Wybory parlamentarne. 15 października Polacy podejmą ważne decyzje
Jesienne wybory parlamentarne są najważniejszym wydarzeniem politycznym w tym roku w Polsce. Zgodnie z decyzją prezydenta, odbędą się one w niedzielę 15 października. Na jakich zasadach odbędą się w 2023 roku? Kto może wziąć udział w głosowaniu? Kogo wskażą wyborcy? Podsumowujemy najważniejsze informacje.
W czasie wyborów parlamentarnych Polacy zdecydują o tym, kto uzyska mandat poselski i senatorski. Sposób przeprowadzania głosowania, jak i lista osób uprawnionych do kandydowania w wyborach różni się od siebie, jednak w obu przypadkach, najważniejsze kwestie w tej sprawie reguluje Konstytucja RP.
Wybory parlamentarne. Jak działają? Co ile lat wybierany jest Sejm i Senat?
Wybory parlamentarne odbywają się co cztery lata. Głosowanie może jednak odbyć się wcześniej. Jak wskazuje art. 98 pkt 3 Konstytucji RP, "Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skrócenie kadencji Senatu". W szczególnych przypadkach o skróceniu kadencji parlamentu może również zadecydować prezydent, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Będzie debata Kaczyński-Tusk? Poseł odpowiedział “obok”
Jak działają wybory parlamentarne? Tak Polacy wybierają Senat
W czasie wyborów parlamentarnych w Polsce wyborcy decydują o tym, kto zasiądzie w izbie wyższej, czyli Senacie oraz izbie niższej parlamentu, czyli Sejmie. Wyborcy wskażą, kto otrzyma mandat poselski (łącznie jest ich 460) oraz mandat senatorski. Tych do obsadzenia jest sto.
Jak jednak wskazuje Konstytucja, tylko w przypadku wyborów do Senatu RP wyborcy bezpośrednio zdecydują, kto otrzyma mandat. Głosowanie odbywa się bowiem w 100 jednomandatowych okręgach. Oznacza to, że kandydat, który zwycięży w danym okręgu, otrzyma miejsce w Senacie. Co jednak, gdy w danym okręgu kilku kandydatów otrzyma tę samą liczbę głosów? Zgodnie z ordynacją wyborczą, wówczas decydująca o przyznaniu mandatu będzie liczba okręgów, w których dany kandydat otrzymał więcej głosów.
Jak wyglądają wybory parlamentarne? W ten sposób wybierany jest Sejm
Drugą izbą, której skład jest wybierany w czasie wyborów parlamentarnych, jest Sejm. W przeciwieństwie do wyborów do Senatu, głosowanie na kandydatów do izby niższej ma charakter proporcjonalny. Podział mandatów odbywa się na podstawie metody d’Hondta, która polega na podziale mandatów na podstawie wyliczonych ilorazów wyborczych. Co ważne, w podziale tym wezmą udział wyłącznie te komitety wyborcze (partie, koalicje, komitety wyborców), które przekroczą próg wyborczy. Ten wynosi w Polsce 5 procent (lub 8 proc. w przypadku koalicji).
Wybory parlamentarne. Zasady. Kto może w nich startować?
O tym kto może ubiegać się o mandat w Sejmie oraz Senacie informuje Konstytucja. Zgodnie z jej zapisami, kandydaci muszą spełnić m.in. kryterium wieku. Jak wskazuje polskie prawo, nie można jednocześnie ubiegać się o mandat poselski i senatorski. Kto może zostać posłem?
- Wybrany do Sejmu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat.
- Kandydat na posła nie może być skazanym prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności, za przestępstwo umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego.
- Funkcji posła nie można łączyć z funkcjami: prezesa NBP, prezesa NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zastępców, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka KRRiT oraz ambasadora, a także z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta lub z zatrudnieniem w administracji rządowej.
Senatorem natomiast może zostać osoba, która:
- najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat, ma prawo wybierania i polskie obywatelstwo
- nie została skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności, za przestępstwo umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego
- nie pełni funkcji: prezesa NIK, prezesa NBP, członka RPP, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zastępców, członka KRRiT, ambasadora oraz nie jest zatrudniona w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta RP lub w administracji rządowej.
Wspomniane zakazy - zarówno w przypadku kandydowania do Sejmu jak i Senatu - nie dotyczą członków Rady Ministrów oraz sekretarzy stanu w administracji rządowej.
Wybory parlamentarne. Kto może w nich głosować?
Prawo do głosowania w wyborach parlamentarnych ma określona przepisami grupa osób. Przede wszystkim muszą one spełniać kryterium wieku - przedstawicieli do parlamentu mogą wybrać osoby, które najpóźniej w dniu wyborów skończą 18 lat. Dodatkowo muszą one posiadać polskie obywatelstwo oraz pełnię praw wyborczych. Oznacza to, że w głosowaniu nie będą mogły wziąć udziału:
- osoby, które zostały pozbawione praw publicznych na mocy prawomocnego orzeczenia sądu lub Trybunału Stanu
- osoby ubezwłasnowolnione - na podstawie prawomocnego wyroku sądu.
Lokale wyborcze 15 października będą czynne w godzinach 7-21. Zgodnie z decyzją rządu, w dniu wyborów parlamentarnych, odbędzie się również ogólnopolskie referendum.
