Eksperci alarmują. Elektrownie prowadzą do poważnego kryzysu

"Polski system wytwarzania energii i cała transformacja energetyczna są oderwane od kryzysu wodnego" - przestrzegają organizacje pozarządowe.

Wnioski na ten temat zebrano w raporcie "Elektrownie gazowe i węglowe w kryzysie wodnym", który opracowały Towarzystwo na rzecz Ziemi oraz Pracownia na rzecz Wszystkich Istot.

Punktem wyjścia dla analizy są mapy opracowane przez Europejską Agencję Środowiska. Wskaźnik WEI+ (z ang. Water Exploitation Index) pokazuje procent zużytej wody w stosunku do możliwości jej odnowienia w danym czasie i miejscu. Wartości powyżej 40 proc. oznaczają, że tzw. stres wodny na danym obszarze jest poważny i korzystanie ze słodkiej wody jest niezrównoważone. To znaczy, że człowiek zużywa jej więcej, niż natura odtwarza.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

I tak poziom 40 proc. co najmniej raz na kwartał przekracza łącznie 15 spośród 22 elektrowni uwzględnionych w raporcie. 11 z nich działa na węgiel kamienny, a po dwie na węgiel brunatny i gaz kopalny. Najgorsza sytuacja dotyczy Górnej Odry (i Górnej Warty), gdzie wartość 40 proc. przekraczana jest przez cały rok. Na obszarze tym działa pięć elektrowni: w Rybniku, Opolu, Wrocławiu, Bełchatowie i Pątnowie.

Twórcy raportu podkreślają to, nad czym zbyt często się nie zastanawiamy: zasoby słodkiej wody są ograniczone, a konkurencja o wodę z powodu zmiany klimatu będzie rosła.

- Obecnie realizowany model transformacji energetycznej ignoruje problematykę kryzysu wodnego. Polska nie jest dziś gotowa na mniejszą ilość wody w rzekach i wysokie temperatury wód, z którymi wiążą się ograniczenia w dostawach energii elektrycznej i większe koszty jej wytwarzania - skomentował Robert Wawręty z Towarzystwa na rzecz Ziemi, współautor publikacji.

Choć zasoby wodne w Polsce są jednymi z najniższych w UE, Polska znajduje się w czołówce państw pobierających największe ilości wody na potrzeby elektrowni. Krajowe elektrownie pobierają jej rocznie średnio ok. 6 mld m3, co stanowi 60 proc. poboru wód w całej gospodarce.

Mimo to aż pięć z 10 planowanych elektrowni gazowych ma powstać na obszarach z deficytem wody, co jeszcze bardziej pogłębi narastające problemy.

Obecnie 12 elektrowni w Polsce ma otwarte systemy chłodzenia - czyli korzysta z wody z rzek. Takie elektrownie należą do najbardziej wodochłonnych jednostek energetycznych. W ten sposób mają też funkcjonować co najmniej trzy ze wspomnianych elektrowni gazowych (Dolna Odra, Rybnik, Kozienice).

Obiekty takie nie tylko zużywają zasoby wodne, ale i dodatkowo podgrzewają rzeki oraz zasysają znaczącą część dryfującego narybku, oraz jaj i larw ryb, zabijając je.

Przykładem może być Elektrownia Kozienice, która korzysta z technologii otwartego systemu chłodzenia. Kozienice pobierają 100 m3 wody na sekundę, zasysając między 25 a 50 proc. larw ryb i wczesnych form narybkowych.

"Tylko w 2022 roku elektrownia zabiła ponad 100 mln ryb dryfujących w okolicznym odcinku Wisły. Straty przyrodnicze obejmują 23 gatunki ryb, w tym te znajdujące się pod ochroną, chodzi m.in. o różankę, boleń i brzanę. Problem stanowi także zrzut gorących ścieków pochłodniczych" - wylicza Pracownia na Rzecz Wszystkich Istot.

