Co ile lat odbywają się wybory samorządowe?

W styczniu 2018 roku rząd Prawa i Sprawiedliwości procedował ustawę nowelizującą Kodeks wyborczy. Projekt był stworzony przez posłów tej partii i uchwalono go ostatecznie zgodnie z wolą 234 głosów. Zakładał on wprowadzenie nowych przepisów w ustawach o samorządzie terytorialnym. 

Nowelizacja przepisów wydłużyła o rok kadencję rady gminy, powiatu i sejmiku województwa. Zgodnie z nowymi przepisami wybory samorządowe, począwszy od 2018 roku, mają odbywać się co 5 lat wobec dotychczasowych 4 lat. 

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Podstawą prawną takiej zmiany jest ustawa z dnia 11 stycznia 2018 roku o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych. Wprowadzono je w przepisach ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. W wyniku tego art. 16 tego aktu prawnego brzmi następująco: Kadencja rady gminy trwa 5 lat, licząc od dnia wyboru.

Wybory samorządowe 2024. Sprawdź najnowsze informacje

W latach 1998-2018 kadencja organów jednostek samorządu terytorialnego trwała 4 lata, dlatego siłą rzeczy co 4 lata odbywały się wówczas wybory samorządowe. Tym samym odpowiadała wówczas kadencji posłów i senatorów w Sejmie i Senacie Rzeczpospolitej Polskiej. Dziś jest jednak inaczej. 

Na mocy ustawy z dnia 29 września 2022 roku o przedłużeniu kadencji organów jednostek samorządu terytorialnego, którą Prezydent RP Andrzej Duda podpisał 22 listopada 2022 roku, zmienił się termin wyborów samorządowych. Wydłużenie kadencji samorządowej do 30 kwietnia 2024 roku dotyczyło wszystkich samorządów, tj. wyborów:

• do rad gmin,
• do rad powiatów,
• do sejmików województw,
• do rad dzielnic miasta stołecznego Warszawa,
• na wójtów, burmistrzów i prezydentów miast.

Potrzeba takiej zmiany wynikała z wydłużenia kadencji organów jednostek samorządu terytorialnego z czterech do pięciu lat. Doszło do tego na mocy wejścia w życie przepisów ustawy z dnia 11 stycznia 2018 roku o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych. Wydłużenie kadencji JST spowodowało, że jesienią 2023 roku doszło do skumulowania dat wyborów parlamentarnych i samorządowych. 

Wybory do jednostek samorządu terytorialnego przesunięto więc jednorazowo i wydłużono trwającą w 2023 roku kadencję organów samorządu terytorialnego do dnia 30 kwietnia 2024 roku. 

Przykładowo, jeśli dojdzie do wygaśnięcia mandatu wójta przed upływem kadencji, pojawia się konieczność przeprowadzenia wyborów przedterminowych na zasadach określonych w Kodeksie wyborczym. Art. 372 par. 1. Kodeksu wyborczego stanowi, że:

"W razie konieczności przeprowadzenia wyborów przedterminowych danej rady przed upływem kadencji lub wyborów nowej rady z przyczyn określonych w ustawach, wybory zarządza się i przeprowadza w ciągu 90 dni od daty wystąpienia tej przyczyny."

Pomimo faktu, że kadencja samorządowców trwa 5 lat, może dojść do sytuacji, że stwierdzone zostanie wygaśnięcie mandatu radnego. W takim przypadku pojawia się konieczność zorganizowania wyborów uzupełniających. Powinny one być przeprowadzone w ciągu 3 miesięcy od daty stwierdzenia wygaśnięcia mandatu. Jeśli w ich wyniku mandat ten pozostanie nieobsadzony, wybory uzupełniające powtarzane są między 6 a 9 miesiącem, licząc od daty tych poprzednich. Jeśli nadal pozostanie nieobsadzony, to już tak pozostanie do końca kadencji rad. 

Wyborów uzupełniających w ogóle nie przeprowadza się, jeśli ich data przypadałaby w okresie 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji rad. 

Kwestie związane z ustalaniem terminów kolejnych wyborów samorządowych w Rzeczypospolitej Polskiej reguluje Kodeks wyborczy. Artykuł 371 par. 1 tego aktu prawnego wskazuje, że wybory do rad zarządza się nie wcześniej niż na 4 miesiące i nie później niż na 3 miesiące przed upływem kadencji rad. Datę wyborów wyznacza się na dzień wolny od pracy, który przypada nie wcześniej niż na 30 dni i nie później niż na 7 dni przed upływem kadencji rad. 

Uprawnionym do wyznaczenia daty wyborów samorządowych i podania jej do informacji publicznej jest Prezes Rady Ministrów, który zasięga w tej sprawie opinii Państwowej Komisji Wyborczej.