Porozumienie Izrael-Hamas to dopiero początek. "Szansa jest, ale równie dobrze wszystko może runąć"

Po rozmowach w Kairze i Szarm el-Szejk, w których poza Izraelem i Hamasem uczestniczyli arabscy i tureccy dyplomaci oraz wysłannicy Waszyngtonu na Bliski Wschód Steve Witkoff i Jared Kushner, Donald Turmp ogłosił: "Izrael i Hamas zatwierdziły pierwszy etap naszego Planu Pokojowego. Oznacza to, że wszyscy zakładnicy zostaną uwolnieni już wkrótce, a Izrael wycofa swoich żołnierzy na uzgodnioną wcześniej linię w ramach pierwszych kroków ku silnemu, trwałemu i wiecznemu pokojowi". Wpis tej treści prezydent USA zamieścił w nocy (czasu polskiego) w serwisie Truth Social.

- To jest największa szansa na zakończenie wojny, jaką mieliśmy od dawna. Bez dwóch zdań. Ale mówimy o zawieszeniu broni, nie o pokoju. Jeszcze bardzo wiele rzeczy może pójść nie tak - ocenia w rozmowie z WP Jarosław Kociszewski, ekspert ds. Bliskiego Wschodu i bezpieczeństwa międzynarodowego, związany z Fundacją Stratpoints.

- To dopiero początek i pierwszy etap tzw. planu Trumpa: wymiana zakładników, wypuszczenie więźniów i częściowe wycofanie armii izraelskiej z niektórych sektorów Gazy. Tyle, że żołnierze Izraela nadal tam pozostają - podkreśla.

Prezydent USA Donald Trump, ogłaszając postanowienia w serwisie Truth Social, nazwał porozumienie "historycznym i bezprecedensowym wydarzeniem". Podziękował też mediującym państwom arabskim za ich "niezwykłą rolę w przywracaniu pokoju".

Zdaniem Kociszewskiego, to właśnie od tych krajów zależy, czy proces pokojowy nabierze realnych kształtów. - Wiele będzie zależało od Turków, Katarczyków i Egipcjan. To oni mogą sprawić, że kolejny etap zostanie zrealizowany. Ale może być też tak, że ktoś z aktorów regionalnych po prostu odmówi dalszej współpracy. Wtedy wszystko się zatrzyma - mówi ekspert.

Według naszego rozmówcy, największe ryzyko nie tkwi w tym, że walki natychmiast wybuchną na nowo, ale w tym, że świat ugrzęźnie w stanie "pomiędzy wojną a pokojem". - Może się okazać, że nikt do nikogo nie strzela, ale Gaza nie będzie odbudowywana, pomoc humanitarna nie dotrze do ludzi, a życie nie wróci do normalności. Wtedy będziemy mieli coś w rodzaju zawieszonej rzeczywistości - tłumaczy Kociszewski.

Ekspert przypomina, że podobne porozumienie istniało już półtora roku temu i nie przyniosło trwałego efektu. - W zasadzie jesteśmy w tym samym miejscu, tylko z większym zmęczeniem i zniszczeniem po obu stronach. Szansa jest, ale równie dobrze wszystko może runąć, jeśli zabraknie determinacji, egzekwowania warunków i długofalowego planu odbudowy - mówi.

- Kluczowe będzie, czy uda się wysłać siły pokojowe, czy znajdzie się realny sposób na odbudowę Strefy Gazy, dystrybucję pomocy, odbudowę instytucji cywilnych. To one zdecydują, czy to zawieszenie broni przekształci się w pokój, czy po prostu w kolejne zawieszenie przed następną wojną - podsumowuje Kociszewski w rozmowie z WP.

Inny polski analityk Paweł Rakowski już we wrześniu przestrzegał w WP przed zbyt optymistycznym odczytaniem ewentualnego zawieszenia broni: - Nawet po podpisaniu rozejmu Izrael zachowa przewagę powietrzną i prawo do reagowania na każde, nawet domniemane, zagrożenie ze strony terytoriów kontrolowanych przez przeciwnika.

- Formalnie pokój zostałby zawarty, a jednocześnie Tel Awiw krok po kroku identyfikowałby i uderzał w obiekty oceniane jako niebezpieczne. To nie byłby trwały koniec konfliktu, lecz jego inna, bardziej rozciągnięta w czasie faza - podkreślał Rakowski.

Czy można sobie wyobrazić, że za kilkadziesiąt lat Strefa Gazy stanie się miejscem pokoju, turystyki i spokojnego życia?

- Na Bliskim Wschodzie wiele rzeczy się zdarza... jakby puścić wodze fantazji... - zamyśla się Kociszewski. - Jadłem tam kiedyś świetne owoce morza i paliłem sziszę na plaży. A plaże w Gazie są naprawdę piękne: szerokie, piaszczyste, z widokami. Więc dlaczego nie? Można puścić wodze wyobraźni i pomyśleć, że kiedyś ta linia wybrzeża będzie się ciągnąć niczym riwiera od północnego Synaju aż po izraelskie wybrzeże - opisuje.

Ekspert jednak studzi entuzjazm. - To oczywiście bardzo utopijna wizja. Wszyscy byśmy tego chcieli, ale tam jeszcze nie jesteśmy. Na razie trzeba się cieszyć z tego, co jest - uważa Kociszewski.

- 20 zakładników odzyska wolność. To ludzie, którzy przeszli przez piekło, zupełnie niewinnie. Z kolei Palestyńczycy, którzy wyjdą z izraelskich więzień, również będą mogli wrócić do rodzin. To pozytywne wiadomości, jakich dawno nie było z tamtej części świata. Ale trzeba pamiętać, że to jeszcze nie koniec. Teraz rolą świata i także samego Trumpa jest dopilnowanie, by ten proces miał ciąg dalszy - podsumowuje nasz rozmówca.

W opublikowanym wcześniej przez Biały Dom 20-punktowym planie pokojowym zakłada się: przerwanie walk, uwolnienie izraelskich zakładników i przekazanie władzy tymczasowej administracji palestyńskiej, ale działającej pod nadzorem międzynarodowym. Członkowie Hamasu, którzy zgodziliby się na te warunki, mogliby pozostać w Strefie Gazy, a inni - bezpiecznie ją opuścić. Armia Izraela cofnie się z zajmowanych pozycji w oczekiwaniu na przyjęcie zakładników.

W wyniku wojny Izraela w Strefie Gazy od października 2023 r. zginęło co najmniej 66 tys. osób, a 168 346 zostało rannych. Uważa się, że pod gruzami pochowano tysiące kolejnych. W sumie podczas ataków z 7 października 2023 r. w Izraelu z rąk bojowników Hamasu zginęło 1139 osób, a około 200 zostało wziętych do niewoli.

Tomasz Molga, dziennikarz Wirtualnej Polski