Armenia – Azerbejdżan. Kulisy wojny o Górski Karabach

Górski Karabach to terytorium, będące przedmiotem toczonego od lat konfliktu na linii Armenia – Azerbejdżan. Formalnie Górski Karabach należy do Azerbejdżanu, ale Republika Górskiego Karabachu jest w rzeczywistości państwem niepodległym, ma wybrany w wyborach demokratycznych rząd oraz świadczące o suwerenności atrybuty. Niestety, jego niezależności nie uznaje żaden kraj – w tym również Armenia i Azerbejdżan.

Konflikt o Górski Karabach nasilił się w momencie, gdy ZSRR zaczynał się rozpadać. Pojawiły się wówczas chęci zjednoczenia Karabachu z Armenią. Jak czytamy na oficjalnej stronie Górskiego Karabachu, 20 lutego 1988 roku zwrócono się zarówno do Azerbejdżańskiej SRR, jak i do Armeńskiej SRR, by władze wykazały zrozumienie dla aspiracji ludności ormiańskiej Górskiego Karabachu i zgodziły się na przeniesienie tego terenu z terytorium Azerbejdżanu do Armenii.

Na to jednak nie chciały pozwolić władze Azerbejdżanu. Próbowano zastraszyć ludność Górskiego Karabachu i przemocą zmusić ją do zaprzestania podobnych działań, zmierzających do połączenia z Armenią.

Jak informuje oficjalna strona Górskiego Karabachu, 13 czerwca 1988 roku Prezydium Rady Najwyższej Azerbejdżańskiej SRR kategorycznie odmówiło spełnienia prośby ludności ormiańskiej z tego terenu. Nie wyrażono zgody na to, by Górski Karabach został przeniesiony z Azerbejdżańskiej SRR do Armeńskiej SRR. Z kolei dwa dni później, 15 czerwca Rada Najwyższa Armeńskiej SRR zgodziła się na wejście Górskiego Karabachu w skład Armenii.

Miesiąc później, 12 lipca 1988, władze regionu Górskiego Karabachu same ogłosiły, że wycofują się z Azerbejdżańskiej SRR. W tej sytuacji ZSRR przekazało władze w Górskim Karabachu specjalnie utworzonemu Komitetowi Administracji Specjalnej (CSA). Zastąpił on legalnie wybrane wcześniej władze regionu, miał wszelkie uprawnienia administracyjne, jednak gospodarka nadal była w rękach Azerbejdżanu, który zaczął na tym terytorium budować własne osiedla dla swojej ludności. Ostatecznie w listopadzie 1989 roku CSA został zlikwidowany, a jego miejsce zajął Komitet Organizacyjnym, na czele z II Sekretarzem Komunistycznej Partii Azerbejdżanu, Wiktorem Polaniczkiem.

To z kolei wywołało zdecydowany sprzeciw, zarówno ludności samego Górskiego Karabachu, jak i Armenii. Ludność ormiańska zaczęła protestować przeciw władzom centralnym, z kolei Azerbejdżan zaczął rozprawiać się z Ormianami. W Górskim Karabachu wprowadzono stan wyjątkowy, co miało właściwie formę wsparcia dla polityki Azerbejdżanu i represji wobec Ormian (m.in. działania zbrojne, deportacje).

Zapoczątkowana w 1988 roku wojna Armenia – Azerbejdżan o Górki Karabach, zakończyła się w 1994 roku. Podpisano pokój, jednak konflikt nie został definitywnie rozwiązany. A w ostatnim czasie przybrał na sile. Ostatecznie wojska Azerbejdżanu wkroczyły w niedzielę 27 września do Górskiego Karabachu. Władze Azerbejdżanu twierdzą, że zostały sprowokowane przez Armenię.