Wybory 4 czerwca 1989 r. - przełomowy moment z historii Polski. Co warto o nich wiedzieć?

Wybory z 4 czerwca 1989 r. były efektem ustaleń okrągłego stołu, które miały na celu wprowadzenie zmian w polskim systemie politycznym. Władze liczyły na szybki termin wyborów, aby utrudnić przygotowania opozycji. Jednak "Solidarność" szybko zorganizowała lokalne komitety, które aktywnie prowadziły kampanię wyborczą.

• Były to pierwsze częściowo wolne wybory w Polsce po II wojnie światowej.
• Odbyły się 4 czerwca 1989 roku i były efektem porozumień Okrągłego Stołu między komunistami a opozycją.
• W wyborach w pełni wolne były tylko 35% miejsc w Sejmie; pozostałe 65% było zarezerwowane dla komunistycznego PZPR i sojuszników.
• Cały Senat (100 miejsc) wybierano w wyborach w pełni wolnych.
• Solidarność wystawiła kandydatów niezależnych i odniosła zdecydowane zwycięstwo, zdobywając wszystkie możliwe miejsca w Senacie oraz większość dostępnych mandatów w Sejmie.
• Wyniki wyborów zapoczątkowały proces demokratyzacji Polski i upadek komunizmu w kraju.
• Wybory te miały ogromne znaczenie polityczne w całym bloku wschodnim, inspirując inne kraje do walki o wolność.
• Były symbolem przełomu i początkiem przemian ustrojowych w Polsce.

Proces transformacji w Polsce rozpoczął się w połowie lat 80., kiedy to zmiany w ZSRS pod rządami Michaiła Gorbaczowa otworzyły drogę do reform w krajach bloku wschodniego. W Polsce, mimo prób stłumienia opozycji, "Solidarność" przetrwała, a kolejne fale strajków w 1988 r. zmusiły władze do podjęcia dialogu z opozycją.

W wyniku obrad Okrągłego Stołu, które rozpoczęły się 6 lutego 1989 r., uzgodniono m.in. legalizację "Solidarności" oraz wprowadzenie zmian w strukturze państwowej, takich jak utworzenie Senatu i urzędu prezydenta. Wybory z 4 czerwca były pierwszym krokiem w kierunku demokratyzacji kraju.

W wyborach z 1989 r. komunistyczne władze zagwarantowały sobie 65 proc. miejsc w sejmie, pozostawiając opozycji 35 mandatów. Walka o mandaty senatorskie była jednak otwarta i demokratyczna. Opozycja solidarnościowa, skupiona wokół Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie, zdobyła wszystkie mandaty przeznaczone dla bezpartyjnych oraz 99 na 100 miejsc w Senacie.

Klęska rządzącego obozu władzy przyspieszyła przemiany ustrojowe w Polsce. Byliśmy pierwszym krajem bloku wschodniego, gdzie opozycja demokratyczna uzyskała realny wpływ na władzę. Tadeusz Mazowiecki został pierwszym niekomunistycznym premierem powojennej Polski, co stało się impulsem do przemian w całej Europie Środkowo-Wschodniej.

Pierwsza tura wyborów przyniosła "Solidarności" ogromny sukces. Kandydaci Komitetu Obywatelskiego zdobyli 160 z 161 mandatów poselskich oraz 92 ze 100 mandatów senatorskich. Wynik ten zaskoczył zarówno władze, jak i opozycję, pokazując, że społeczeństwo pragnie zmiany.

Mimo obaw o możliwe unieważnienie wyborów przez komunistów, "Solidarność" kontynuowała działania. 12 czerwca 1989 r. Rada Państwa zmieniła ordynację wyborczą, co pozwoliło na przeprowadzenie drugiej tury wyborów 18 czerwca. W jej wyniku "Solidarność" zdobyła brakujące mandaty.

Pomimo sukcesu wyborczego, "Solidarność" nie zdecydowała się na pełne przejęcie władzy. Część opozycji bojkotowała wybory, a młodzi działacze wyrażali niezadowolenie z tempa przemian. Wybór Wojciecha Jaruzelskiego na prezydenta oraz obecność wojsk sowieckich w Polsce budziły kontrowersje.

Po wyborach społeczeństwo oczekiwało szybkich zmian. Jak wspominał Jacek Kuroń, ludzie zaczęli domagać się poprawy sytuacji gospodarczej, co było wyzwaniem dla nowo wybranych władz. "Zróbcie, żeby nie drożało" – mówili mieszkańcy Warszawy, oczekując konkretnych działań.

Z perspektywy czasu, zwycięstwo "Solidarności" w 1989 r. nie zostało w pełni wykorzystane, co pozwoliło postkomunistycznym elitom na udział w życiu publicznym. Pierwsze w pełni wolne wybory parlamentarne odbyły się dopiero w 1991 r.

Źródła: ArchiwaGov.pl, Archiwum IPN, Historia Do Rzeczy