. Przyczyny, skutki, zapobieganie

Kryzys energetyczny to temat pojawiający się najczęściej w odniesieniu do rosyjskich działań wojennych na Ukrainie oraz galopującej inflacji. Wzrost rachunków za prąd, gaz i ogrzewanie odczuli mieszkańcy wspólnoty europejskiej oraz Wielkiej Brytanii. Niektóre kraje — podobnie, jak Polska — zdecydowały się na uruchomienie pakietów pomocowych dla swoich obywateli.

Kryzys energetyczny nie jest nowym zjawiskiem. Jak informuje "Deutsche Welle" już w 2020 roku 8 procent mieszkańców Unii Europejskiej przyznało, że nie było w stanie dostatecznie ogrzać domów na zimę. Sytuację tę pogłębiła rosyjska napaść na Ukrainę, która spowodowała załamanie na rynku energii oraz gwałtowny skok cen. Decyzje podjęte przez Unię Europejską - m.in. embargo na rosyjski węgiel oraz zapowiedź obostrzeń związanych z gazem i ropą sprawiły zaś, że w wielu krajach dostęp do paliw i surowców stał się utrudniony. W ostatnich tygodniach w kontekście kryzysu energetycznego pojawia się również Francja. Ze względu na przedłużające się problemy techniczne, w tym korozję instalacji chłodzących, oraz okresowe przeglądy techniczne większość reaktorów w kraju musiała zostać wyłączona.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Kryzys na rynku paliw przekłada się zaś na cenę energii elektrycznej, która jest kluczowa dla wielu przedsiębiorstw. Trudna sytuacja związana z dostępnością oraz ceną surowców energetycznych, przekłada się na rekordowy poziom inflacji nie tylko w Polsce, ale również w Unii - w tym w strefie euro.

Aby zapewnić ciągłość dostaw energii, jej producenci powinni zabezpieczyć zapas surowców, z których jest ona wytwarzana. W tym przypadku mowa zarówno o ich magazynowaniu, jak i długoletnich kontraktach, zabezpieczających regularne dostawy węgla, gazu, ropy. Rosyjska napaść na Ukrainę spowodowała nałożenie na Moskwę sankcji - również tych dotyczących dostaw surowców energetycznych. Zaburzenie równowagi rynku spowodowało gwałtowny skok cen oraz trudności z dostępem do niektórych paliw, a to - europejski kryzys energetyczny. Ze względu na skok cen oraz czasowe trudności z dostępem do surowców, wiele państw podjęło kroki, mające na celu ochronę gospodarki oraz obywateli. Kraje, należące do wspólnoty europejskiej m.in. obiecują sobie wzajemną pomoc.

Francja, której energetyka w dużej mierze opiera się na energii jądrowej, dołączyła do państw importujących energię. Jednocześnie ograniczono eksport do Wielkiej Brytanii - kraju, w którym kryzys energetyczny również jest coraz bardziej zauważalny. Na początku grudnia 2022 r. francuski rząd potwierdził możliwość czasowego wyłączenia dostaw energii - eksperci jednocześnie wskazują, że problemy kraju nad Sekwaną mają poprawić się w styczniu i lutym, kiedy do sieci będą przyłączane kolejne reaktory są obecnie poddawane przeglądom technicznym.

O kryzysie energetycznym głośno robi się również w Niemczech. Jak informuje "Deutsche Welle" tamtejszy rząd podejmuje coraz więcej kroków, mających ograniczyć koszty energii. "Około 98 proc. wszystkich gmin obniża temperaturę pomieszczeń w budynkach publicznych, więcej niż co druga redukuje oświetlenie ulic, a prawie co trzecia ogranicza działanie lub zamyka kryte baseny i te pod gołym niebem". Niektóre gminy, szukając dodatkowego dochodu, mają podnieść podatek od nieruchomości oraz podatek od działalności gospodarczej. Niemiecki rząd planuje również wprowadzić limity cen gazu i energii elektrycznej w 2023.

Wysokie koszty energii spowodowały problemy mieszkańców Wysp. Ze względu na spadek temperatury, brytyjski rząd wypłacił pierwsze w sezonie dodatki za mróz. Jak informuje "Business Insider", dla mieszkańców, których nie stać na ogrzanie budynków przygotowano również tzw. ciepłe centra - przestrzenie publiczne, w których można się ogrzać. Na początku grudnia rząd Rishiego Sunaka wydał również zgodę na budowę pierwszej od 35 lat nowej kopalni węgla.

