Spór o polskie lasy zaognia się. Karty w rękach rządu?

- Brak dialogu wyrządził naszej przyrodzie więcej szkody niż kornik drukarz - powiedziała Paulina Hennig-Kloska, szefowa Ministerstwa Klimatu i Środowiska, na inauguracji historycznego spotkania.

Niedawno, po raz pierwszy do wspólnego stołu usiedli przyrodnicy, leśnicy, przedsiębiorcy, samorządowcy, administracja rządowa i naukowcy. W rozmowach wzięło udział około 100 osób. Ich najważniejszy cel? Uzgodnić sposób zarządzania lasami w Polsce.

- Ogólnopolska Narada o Lasach jest po to, by zadbać o najważniejsze lasy w Polsce - te ważne przyrodniczo i dla ludzi. Rozmawiamy, aby zapewnić przewidywalną przyszłość dla gospodarki leśnej. Zadbamy, aby wszyscy mieli głos i stworzyli trwałe zmiany. Łączy nas troska o lasy. Niech to będzie wartość, która pomoże znaleźć wspólne rekomendacje - przemawiał Mikołaj Dorożała, wiceminister klimatu.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Po pierwszym etapie narad organizacje pozarządowe mają jednak wątpliwość, czy kluczowa obietnica dotycząca lasów faktycznie zostanie spełniona. Chodzi o pkt 9. umowy koalicyjnej obecnego rządu, w którym zapisano, że "20 proc. najcenniejszych obszarów leśnych zostanie wyłączone z wycinki". Podobnie brzmiący postulat znalazł się również wśród 100 konkretów Koalicji Obywatelskiej.

Obietnice przedwyborcze zmaterializowały się w postaci propozycji Lasów Państwowych. Jednostka zarządzająca 3/4 polskich lasów zaproponowała podzielenie ich na trzy kategorie:

• lasy całkowicie wyłączone z użytkowania,

• lasy częściowo wyłączone z użytkowania,

• pozostałe lasy wielofunkcyjne.

Przy przypisywaniu obszarów do konkretnej kategorii pod uwagę byłyby brane konkretne kryteria. Lasy Państwowe podkreślają przy tym, że do obiecanych 20 proc. nie będą dochodzić od zera, bo już teraz prawie 10 proc. zarządzanych przez nie lasów jest wyłączone z wycinki.

- Leśnicy proponują podejście ekosystemowe, którego fundamentem jest ocena wartości przyrodniczej i społecznej lasów - przekonuje Witold Koss, dyrektor generalny Lasów Państwowych.

Z obrotu sprawy nie są jednak zadowolone organizacje pozarządowe, które wzięły udział w inauguracyjnej naradzie.

Ich zdaniem kryteria wyłączeń zaproponowane przez Lasy Państwowe są "dalece niesatysfakcjonujące". "Wiele z nich opiera się nie na rzeczywistej wartości przyrodniczej i społecznej, ale na prostym fakcie, że na danych obszarach Lasy Państwowe i tak nie prowadzą i nie będą prowadzić gospodarki leśnej" - zauważają przedstawiciele strony społecznej.

I podkreślają, że nie zgadzają się na takie połowiczne propozycje. Ich zdaniem obiecane 20 proc. powinno objąć wszystkie najcenniejsze przyrodniczo lasy. "Chodzi tu przede wszystkim o proponowane i projektowane parki narodowe (w tym Puszcza Białowieska i Karpacka), starolasy, cenne lasy o wysokim stopniu naturalności oraz najcenniejsze lasy społeczne" - przekonują.

Ekolodzy zwracają też uwagę na złe metody zatwierdzania wyłączeń. Jeśli przeszłyby w obecnym kształcie, ich zdaniem cały proces zostałby "sprowadzony na manowce".

Organizacje podkreślają również potrzebę wprowadzenia rekompensat. To bardzo ważne, bo z powodu zmniejszonej ilości pozyskiwanego drewna mniejsze będą też przychody Lasów Państwowych oraz współpracujących z nim przedsiębiorstw. "Dlatego zapisane w umowie koalicyjnej wyłączenie z użytkowania 20 proc. powierzchni lasów wymaga działań organizacyjnych i finansowych w celu sprawiedliwej rekompensaty społecznej kosztów wprowadzonych zmian" - oceniają.

Wspólne stanowisko w tej sprawie wydały Pracownia na rzecz Wszystkich Istot, fundacja prawnicza Frank Bold, Greenpeace Polska, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, Fota4Climate, Lasy i Obywatele oraz Alarm dla Klimatu.

Ale Ogólnopolska Narada o Lasach dotyczyła nie tylko tego, jak wcielić w życie ochronę 20 proc. polskich lasów.

Przedstawiciele rządowych instytucji w jej trakcie zadeklarowali m.in. utworzenie nowych rezerwatów. Przedstawiciele samego rządu zapowiedzieli zaś, że w maju do wykazu prac kancelarii premiera trafi ustawa o Planach Urządzania Lasu (PUL), które są podstawą do wskazywania obszarów do wycinki. Trwają też prace nad przygotowaniem Narodowego Programu Leśnego, który ma określić długofalową wizję i kierunki transformacji modelu polskiego leśnictwa.

Organizacje pozarządowe podkreślają, że niezbędne są także inne zmiany, które zmniejszą marnowanie drewna. To m.in. wprowadzenie zakazu spalania pierwotnej biomasy drzewnej w energetyce zawodowej, wprowadzenie zakazu eksportu nieprzetworzonego drewna poza UE, wprowadzenie obowiązku recyklingu drewna poużytkowego i ograniczenie wykorzystania jednorazowych papierowych opakowań. Ich zdaniem niezwykle ważne jest też uwzględnienie w zarządzaniu lasami konsekwencji zmiany klimatu oraz potrzeby ludzi, przyrody i klimatu.

Część z tych postulatów znalazła się w umowie koalicyjnej. Obiecano w niej, że "eksport nieprzetworzonego drewna zostanie ograniczony, a drewno będzie służyć przede wszystkim polskim przedsiębiorcom". "Wprowadzimy zakaz spalania drewna w energetyce zawodowej" - zapewniali koalicjanci.

Rząd zapowiada, że obietnice te znajdą odzwierciedlenie w opracowywanej nowelizacji ustawy o lasach. "Celem działań będzie dostosowanie polskiego leśnictwa do aktualnych i przyszłych wyzwań gospodarczych i klimatycznych, jak również zmieniających oczekiwań społeczeństwa w stosunku do lasów i pełnionych przez nie funkcji" - przekonuje.

Szymon Bujalski, Ziemia na Rozdrożu