Katastrofa smoleńska

10 kwietnia 2010 roku zginęła para prezydencka Lech i Maria Kaczyńscy, ostatni prezydent RP na Uchodźstwie Ryszard Kaczorowski, wicemarszałkowie Sejmu i Senatu, parlamentarzyści, dowódcy głównych sił zbrojnych, osoby sprawujące wysokie funkcje w państwie, duchowni, przedstawiciele Rodzin Katyńskich oraz załoga i funkcjonariusze BOR. Cała Polska była wstrząśnięta tragedią, odeszli ludzie znani z pierwszych stron gazet i ekranów telewizyjnych, a jednocześnie bliscy i znajomi wielu osób.

Śledztwo w sprawie katastrofy, odrębne, zarówno polskie, jak i rosyjskie, nadal trwa. Ukazały się dwa raporty dotyczące przyczyn wypadku. Jeden z nich, rosyjskiego MAK-u winą za katastrofę obarcza polską stronę, wskazując między innymi, błędne decyzji pilotów i służb, które pracowały nad organizacją lotu TU-154. Polski raport sporządzony przez ekspertów pod kierownictwem ministra spraw wewnętrznych Jerzego Millera, za główne przyczyny katastrofy uznał błędy popełnione przez polskich pilotów, zaniedbania za strony dowództwa polskiego lotnictwa wojskowego, ale także niedociągnięcia Rosjan.

Wyjaśnianiem okoliczności katastrofy zajmują się liczne organa, jak prokuratura czy Najwyższa Izba Kontroli oraz komisje i zespoły. Wśród nich - zespół parlamentarny Antoniego Macierewicza, według którego na pokładzie samolotu doszło do eksplozji, a katastrofa była wynikiem zamachu. Powstało też kilka filmów i wiele różnych publikacji, których autorzy próbują dociekać przyczyn wypadku.

Według najnowszego sondażu IBRiS Homo Homini, niemal co trzeci Polak uważa, że nigdy nie dowiemy się prawdy o katastrofie smoleńskiej. Blisko 38 procent respondentów uważa, że przyczyny tragedii wyjaśniono w pełni lub częściowo, natomiast prawie 48 procent Polaków sądzi, że nie zostały wyjaśnione.

Polskie śledztwo zostało przedłużone do października. Kluczowym elementem dochodzenia jest dokładne zbadanie wraku Tupolewa, jednak na razie jest to niemożliwe. Rosyjska prokuratura zapowiada, że do przekazania wraku może dojść po zakończeniu tamtejszego śledztwa, jednak nie określa kiedy to nastąpi.

10 kwietnia 2010 roku w kraju ogłoszono żałobę narodową, która trwała do 18 kwietnia. Obowiązki prezydenta przejął ówczesny marszałek Sejmu Bronisław Komorowski. W kilkudziesięciu polskich miastach odbyły się marsze pamięci w hołdzie tragicznie zmarłym. Na wieść o katastrofie 23 państwa ogłosiły żałobę narodową, a wiele krajów i organizacji międzynarodowych przesłało kondolencje.

Po identyfikacji ofiar katastrofy, zostały one przetransportowane do Polski. Pierwsza powróciła do kraju trumna z ciałem prezydenta Lecha Kaczyńskiego. W pogrzebie prezydenta i jego małżonki Marii, 18 kwietnia na Wawelu, uczestniczyło ponad 150 tysięcy osób. Od 10 kwietnia do 6 sierpnia obowiązki prezydenta, do czasu wyboru nowej głowy państwa, wykonywali kolejno: marszałek Sejmu Bronisław Komorowski, marszałek Senatu Bogdan Borusewicz i marszałek Sejmu Grzegorz Schetyna. W czerwcu i lipcu odbyły się przyspieszone wybory prezydenckie, które wygrał Bronisław Komorowski.

Po ukazaniu się pierwszych informacji o katastrofie, przed Pałacem Prezydenckim w Warszawie gromadziły się tłumy ludzi. Składano kwiaty i wieńce, palono znicze, harcerze postawili drewniany krzyż. Z czasem obecność tego symbolu stała się przedmiotem kontrowersji. Zwolennicy pozostawienia go przed Pałacem domagali się godnego uczczenia ofiar, na przykład pomnikiem, a przeciwnicy postulowali przeniesienie krzyża w inne miejsce. Na Krakowskim Przedmieściu dochodziło do licznych manifestacji i przepychanek. W rezultacie 10 listopada krzyż został przeniesiony do kościoła św. Anny. Z inicjatywy kilkudziesięciu rodzin ofiar, w październiku 2010 roku oraz 9 kwietnia 2011 roku, odbyły się pielgrzymki do Smoleńska. Rodzinom towarzyszyła prezydentowa Anna Komorowska.