- Elektrownia Kozienice powoli zabija rzekę - przekonują aktywiści, którzy niedawno zorganizowali happening na Wiśle. Nad rzekę przybyło około 60 osób, w tym artyści z przygotowaną plenerową, ruchomą wystawą oraz pieśnią. Protest wsparły organizacje pozarządowe zajmujące się ochroną środowiska.

By oszczędzać wodę i ochronić życie w rzece, aktywiści domagają się zmiany technologii chłodzenia bloków na system suchy lub hybrydowy, który pobiera 100 razy mniej wody. To ich zdaniem minimum, jakie należy zrealizować.

- Inne możliwe działania to ograniczenie produkcji energii elektrycznej między połową kwietnia a końcem lipca, kiedy odbywa się dryf młodocianych form narybku. Od rządu natomiast oczekujemy narzucenia regulacji, które zmuszą spółki do ochrony życia w rzekach oraz do oszczędzania wody. Dziś Polska absolutnie nie jest gotowa na zmniejszające się zasoby wód w rzekach - tłumaczył Wawręty.

Twórcy raportu o powiązaniu elektrowni z kryzysem wskazują też, że podczas decyzji o lokalizacji wodochłonnych elektrowni powinno się brać pod uwagę regionalną dostępność wód. Wszystko po to, by nie dochodziło do tak "absurdalnych", ich zdaniem, sytuacji, jak m.in. w przypadku planowanej nad rzeką Kiełbaską gazowej elektrowni Adamów. Elektrownia ta będzie wymagała dostarczenia wody z oddalonego o 30 km zbiornika Jeziorsko na rzece Warcie.

- Produkowanie energii z paliw kopalnych w wodochłonny sposób jest przepisem na środowiskową i klimatyczną katastrofę. Dlatego oczekujemy od rządu jasnej ścieżki transformacji energetycznej, która polega na odchodzeniu od paliw kopalnych, a nie budowaniu nowych elektrowni gazowych - dodaje Katarzyna Wiekiera z Pracowni na rzecz Wszystkich Istot.

Jej zdaniem zamiast energii z węgla i gazu powinniśmy:

• wspierać efektywność energetyczną,

• rozwijać energetykę wiatrową i słoneczną,

• tworzyć inteligentne sieci elektroenergetyczne, które pozwolą szybko reagować i elastycznie zarządzać popytem.

O wodochłonnych elektrowniach warto też wspomnieć w kontekście trwających protestów rolników. Jednym z największych zagrożeń w Polsce dla produkcji żywności są susze, które z powodu ocieplającego się klimatu pojawiają się już praktycznie co roku.

Za rolnikami stanęli m.in. górniczy związkowcy, którzy wzięli udział w przemarszu w Warszawie. Mimo deklarowanej wspólnej walki z Europejskim Zielonym Ładem grupy te mają jednak sprzeczne interesy. Za obecną zmianę klimatu odpowiadają emisje gazów cieplarnianych z działalności człowieka. Ich głównym źródłem jest zaś energetyka oparta na węglu.

Według danych think tanku Instrat, polski przemysł energetyczny, oparty w dużej mierze na węglu, zużywa łącznie osiem razy więcej wody, niż wynosi objętość jeziora Śniardwy. A 96 proc. tej wody nie jest wykorzystywana ponownie.

- To sektor rolnictwa jest najbardziej wrażliwy na zmiany klimatu, który napędza spalanie paliw kopalnych przez branżę górniczo-energetyczną - oznajmił Zbigniew Karaczun, profesor SGGW i ekspert Koalicji Klimatycznej.

- Tak naprawdę rolnikom nie powinno zależeć na tym, by postępował rozwój "staroświeckiego" górnictwa - dodała Justyna Zwolińska z Koalicji Żywa Ziemia. - Te dwie branże przede wszystkim konkurują o zasoby wody. Każde duże wydobycie, odkrywka, zwiększa pobór wody potrzebnej przecież rolnikom do produkcji rolnej - podkreśliła.

Szymon Bujalski, "Dziennikarz dla Klimatu"