Kto może głosować w wyborach samorządowych?

Pierwsza tura wyborów samorządowych odbędzie się w niedzielę 7 kwietnia 2024. Kto będzie mógł zagłosować w ich trakcie na kandydatów walczących o miejsca w poszczególnych organach władzy terytorialnej?

Czynne prawo wyborcze – prawo wybierania. Kto ma je w wyborach samorządowych?

Kodeks wyborczy stanowiący podstawę prawną organizowania wyborów w Polsce, również wyborów do lokalnych samorządów, uwzględnia dwa prawa wyborcze przysługujące obywatelom. To prawo wybierania i wybieralności. Wyborcy, którzy w dniu organizowanych wyborów idą do urn, dysponują czynnym prawem wyborczym.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

W przypadku wyborów do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego prawo wybierania mają:

• w wyborach do rady gminy – obywatele polscy, obywatele Unii Europejskiej, niebędący obywatelami polskimi oraz obywatele Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 18 lat, oraz stale zamieszkują na obszarze tej gminy;
• w wyborach do rady powiatu i sejmiku województwa – obywatele polscy, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 18 lat, oraz stale zamieszkują na obszarze, odpowiednio, tego powiatu i województwa;
• w wyborach wójta w danej gminie – osoby mające prawo wybierania do rady tej gminy. 

Wybory samorządowe 2024. Sprawdź najnowsze informacje

Kto nie może głosować w wyborach samorządowych?

Prawa do oddania swojego głosu na kandydata na radnego, wójta, burmistrza czy prezydenta miasta nie mają osoby, które:

• pozbawiono praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu,
• pozbawiono praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu,
• ubezwłasnowolniono prawomocnym orzeczeniem sądu. 

Miejsce głosowania wyborców w wyborach samorządowych

W wyborach samorządowych znamienne jest to, że należy głosować w miejscu swojego zamieszkania. W odróżnieniu od wyborów parlamentarnych czy prezydenckich mają to do siebie, że nie mamy możliwości zagłosowania w dowolnie wybranym miejscu czy nawet w obwodowych komisjach wyborczych tworzonych poza granicami kraju. Wybory do rad gmin, powiatów, sejmików województw, rad dzielnic w mieście stołecznym Warszawa, a także na wójtów, burmistrzów i prezydentów miast nierozerwalnie związane są z terytorium jednostek samorządowych. 

Do uzyskania karty do głosowania w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego wyborca obowiązkowo musi znajdować się w spisie wyborców. Nie ma znaczenia, czy jest obywatelem RP, obywatelem UE czy ma obywatelstwo brytyjskie, ale jeśli ukończył 18 lat nawet w dniu wyborów samorządowych oraz stale zamieszkuje na terenie danej gminy, może w niej zagłosować. 

Zdarza się, że w wyborach samorządowych wyborcy głosują poza miejscem stałego zameldowania. Kluczowe jest to, gdzie na stałe mieszkają. Prawo do głosowania na kandydatów do rady gminy mają osoby, które:

• mieszkają na stałe na terenie danej gminy, choć nie muszą one mieć w tej samej gminie meldunku na pobyt stały;
• przebywają na terenie danej gminy na stałe, ale nigdzie nie zamieszkują (osoby znajdujące się w kryzysie bezdomności);
• mieszkają na stałe w danej gminie, ale pod innym adresem niż są zameldowane na pobyt stały;
• są obywatelami państwa członkowskiego Unii Europejskiej, a nie obywatelem polskim i jednocześnie mieszkają na stałe w danej gminie.

Spełniając choć jedno z powyższych założeń, wyborca może dopisać się do spisu wyborców w danej gminie, co zagwarantuje mu możliwość głosowania w dniu wyborów samorządowych w jej lokalu wyborczym. 

Dopisanie się do wspominanego spisu wymaga od wyborcy złożenia pisemnego wniosku o wpis wraz z deklaracją. Podaje się w takich dokumentach:

• dane osobowe, w tym nazwisko i imię,
• numer ewidencyjny PESEL,
• obywatelstwo,
• adres stałego zamieszkania.

Wniosek o dopisanie się do spisu wyborców można złożyć:

• osobiście w wybranym urzędzie gminy,
• listownie,
• przez rządową stronę mObywatel.

Złożenie wniosku nie pociąga za sobą żadnych dodatkowych kosztów. Takie działanie niesie jednak określone skutki. Mianowicie wyborca dzięki temu nie tylko w najbliższych wyborach samorządowych, ale i w kolejnych będzie mógł głosować w danej gminie, ponieważ zostanie trwale dopisany w niej do spisu wyborców. 

Wybory samorządowe w Polsce. Jak głosować?

W dniu organizacji wyborów samorządowych – w pierwszej bądź drugiej turze, wyborca posiadający czynne prawo wyborcze powinien udać się pomiędzy godziną 7 rano a 21 do lokalu wyborczego swojego obwodu. Komisja zweryfikuje jego tożsamość na podstawie przedstawionego dokumentu tożsamości, a następnie przekaże urzędową kartę do głosowania. Musi on jedynie postawić znak "X" przy nazwisku kandydata czy kandydatów na radnych, wójtów, burmistrzów czy prezydentów miast, których wybiera w swoim okręgu. Ostatnim krokiem jest wrzucenie karty do głosowania do urny wyborczej znajdującej się w lokalu.