Po 10 kwietnia, zarówno w kraju, jak i za granicą, powstało kilkaset inicjatyw upamiętniających ofiary katastrofy. Są wśród nich pomniki, tablice pamiątkowe czy obeliski, a także nadanie imion ofiar szkołom lub ulicom. Między innymi postawiono pomnik na warszawskich Powązkach, a tablice pamiątkowe umieszczono w kaplicy Pałacu Prezydenckiego i w Sejmie. Trwają prace nad realizacją pomnika w Smoleńsku.

W sprawie katastrofy toczą się dwa odrębne śledztwa, w Polsce i Rosji, a współpraca odbywa się zgodnie z konwencją chicagowską, co opozycja, głównie PiS, wielokrotnie krytykowała, twierdząc, że Polska oddała śledztwo Rosjanom.

Polska prokuratura wojskowa przeprowadziła kilka ekshumacji, które potwierdziły zamianę ciał pochowanych ofiar ze Smoleńska, między innymi Anny Walentynowicz, czy prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego. Odbyły się ich ponowne pogrzeby.

W katastrofie zginęli:

Pasażerowie: Joanna Agacka-Indecka, Ewa Bąkowaka, Andrzej Błasik, Krystyna Bochenek, Anna Maria Borowska, Bartosz Borowski, Tadeusz Buk, Miron Chodakowski, Czesław Cywiński, Leszek Deptuła, Zbigniew Dębski, Grzegorz Dolniak, Katarzyna Doraczyńska, Edward Duchnowski, Aleksander Fedorowicz, Janina Fetlińska, Jarosław Florczak, Artur Francuz, Franciszek Gągor, Grażyna Gęsicka, Kazimierz Gilarski, Przemysław Gosiewski, Bronisław Gostomski, Mariusz Handzlik, Roman Indrzejczyk, Paweł Janeczek, Dariusz Jankowski, Izabela Jaruga-Nowacka, Józef Joniec, Ryszard Kaczorowski, Lech Kaczyński, Maria Kaczyńska, Sebastian Karpiniuk, Andrzej Karweta, Mariusz Kazana, Janusz Kochanowski, Stanisław Komornicki, Stanisław Komorowski, Paweł Krajewski, Anrzej Kremer, Zdzisław Król, Janusz Krupski, Janusz Kurtyka, Andrzej Kwaśnik, Bronisław Kwiatkowski, Wojciech Lubiński, Tadeusz Lutoborski, Barbara Mamińska, Zenona Mamontowicz-Łojek, Stefan Melak, Tomasz Merta, Dariusz Michałowski, Stanisław Mikke, Aleksandra Natalli-Świat, Janina
Natusiewicz-Mirer, Piotr Nosek, Piotr Nurowski, Bronisława Orawiec-Loeffler, Jan Osiński, Adam Pilch, Katarzyna Piskorska, Maciej Płażyński, Tadeusz Płoski, Agnieszka Pogródka-Węcławek, Włodzimierz Potasiński, Andrzej Przewoźnik, Krzysztof Putra, Ryszard Rumianek, Arkadiusz Rybicki, Andrzej Sariusz Skąpski, Wojciech Seweryn, Sławomir Skrzypek, Leszek Solski, Władysław Stasiak, Jacek Surówka, Aleksander Szczygło, Jerzy Szmajdziński, Jolanta Szymanek-Deresz, Izabela Tomaszewska, Marek Uleryk, Anna Walentynowicz, Teresa Walewska-Przyjałkowska, Zbigniew Wassermann, Wiesław Woda, Edward Wojtas, Paweł Wypych, Stanisław Zając, Janusz Zakrzeński, Gabriela Zych, oraz członkowie załogi: Arkadiusz Protasiuk, Robert Grzywna, Andrzej Michalak, Artur Ziętek, Barbara Maciejczyk, Natalia Januszko, Justyna Moniuszko.