Wybory samorządowe 2024. Ile trwają kadencje w samorządach lokalnych?
Od 2018 roku kadencje radnych, wójtów, burmistrzów i prezydentów miast w samorządach lokalnych trwają 5 lat. Rok 2024 okazał się szczególny, ponieważ w nim zaplanowano wybory samorządowe, a w związku z tym konieczne stało się wydłużenie kadencji dotychczasowych radnych – do 5,5 roku. Przyjrzyjmy się bliżej, jak wygląda długość kadencji radnych w samorządach lokalnych według przepisów.
Samorząd terytorialny jest organem władzy w gminach, powiatach i województwach oraz w dzielnicach miasta stołecznego Warszawa. Oprócz radnych w poszczególnych radach władzę sprawują również wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast. Ich kadencja rozpoczyna się po wygranych wyborach samorządowych, których wyniki zbiorcze ogłasza Państwowa Komisja Wyborcza (PKW).
Wybory 2024. Pięcioletnia kadencja organów stanowiących jednostki samorządu terytorialnego
Kadencja samorządów trwa obecnie 5 lat, zgodnie z przepisami ustawy Kodeks wyborczy z dnia 5 stycznia 2011 roku. Od 2018 roku w samorządach lokalnych została ona wydłużona o rok – z czterech do pięciu lat. Nowelizacja Kodeksu wyborczego była wynikiem złożonego przez posłów Prawa i Sprawiedliwości projektu. Wprowadził on w życie nowe przepisy w ustawach o samorządzie terytorialnym.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Jednym ze skutków nowelizacji było wydłużenie kadencji sprawowanej przez wójtów, burmistrzów, prezydentów miast oraz radnych w radach gmin, powiatów i sejmików województw do 5 lat. Automatycznie z wydłużeniem tym zwiększono okresy pomiędzy kolejnymi wyborami samorządowymi.
Na potwierdzenie tego faktu można sięgnąć do art. 16 ustawy z dnia 11 stycznia 2018 roku o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych. Wskazano w nim dosłownie: "Kadencja rady gminy trwa 5 lat, licząc od dnia wyboru". Tym samym znowelizowano przepisy ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym.
Wybory samorządowe. Kadencja 4-letnia organów stanowiących JST
Jeszcze przed 2018 rokiem przez kolejne dwie dekady stosowano 4-letnią kadencję organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego. Co 4 lata organizowano wybory samorządowe – w 1998 roku, 2002 roku, 2006 roku, 2010 roku, 2014 roku oraz 2018 roku.
Wydłużenie kadencji wójtów, burmistrzów, prezydentów miast i radnych w 2024 roku
Pomimo faktu, że przepisy mówią o 5-letniej kadencji radnych w radach gmin, powiatów i województw oraz wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, w 2024 roku łączna kadencja takich organów trwała jeszcze dłużej.
Miało to związek z tym, że w 2023 roku nałożyły się na siebie terminy wyborów parlamentarnych, tj. do Sejmu i Senatu, oraz wyborów samorządowych. Logistycznie byłoby trudno zorganizować podwójne wybory, dlatego na mocy ustawy z dnia 29 września 2022 roku o przedłużeniu kadencji organów jednostek samorządu terytorialnego, kadencja ta w samorządach lokalnych została wydłużona. Zamiast na 2023, wybory samorządowe zaplanowano na wiosnę 2024 roku.
Jednym podpisem prezydent Duda spowodował, że kadencja samorządowa w Polsce została wydłużona do 30 kwietnia 2024 roku. Dotyczyło to radnych:
- rad gmin,
- rad powiatów,
- sejmików województw.
Dłużej na swoich stanowiskach pozostali wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast w samorządach lokalnych.
Wybory samorządowe w Polsce. Skrócenie kadencji w samorządach lokalnych
W 2024 roku doszło do wydłużenia kadencji radnych w samorządach lokalnych, wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Jednak na mocy istniejących przepisów dostępne jest też skrócenie takiej kadencji. Możliwe jest to np. przy wygaśnięciu mandatu wójta czy burmistrza. W takiej sytuacji pojawia się potrzeba przeprowadzenia wyborów przedterminowych w danym samorządzie. Zarządza się je i realizuje w ciągu 90 dni od daty wystąpienia przyczyny skrócenia kadencji. Przepisy art. 371 Kodeksu wyborczego stosuje się odpowiednio, z tym że w kalendarzu wyborczym terminy wykonania czynności wyborczych mogą być krótsze od przewidzianych w Kodeksie.
Data wyborów samorządowych. Jak jest wyznaczana?
Termin, w którym odbywają się co 5 lat wybory samorządowe i obsadzane są stanowiska w samorządach lokalnych na kolejną kadencję, nie może być przypadkowy. Należy się przy tym stosować do wytycznych z art. 371 paragraf 1 Kodeksu wyborczego. Według niego, wybory do rad zarządza się nie wcześniej niż na 4 miesiące i jednocześnie nie później niż na 3 miesiące przed upływem ich kadencji. Data wyborów powinna być wyznaczona przy tym w taki sposób, by przypadała na dzień wolny od pracy, następujący nie wcześniej niż na 30 dni i nie później niż na 7 dni przed upływem kadencji rad. Premier, tj. Prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii Państwowej Komisji Wyborczej wyznacza datę wyborów i podaje ją do wiadomości publicznej.
