4 czerwca

4 czerwca to dla powojennej Polski niezwykle ważny dzień. Dokładnie 4 czerwca 1989 roku przeprowadzono I turę częściowo wolnych wyborów parlamentarnych. Bezdyskusyjne zwycięstwo odniosła wtedy "Solidarność". Data pamiętnych wyborów czerwcowych przez wielu uznawana jest za symboliczny dzień upadku komunizmu w Polsce.

Co wydarzyło się 4 czerwca 1989?

Czerwiec 1989 roku był przełomowym etapem transformacji ustrojowej w Polsce. Dzięki prowadzonym od lutego do kwietnia obradom Okrągłego Stołu udało się wynegocjować otwartą i demokratyczną formułę wyborów parlamentarnych, znanych dzisiaj jako wybory do Sejmu kontraktowego.

Wybory kontraktowe miały charakter częściowo wolny i respektowały cztery zasady prawa wyborczego, czyli równość, powszechność, bezpośredniość i tajność głosowania. Całkowicie wolne były wybory do Senatu (100 mandatów), natomiast jedynie częściowe wolna była walka o mandaty do Sejmu. Aż 299 miejsc w Sejmie władze zagwarantowały reprezentantom koalicji PZPR. O pozostałe 161 mandatów mogli za to w demokratycznych wyborach walczyć kandydaci bezpartyjni.

Wybory czerwcowe w 1989 roku odbyły się w dwóch turach – pierwszą przeprowadzono 4 czerwca, a drugą 18 czerwca.

Już w pierwszej turze wyborów, czyli 4 czerwca 1989 roku, opozycja solidarnościowa odniosła bezapelacyjne zwycięstwo. Komitet Obywatelski "Solidarność" przy Lechu Wałęsie zdobył wszystkie mandaty poselskie dostępne dla kandydatów bezpartyjnych w liczbie 160 (na 161). Do Senatu weszło natomiast 92 kandydatów z KO.

W drugiej turze wyborów (18 czerwca) mandaty senatorskie otrzymało jeszcze 7 reprezentantów "Solidarności" – w sumie KO obsadziła więc 99 stanowisk senatorskich (na 100).

4 czerwca 1989 roku przyniósł zatem porażkę wyborczą władz komunistycznych i stał się symboliczną datą. Przez wielu historyków dzień ten uznawany jest za datę zakończenia PRL-u, a także przekształcenia państwa polskiego w III Rzeczpospolitą Polską.

4 czerwca 1989 – upadek komunizmu w Polsce

Chociaż umownie mówi się, że koniec reżimu komunistycznego w Polsce przyniosły właśnie wybory kontraktowe 4 czerwca, to cały 1989 rok był niezwykle istotny dla transformacji ustrojowej. Już rok wcześniej władzę partii rządzącej PZPR podkopały strajki robotnicze, co dało podwaliny pod dalsze przemiany.

Obrady Okrągłego Stołu rozpoczęły się 2 lutego 1989 roku i trwały do 5 kwietnia. Dzięki negocjacjom 7 kwietnia weszła w życie nowela kwietniowa do Konstytucji PRL. Na jej mocy przywrócono Senat i uchwalono nową ordynację wyborczą.

Zgodnie z nowymi przepisami 4 czerwca odbyły się zwycięskie dla "Solidarności" wybory parlamentarne. Na prezydenta PRL 19 lipca wybrano Wojciecha Jaruzelskiego (Wałęsa zastąpił go w grudniu 1990). Niezwykle ważna okazała się też nowela grudniowa z 29 grudnia 1989 roku. Przywróciła ona nazwę Rzeczpospolita Polska, wprowadziła do Konstytucji koncepcję demokratycznego państwa prawa i usunęła zapis o nadrzędnej roli "partii" w kraju.

Obchody 4 czerwca

Od 2013 roku 4 czerwca to polskie święto państwowe – Dzień Wolności i Praw Obywatelskich. Chociaż nie jest dniem wolnym od pracy, to w całym kraju organizowane są z tej okazji uroczyste obchody.

Wybory kontraktowe upamiętnił w 2009 roku Narodowy Bank Polski, który w ich 20. rocznicę wyemitował monetę okolicznościową (25 zł) ze stemplem lustrzanym.

W 2019 roku z okazji 30. rocznicy pierwszych częściowo wolnych wyborów zaplanowane zostały uroczyste obchody upamiętniające to wydarzenie, a Poczta Polska wprowadziła do obiegu znaczek "4 czerwca 1989 r. 30. rocznica odrodzenia Senatu i wolnych wyborów".

W ramach obchodów 30-lecia pierwszych wolnych wyborów w całym kraju zorganizowano wernisaże, koncerty, spektakle i debaty. Główne uroczystości z okazji 4 czerwca odbędą się w Gdańsku. Warto też wspomnieć o licznych wydarzeniach towarzyszących, które przygotowano w terminie 1–11 czerwca w ramach Święta Wolności i Solidarności.