Wybory samorządowe 2024. Ile trwają kadencje w samorządach lokalnych?

Samorząd terytorialny jest organem władzy w gminach, powiatach i województwach oraz w dzielnicach miasta stołecznego Warszawa. Oprócz radnych w poszczególnych radach władzę sprawują również wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast. Ich kadencja rozpoczyna się po wygranych wyborach samorządowych, których wyniki zbiorcze ogłasza Państwowa Komisja Wyborcza (PKW).

Kadencja samorządów trwa obecnie 5 lat, zgodnie z przepisami ustawy Kodeks wyborczy z dnia 5 stycznia 2011 roku. Od 2018 roku w samorządach lokalnych została ona wydłużona o rok – z czterech do pięciu lat. Nowelizacja Kodeksu wyborczego była wynikiem złożonego przez posłów Prawa i Sprawiedliwości projektu. Wprowadził on w życie nowe przepisy w ustawach o samorządzie terytorialnym.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Jednym ze skutków nowelizacji było wydłużenie kadencji sprawowanej przez wójtów, burmistrzów, prezydentów miast oraz radnych w radach gmin, powiatów i sejmików województw do 5 lat. Automatycznie z wydłużeniem tym zwiększono okresy pomiędzy kolejnymi wyborami samorządowymi. 

Na potwierdzenie tego faktu można sięgnąć do art. 16 ustawy z dnia 11 stycznia 2018 roku o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych. Wskazano w nim dosłownie: "Kadencja rady gminy trwa 5 lat, licząc od dnia wyboru". Tym samym znowelizowano przepisy ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym. 

Jeszcze przed 2018 rokiem przez kolejne dwie dekady stosowano 4-letnią kadencję organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego. Co 4 lata organizowano wybory samorządowe – w 1998 roku, 2002 roku, 2006 roku, 2010 roku, 2014 roku oraz 2018 roku. 

Pomimo faktu, że przepisy mówią o 5-letniej kadencji radnych w radach gmin, powiatów i województw oraz wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, w 2024 roku łączna kadencja takich organów trwała jeszcze dłużej. 

Miało to związek z tym, że w 2023 roku nałożyły się na siebie terminy wyborów parlamentarnych, tj. do Sejmu i Senatu, oraz wyborów samorządowych. Logistycznie byłoby trudno zorganizować podwójne wybory, dlatego na mocy ustawy z dnia 29 września 2022 roku o przedłużeniu kadencji organów jednostek samorządu terytorialnego, kadencja ta w samorządach lokalnych została wydłużona. Zamiast na 2023, wybory samorządowe zaplanowano na wiosnę 2024 roku. 

Jednym podpisem prezydent Duda spowodował, że kadencja samorządowa w Polsce została wydłużona do 30 kwietnia 2024 roku. Dotyczyło to radnych:

• rad gmin,
• rad powiatów,
• sejmików województw.

Dłużej na swoich stanowiskach pozostali wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast w samorządach lokalnych. 

W 2024 roku doszło do wydłużenia kadencji radnych w samorządach lokalnych, wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Jednak na mocy istniejących przepisów dostępne jest też skrócenie takiej kadencji. Możliwe jest to np. przy wygaśnięciu mandatu wójta czy burmistrza. W takiej sytuacji pojawia się potrzeba przeprowadzenia wyborów przedterminowych w danym samorządzie. Zarządza się je i realizuje w ciągu 90 dni od daty wystąpienia przyczyny skrócenia kadencji. Przepisy art. 371 Kodeksu wyborczego stosuje się odpowiednio, z tym że w kalendarzu wyborczym terminy wykonania czynności wyborczych mogą być krótsze od przewidzianych w Kodeksie.

Termin, w którym odbywają się co 5 lat wybory samorządowe i obsadzane są stanowiska w samorządach lokalnych na kolejną kadencję, nie może być przypadkowy. Należy się przy tym stosować do wytycznych z art. 371 paragraf 1 Kodeksu wyborczego. Według niego, wybory do rad zarządza się nie wcześniej niż na 4 miesiące i jednocześnie nie później niż na 3 miesiące przed upływem ich kadencji. Data wyborów powinna być wyznaczona przy tym w taki sposób, by przypadała na dzień wolny od pracy, następujący nie wcześniej niż na 30 dni i nie później niż na 7 dni przed upływem kadencji rad. Premier, tj. Prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii Państwowej Komisji Wyborczej wyznacza datę wyborów i podaje ją do wiadomości publicznej.