UOP - czym był, czym będzie
Premier Leszek Miller wyjaśnił, że powodem
złożenia wniosku w sprawie odwołania szefa UOP jest, jak
powiedział, niechęć pułkownika Zbigniewa Nowka do współpracy z
szefem rządu w reformowaniu służb specjalnych.
O planach reformy Urzędu Ochrony Państwa SLD mówił już przed wyborami parlamentarnymi. Zdaniem Millera, reforma ma służyć zwiększeniu skuteczności służb specjalnych i poddaniu ich parlamentarnej, demokratycznej kontroli.
Reforma w specsłużbach ma - według planów SLD - polegać m.in. na likwidacji UOP i wywiadu Wojskowych Służb Informacyjnych oraz stworzeniu Agencji Wywiadu i Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Na ich czele staliby cywile - pisze w środę * Informacyjna Agencja Radiowa*.
Dodatkowe uprawnienia, m.in., śledcze, zyskałaby sejmowa komisja do spraw służb specjalnych, na której czele miałby stać zawsze przedstawiciel opozycji. Według Millera, powinien nim być poseł o niepodważalnym autorytecie, skłonny do spokojnej pracy.
Wcześniej, prezydent Aleksander Kwaśniewski mówił wywiadzie dla radiowej Trójki, że - jego zdaniem - obecna sytuacja międzynarodowa nie sprzyja reformowaniu służb specjalnych.
UOP powstał 10 maja 1990 roku jako instytucja uprawniona do zbierania, gromadzenia oraz analizowania informacji, zwłaszcza dotyczących bezpieczeństwa państwa. Urząd został powołany w miejsce PRL-owskiej Służby Bezpieczeństwa.
Nadzór nad działalnością Urzędu powierzono ministrowi spraw wewnętrznych, którym był wówczas Czesław Kiszczak. W skład UOP weszły trzy wydziały: Wywiadu, Kontrwywiadu i śledczy. W kadrach Urzędu pracowali zarówno działacze solidarnościowego podziemia, jak i byli funkcjonariusze MSW.
W grudniu 1991 roku po objęciu władzy przez rząd Jana Olszewskiego, nowym szefem MSW został Antoni Macierewicz. Szefem UOP został działacz ZChN Piotr Naimski. W tym okresie pod adresem Urzędu pojawiły się liczne głosy krytyki, które nasiliły się zwłaszcza podczas afery teczkowej. Ujawnienie listy agentów podważyło zaufanie do Urzędu. UOP ujawniał poważne afery gospodarcze, ale miał też kilka wpadek.
Po upadku rządu Olszewskiego kontrolę nad UOP przejął Andrzej Milczanowski, który został mianowany przez premiera Waldemara Pawlaka szefem MSW. Kierownikiem UOP został profesor Jerzy Konieczny. Choć formalnie UOP przez cały czas podlegał ministrowi spraw wewnętrznych, faktycznie jego status zaczął się zmieniać. Podczas kolejnych rządów kontrolę nad Urzędem sprawował przede wszystkim rząd.
Zmiany w UOP nastąpiły po wprowadzeniu reformy centrum rządu w październiku 1996 roku. Urząd został wyodrębniony ze struktur MSW i jako centralny organ administracji rządowej, odpowiedzialny za sprawy bezpieczeństwa państwa i ochrony jego porządku konstytucyjnego, został podporządkowany premierowi. Szefa UOP bezpośrednio powołuje prezes Rady Ministrów. (and)