Też mają "lex Tusk"? Po słowach prezydenta mamy oświadczenie
Podpisując ustawę "lex Tusk", prezydent Andrzej Duda wspominał o podobnych organach w innych krajach. Jednym z podanych przez niego przykładów była komisja funkcjonująca w Niemczech. Sprawdziliśmy więc, jak działają śledczy za Odrą. Przedstawiciele Niemiec mówią wprost: takich komisji u nas nie ma.
Gdy Andrzej Duda ogłaszał swoją decyzję o podpisaniu "lex Tusk", powoływał się na podobne komisje działające w innych krajach. Mówił, że kwestie te są omawiane m.in. w Stanach Zjednoczonych czy Francji i Niemczech.
- Różne kraje europejskie mają do czynienia z tym problemem. Mamy komisję w tych sprawach, także i śledczą, we Francji: przesłuchiwała ona byłego premiera Fillona czy Marine Le Pen. Mamy taką komisję, akurat do spraw Nord Stream, powołaną w Niemczech, w Meklemburgii-Pomorzu Przednim. Są to bardzo ważne kwestie dla bezpieczeństwa państw - mówił.
Po słowach prezydenta postanowiliśmy przyjrzeć się funkcjonowaniu powstałej w Meklemburgii-Pomorzu Przednim komisji śledczej.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Sprawa Fundacji Klimatycznej Meklemburgii-Pomorza Przedniego
Komisja we wschodnioniemieckim landzie została powołana w 2022 roku. Bada działalność Fundacji Klimatycznej Meklemburgii-Pomorza Przedniego, która była hojnie finansowana przez rosyjski Gazprom i została powołana w celu dokończenia drugiej nitki gazociągu Nord Stream 2.
Skontaktowaliśmy się z wiceprzewodniczącym organu śledczego parlamentu w Schwerinie, by odniósł się do słów Andrzeja Dudy i słuszności porównań do "lex Tusk".
Poprosiliśmy też o komentarz przewodniczącego niemieckiej komisji Sebastiana Ehlersa, jednak do momentu opublikowania artykułu nie odpowiedział on na nasze pytania.
"Sprzeczne z trójpodziałem władzy"
"W Niemczech nie znamy specjalnych komisji śledczych zajmujących się tylko jednym tematem i posiadających specjalne uprawnienia. Byłoby to sprzeczne z podziałem na władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą" - czytamy oświadczeniu wiceprzewodniczącego komisji Philipa da Cunha przesłanym Wirtualnej Polsce.
"Parlamentarne komisje śledcze pracują nad faktami leżącymi w interesie publicznym i mają prawo żądać informacji od rządu i władz państwowych, tj. mogą żądać dokumentów, korespondencji i oświadczeń na badany temat - i tylko na ten temat" - wynika z przesłanego dokumentu.
Wiceprzewodniczący wskazał, że niemiecka komisja "ocenia dokumenty, zaprasza świadków i przesłuchuje ich". Swoje działania kończy sporządzeniem raportu końcowego, który "opisuje wszystkie powiązania z badanym tematem". Dokument jest następnie publikowany.
Kluczowe różnice
"Należy zauważyć: w Niemczech parlamentarna komisja śledcza jest ściśle oddzielona od sądownictwa. Parlamentarna komisja śledcza nie może nakładać kar ani niczego podobnego. Jest to wyłączna odpowiedzialność wymiaru sprawiedliwości. Wszelkie oskarżenia muszą być rozpatrywane w odrębnym postępowaniu przez wymiar sprawiedliwości" - czytamy w przesłanym nam przez da Cunhę oświadczeniu.
Niemiecki organ nie ma zatem kompetencji podobnych do komisji w Polsce. Nie ma mowy o wprowadzeniu "środków zaradczych", jako decyzji wynikającej z postanowienia organu.
Ostrzeżenie z Niemiec dla Polski
Powołany przez parlament Meklemburgii-Pomorza Przedniego organ nie ma też tak szerokiego i niesprecyzowanego zakresu działalności, jak przyjęte w Polsce rozwiązania.
"Doświadczenie z działalności komisji pokazuje, że rzekome pytania bez odpowiedzi są zawsze wykorzystywane przez ugrupowania skłonne do konstruowania rzekomych skandali. Z reguły nie ma to nic wspólnego z tymi 'skandalami' i są one obalane. Jednak negatywne tytuły pozostają już wydrukowane" - pisze wiceprzewodniczący, co można potraktować jako przestrogę do wykorzystywania instytucji do walki politycznej.
Zamieszanie z "lex Tusk" i krytyka z zagranicy
Przypomnijmy, że w poniedziałek prezydent Andrzej Duda ogłosił swoją decyzję o podpisaniu "lex Tusk", czyli zaproponowanej przez PiS ustawy o powołaniu komisji mającej badać rosyjskie wpływy w Polsce. Przed obliczem organu stanęliby ci, którzy pod "wpływem Kremla" mieli szkodzić interesom Rzeczypospolitej, za co komisja może cofnąć na 10 lat dostęp do tajnych dokumentów oraz zakazać pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi.
W piątek jednak prezydent zaczął wycofywać się z przyjętych przepisów i zaproponował własną nowelizację dopiero co uchwalonej ustawy.
Poniedziałkowa decyzja prezydenta spotkała się z licznymi protestami, nie tylko w Polsce, ale i za granicą. Na podpisanie przez niego ustawy, która w opinii ekspertów jest niekonstytucyjna i zagraża demokracji, zareagowały Stany Zjednoczone i Unia Europejska. W geście sprzeciwu z roli doradców prezydenta zrezygnowało także wielu ekspertów, którzy publicznie wyrazili swój sprzeciw wobec przyjętych przepisów.
Tomasz Waleński, dziennikarz Wirtualnej Polski
