Historia KL Auschwitz-Birkenau. Co warto o niej wiedzieć?

KL Auschwitz-Birkenau to największy i najbardziej rozpoznawalny niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady, który stał się symbolem ludobójstwa, terroru III Rzeszy oraz Holokaustu.

Co warto wiedzieć o historii obozu Auschwitz-Birkenau?Co warto wiedzieć o historii obozu Auschwitz-Birkenau?
Źródło zdjęć: © Canva | Bruno Coelho
Karol Wiak
oprac.  Karol Wiak

Utworzony przez Niemców w 1940 roku na przedmieściach Oświęcimia, w okupowanej Polsce, działał przez niemal pięć lat, stając się miejscem niewyobrażalnego cierpieniaśmierci ponad 1,1 miliona ludzi.

Co musisz wiedzieć?

  • Utworzony przez Niemców w 1940 r. w Oświęcimiu.
  • Pierwszy transport: 14 czerwca 1940 r. – 728 Polaków z Tarnowa.
  • Części obozu: Auschwitz I, Birkenau (Auschwitz II), Monowitz (Auschwitz III).
  • Ofiary: ok. 1,1 mln zabitych – głównie Żydzi, ale też Polacy, Romowie, jeńcy ZSRR.
  • Wyzwolenie: 27 stycznia 1945 r. przez Armię Czerwoną.
  • Muzeum: utworzone w 1947 r. dla zachowania pamięci.
  • Witold Pilecki: dobrowolnie trafił do obozu, by tworzyć raporty o zbrodniach.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Próbowali nielegalnie przekroczyć granicę. Zostali złapani

Geneza i struktura obozu Auschwitz-Birkenau

Po agresji Niemiec na Polskę we wrześniu 1939 roku i zajęciu Oświęcimia, władze nazistowskie rozpoczęły planowanie nowego obozu koncentracyjnego. Decyzja zapadła na początku 1940 roku, a 14 czerwca 1940 r.Tarnowa dotarł pierwszy transport 728 polskich więźniów politycznych.

Początkowo obóz pełnił funkcję typowego obozu koncentracyjnego, jednak z czasem przekształcono go w centrum masowej zagłady ludności żydowskiej w ramach tzw. "ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej" (Endlösung).

KL Auschwitz-Birkenau składał się z trzech głównych części:

  • Auschwitz I – pierwotny obóz założony na terenie dawnych polskich koszar wojskowych.
  • Auschwitz II – Birkenau – największy z obozów, położony we wsi Brzezinka, stał się głównym miejscem eksterminacji Żydów w komorach gazowych.
  • Auschwitz III – Monowitz – obóz pracy niewolniczej, zlokalizowany przy zakładach koncernu IG Farben, gdzie więźniowie ginęli z wycieńczenia.

Wokół tych trzech głównych obozów powstała sieć ponad 40 podobozów i specjalna strefa interesów – "Interessengebiet" – z której wysiedlono miejscową ludność polską i żydowską.

Ofiary i eksterminacja

KL Auschwitz-Birkenau był miejscem zagłady około:

  • 1 miliona Żydów z całej Europy – ofiar Szoa,
  • 70–75 tys. Polaków,
  • 20 tys. Romów (ofiar Porajmos),
  • 15 tys. sowieckich jeńców wojennych,
  • oraz 10–15 tys. osób innych narodowości.

Więźniowie ginęli w komorach gazowych, na skutek głodu, chorób, eksperymentów pseudomedycznych, egzekucji, a także wyczerpania niewolniczą pracą.

Ruch oporu i świadectwa

Mimo ekstremalnych warunków, w Auschwitz działała siatka ruchu oporu. Jednym z najodważniejszych świadków był Witold Pilecki, który dobrowolnie dał się uwięzić w Auschwitz, aby zbierać informacje o niemieckich zbrodniach. Jego raporty, znane dziś jako "Raport Pileckiego", stanowią jedno z najważniejszych źródeł wiedzy o funkcjonowaniu obozu.

