Kto może głosować w wyborach samorządowych?

Pierwsza tura wyborów samorządowych odbędzie się w niedzielę 7 kwietnia 2024. Kto będzie mógł zagłosować w ich trakcie na kandydatów walczących o miejsca w poszczególnych organach władzy terytorialnej?

Kodeks wyborczy stanowiący podstawę prawną organizowania wyborów w Polsce, również wyborów do lokalnych samorządów, uwzględnia dwa prawa wyborcze przysługujące obywatelom. To prawo wybierania i wybieralności. Wyborcy, którzy w dniu organizowanych wyborów idą do urn, dysponują czynnym prawem wyborczym.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

W przypadku wyborów do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego prawo wybierania mają:

• w wyborach do rady gminy – obywatele polscy, obywatele Unii Europejskiej, niebędący obywatelami polskimi oraz obywatele Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 18 lat, oraz stale zamieszkują na obszarze tej gminy;
• w wyborach do rady powiatu i sejmiku województwa – obywatele polscy, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 18 lat, oraz stale zamieszkują na obszarze, odpowiednio, tego powiatu i województwa;
• w wyborach wójta w danej gminie – osoby mające prawo wybierania do rady tej gminy. 

Wybory samorządowe 2024. Sprawdź najnowsze informacje

Prawa do oddania swojego głosu na kandydata na radnego, wójta, burmistrza czy prezydenta miasta nie mają osoby, które:

• pozbawiono praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu,
• pozbawiono praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu,
• ubezwłasnowolniono prawomocnym orzeczeniem sądu. 

W wyborach samorządowych znamienne jest to, że należy głosować w miejscu swojego zamieszkania. W odróżnieniu od wyborów parlamentarnych czy prezydenckich mają to do siebie, że nie mamy możliwości zagłosowania w dowolnie wybranym miejscu czy nawet w obwodowych komisjach wyborczych tworzonych poza granicami kraju. Wybory do rad gmin, powiatów, sejmików województw, rad dzielnic w mieście stołecznym Warszawa, a także na wójtów, burmistrzów i prezydentów miast nierozerwalnie związane są z terytorium jednostek samorządowych. 

Do uzyskania karty do głosowania w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego wyborca obowiązkowo musi znajdować się w spisie wyborców. Nie ma znaczenia, czy jest obywatelem RP, obywatelem UE czy ma obywatelstwo brytyjskie, ale jeśli ukończył 18 lat nawet w dniu wyborów samorządowych oraz stale zamieszkuje na terenie danej gminy, może w niej zagłosować. 

Zdarza się, że w wyborach samorządowych wyborcy głosują poza miejscem stałego zameldowania. Kluczowe jest to, gdzie na stałe mieszkają. Prawo do głosowania na kandydatów do rady gminy mają osoby, które:

• mieszkają na stałe na terenie danej gminy, choć nie muszą one mieć w tej samej gminie meldunku na pobyt stały;
• przebywają na terenie danej gminy na stałe, ale nigdzie nie zamieszkują (osoby znajdujące się w kryzysie bezdomności);
• mieszkają na stałe w danej gminie, ale pod innym adresem niż są zameldowane na pobyt stały;
• są obywatelami państwa członkowskiego Unii Europejskiej, a nie obywatelem polskim i jednocześnie mieszkają na stałe w danej gminie.

Spełniając choć jedno z powyższych założeń, wyborca może dopisać się do spisu wyborców w danej gminie, co zagwarantuje mu możliwość głosowania w dniu wyborów samorządowych w jej lokalu wyborczym. 

Dopisanie się do wspominanego spisu wymaga od wyborcy złożenia pisemnego wniosku o wpis wraz z deklaracją. Podaje się w takich dokumentach:

• dane osobowe, w tym nazwisko i imię,
• numer ewidencyjny PESEL,
• obywatelstwo,
• adres stałego zamieszkania.

Wniosek o dopisanie się do spisu wyborców można złożyć:

• osobiście w wybranym urzędzie gminy,
• listownie,
• przez rządową stronę mObywatel.

Złożenie wniosku nie pociąga za sobą żadnych dodatkowych kosztów. Takie działanie niesie jednak określone skutki. Mianowicie wyborca dzięki temu nie tylko w najbliższych wyborach samorządowych, ale i w kolejnych będzie mógł głosować w danej gminie, ponieważ zostanie trwale dopisany w niej do spisu wyborców. 

W dniu organizacji wyborów samorządowych – w pierwszej bądź drugiej turze, wyborca posiadający czynne prawo wyborcze powinien udać się pomiędzy godziną 7 rano a 21 do lokalu wyborczego swojego obwodu. Komisja zweryfikuje jego tożsamość na podstawie przedstawionego dokumentu tożsamości, a następnie przekaże urzędową kartę do głosowania. Musi on jedynie postawić znak "X" przy nazwisku kandydata czy kandydatów na radnych, wójtów, burmistrzów czy prezydentów miast, których wybiera w swoim okręgu. Ostatnim krokiem jest wrzucenie karty do głosowania do urny wyborczej znajdującej się w lokalu.