Był pierwszoplanowym politykiem lewicy wywodzącym się z PZPR
Zmarły na początku stycznia Józef Oleksy był pierwszoplanowym politykiem lewicy wywodzącym się z PZPR, do której zapisał się w 1969 r. Później był jednym z założycieli SdRP (m.in. zajmował funkcję przewodniczącego tego ugrupowania - od stycznia 1996 r. do grudnia 1997 r.). W 1999 r. przystąpił do SLD.
W latach 1989-1991 sprawował mandat posła na sejm kontraktowy z ramienia PZPR, następnie do 2005 r. posła na sejm I, II, III i IV kadencji wybieranego z listy SLD w okręgu siedleckim.
W latach 1993-1995 pełnił funkcję marszałka sejmu II kadencji. Od 7 marca 1995 r. do 7 lutego 1996 r. zajmował stanowisko premiera. Ustąpił po oskarżeniu go przez ministra spraw wewnętrznych Andrzeja Milczanowskiego (zasiadającego w rządzie z ramienia ówczesnego prezydenta Lecha Wałęsy) o działalność szpiegowską na rzecz Rosji pod pseudonimem "Olin". Zarzuty te nie zostały potwierdzone - prokuratura umorzyła śledztwo w kwietniu 1996 r., nie widząc podstaw do postawienia Oleksemu zarzutów.
Od stycznia do kwietnia 2004 r. zajmował stanowisko wicepremiera i ministra spraw wewnętrznych i administracji w rządzie Leszka Millera. Ponownie został wybrany na marszałka sejmu IV kadencji w kwietniu 2004 r. po ustąpieniu Marka Borowskiego. Podał się do dymisji po niekorzystnym dla niego nieprawomocnym wyroku sądu lustracyjnego I instancji. W styczniu 2005 r. sejm odwołał go z tej funkcji.
Od maja do lipca 2004 r. był posłem do Parlamentu Europejskiego. W wyborach parlamentarnych w 2005 r. bezskutecznie kandydował do senatu. Od czerwca 2003 r. pełnił funkcję wiceprzewodniczącego SLD, a w grudniu 2004 r. na III kongresie partii został wybrany na jej przewodniczącego. Zrezygnował z tej funkcji w maju 2005 r. Od marca 2007 r. do lutego 2010 r. był bezpartyjny. 21 stycznia 2012 r. został powołany na przewodniczącego rady programowej SLD, a 28 kwietnia 2012 r. na V kongresie SLD został wybrany na wiceprzewodniczącego ugrupowania. Należał także do Stowarzyszenia Ordynacka.