Wyzwolenie i powojenne losy obozu

27 stycznia 1945 r., Armia Czerwona (ZSRR) wyzwoliła obóz Auschwitz-Birkenau. Żołnierze znaleźli około 7 tysięcy wycieńczonych więźniów oraz setki tysięcy dowodów zbrodni. Ten dzień został później ustanowiony przez ONZ jako Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu.

Po wojnie na terenie byłego obozu NKWD zorganizowało obozy przejściowe, w których przetrzymywano tysiące ludzi, a wielu z nich trafiło do łagrów w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Obozy te funkcjonowały do września 1945 r.

W 1947 roku, decyzją polskiego Sejmu, utworzono Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, które do dziś gromadzi dokumenty, relacje i pamiątki związane z historią tego miejsca. Jego działalność wspiera m.in. Instytut Pamięci Narodowej (IPN).

Dziedzictwo Auschwitz

Dziś Muzeum Auschwitz-Birkenau odwiedzają miliony ludzi z całego świata. Miejsce to stało się nie tylko symbolem Holokaustu, ale również przestrogą przed nienawiścią, rasizmem i totalitaryzmem.

Wśród ofiar Auschwitz byli również Sprawiedliwi wśród Narodów Świata – Polacy, którzy mimo ryzyka śmierci, pomagali Żydom. Ich historie stanowią część skomplikowanej i bolesnej pamięci o Auschwitz.

Historia KL Auschwitz-Birkenau to historia planowanego, systemowego ludobójstwa, którego skalę trudno pojąć. To także historia świadectwa, odwagi i walki o prawdę. Auschwitz pozostaje miejscem pamięci, refleksji i nauki o tym, do czego może prowadzić nienawiść i obojętność wobec ludzkiego cierpienia.

Źródła: Auschwitz, Muzeum Historii Polski, Warhist, Dzieje, Sprawiedliwi

Wybrane dla Ciebie
Były kanclerz Niemiec sam się zdemaskował. "Bezczelność wobec Polski"
Były kanclerz Niemiec sam się zdemaskował. "Bezczelność wobec Polski"
Policjant drogówki wpadł po pijanemu. Spowodował kolizję
Policjant drogówki wpadł po pijanemu. Spowodował kolizję
Niemcy zadają pytanie. Czy Polska pozwoli na przelot Putina na Węgry?
Niemcy zadają pytanie. Czy Polska pozwoli na przelot Putina na Węgry?
Policzyli, ile Rosji zajęłoby zajęcie całej Ukrainy
Policzyli, ile Rosji zajęłoby zajęcie całej Ukrainy
Gorące starcie na spotkaniu z Bąkiewiczem. "Sianie propagandy i nienawiści"
Gorące starcie na spotkaniu z Bąkiewiczem. "Sianie propagandy i nienawiści"
Skradziony w Luwrze klejnot znaleziono niedaleko muzeum
Skradziony w Luwrze klejnot znaleziono niedaleko muzeum
Policja bada doniesienia medialne. Książę Andrzej rezygnuje z tytułów
Policja bada doniesienia medialne. Książę Andrzej rezygnuje z tytułów
Ukraińcy znów zaskakują. Nowy, tani i skuteczny dron
Ukraińcy znów zaskakują. Nowy, tani i skuteczny dron
Obrażali Tuska na stadionie. Polacy zabrali głos w sondażu
Obrażali Tuska na stadionie. Polacy zabrali głos w sondażu
Szokujący internetowy trend. Toksykolog ostrzega
Szokujący internetowy trend. Toksykolog ostrzega
Izrael odpowie na ataki Hamasu. Zapowiedź Netanjahu
Izrael odpowie na ataki Hamasu. Zapowiedź Netanjahu
Kim jest Ukrainiec oskarżany o wysadzenie Nord Stream? Udzielił wywiadu w TVP
Kim jest Ukrainiec oskarżany o wysadzenie Nord Stream? Udzielił wywiadu w TVP