Walkę z rosnącymi cenami energii elektrycznej, gazu oraz węgla podjął także polski rząd. W 2022 roku uchwalono szereg tracz i programów pomocowych - w tym Tarczę Energetyczną, Dodatek Węglowy, Dodatek Osłonowy, Tarczę Antyinflacyjną oraz Tarczę Solidarnościową. W 2023 roku ograniczony ma zostać wzrost cen prądu oraz gazu dla gospodarstw domowych, oraz odbiorców wrażliwych. "Wzrost cen surowców energetycznych na rynkach światowych jest główną przyczyną wzrostu inflacji, którą odczuwają Polacy. Naszym zadaniem pozostaje chronić ich, dobierając narzędzia tak, aby tworząc im bezpieczne warunki zachować stabilność gospodarki i finanse publiczne w dobrym stanie" - podkreślała minister finansów Magdalena Rzeczkowska.

– Kraje Unii Europejskiej w przyszłym roku nadal będą borykać się z trudnościami w dostawach energii - powiedziała w wywiadzie dla telewizji NHK Kadri Simson, europejska komisarz ds. energii. To, kiedy kryzys energetyczny ustąpi, jest jednak niemożliwe do przewidzenia. Aby oszacować, jak długo Europa będzie borykała się z wysokimi cenami energii, należy przyjrzeć się źródłom surowców energetycznych, trafiających do krajów Starego Kontynentu. Coraz więcej państw spogląda w stronę energetyki jądrowej oraz zielonych źródeł energii. Ich uruchomienie wymaga jednak wielu lat budowy. W kontekście kryzysu często pojawiają się również dyskusje dotyczące tymczasowego powrotu do węgla.

Informacje o tym, jak chronić się przed kryzysem energetycznym przedstawiła m.in. Międzynarodowa Agencja Energetyczna. W 7 punktach wskazała działania, które mają pomóc ograniczyć zużycie prądu i przełożyć się na niższe rachunki.

• Zmniejsz temperaturę w pomieszczeniach. "Obniż termostat tylko o 1 st. C, aby zaoszczędzić około 7% energii grzewczej".
• Dostosuj ustawienia kotła grzewczego. "Domyślne ustawienia kotła są często wyższe niż zapotrzebowania. Obniż temperaturę ciepłej wody, aby zaoszczędzić 8% energii grzewczej".
• Uszczelnij okna i drzwi. "Jeżeli Twój dom nie jest nowy, możesz tracić ciepło przez przeciągi w drzwiach i oknach, szczeliny w podłodze lub przez komin. Zabezpiecz te szczeliny przed przeciągami za pomocą uszczelnienia (...), aby zaoszczędzić".
• Wymień żarówki. "Wymień stare żarówki na nowe LED i zapalaj tylko te światła, których potrzebujesz. Żarówki LED są bardziej wydajne niż żarówki i halogeny, przepalają się rzadziej i pozwalają zaoszczędzić około 10 euro (ok. 50 zł - przyp. red.) rocznie na jednej żarówce".
• Wybierz rower. "Chodzenie lub jazda na rowerze to świetna alternatywa dla jazdy samochodem na krótkich trasach, która pomaga oszczędzać pieniądze, ograniczać emisje i korki".
• Korzystaj z transportu publicznego. "W przypadku dłuższych dystansów, gdzie chodzenie pieszo lub jazda na rowerze są niepraktyczne, transport publiczny nadal ogranicza zużycie energii, korki i zanieczyszczenie powietrza. Jeśli wybierasz się w dłuższą podróż, rozważ pozostawienie samochodu w domu i podróż pociągiem".
• Jedź mądrzej. "Zoptymalizuj swój styl jazdy, aby zmniejszyć zużycie paliwa: jedź płynnie i z mniejszą prędkością po autostradach, zamykaj okna przy dużych prędkościach i upewnij się, że opony są odpowiednio napompowane. Staraj się wybierać trasy, które omijają duży ruch i wyłączaj silnik, gdy się nie poruszasz".

Bądź na bieżąco z wydarzeniami w Polsce i na wojnie w Ukrainie, klikając TUTAJ.