RPO: azylanci niedopuszczani do składania wniosków; SG odpiera zarzuty

W sierpniu przedstawiciele Rzecznika Praw Obywatelskich przeprowadzili niezapowiedzianą wizytację na kolejowym przejściu granicznym w Terespolu.

"Wizytacja potwierdziła przypadki, w których funkcjonariusze Straży Granicznej nie dopuszczali do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej cudzoziemców, którzy podczas rozmowy albo wprost deklarowali zamiar ubiegania się o taką ochronę, albo sygnalizowali okoliczności mogące świadczyć o tym, że byli prześladowani w kraju pochodzenia" - podkreśla Rzecznik.

Jego zdaniem warunki, w jakich przeprowadzane są rozmowy z cudzoziemcami, mogą mieć wpływ na treść udzielanych przez nich wypowiedzi. RPO podkreśla, że przepisy nie przewidują możliwości dokonania przez funkcjonariusza SG jakiejkolwiek wstępnej weryfikacji podawanych przez cudzoziemca informacji.

- Nie zgadzamy się z oceną RPO, że funkcjonariusze weryfikujący cel wjazdu cudzoziemca tak kierują rozmową, by wykazać ekonomiczne przesłanki jego przyjazdu do Polski - powiedziała rzeczniczka komendanta głównego Straży Granicznej ppor. Agnieszka Golias, pytana o raport RPO.

- Jest to subiektywna ocena RPO, na której nie należy opierać ostatecznych rozstrzygnięć i ocen działań funkcjonariuszy SG - dodała.

Podkreśliła, że każdego dnia SG kontroluje ok. 65 tys. osób wjeżdżających do Polski. - Mając świadomość spoczywającej na nas odpowiedzialności za bezpieczeństwo nie tylko Polski, ale całej UE, w każdym przypadku bardzo dokładnie weryfikujemy cel wjazdu cudzoziemca. Jeśli nie spełnia określonych warunków prawnych, a cel wjazdu jest inny niż poszukiwanie ochrony, to otrzymuje on decyzję o odmowie wjazdu - powiedziała PAP Golias.

Jak zapewniła, każdorazowa decyzja o odmowie poprzedzona jest indywidualną rozmową z cudzoziemcem, której celem jest ustalenie faktycznego powodu przyjazdu do Polski. - Weryfikacja celu wjazdu i pobytu cudzoziemca w Polsce jest jednym z podstawowych zadań SG podczas kontroli granicznej i stanowi bardzo istotny element zapewnienia bezpieczeństwa państwa. Wniosek o udzielenie ochrony na terytorium RP jest przyjmowany od każdego cudzoziemca, który jasno deklaruje i wyraża chęć złożenia takiego wniosku, a o poszukiwaniu ochrony w Polsce świadczy całokształt jego wypowiedzi - powiedziała Golias.

Zastrzeżenia RPO budzi m.in. izolowanie cudzoziemców wyłącznie na podstawie domniemania, że potencjalnie mogą oni stanowić zagrożenie dla porządku i bezpieczeństwa na przejściu granicznym. Jak wskazuje Rzecznik, niedopuszczalne jest izolowanie - co do zasady - wszystkich podróżujących samotnie dorosłych mężczyzn.

- Biorąc pod uwagę, że SG jest odpowiedzialna za zapewnienie bezpieczeństwa na terenie przejścia granicznego, wyznaczone zostało oddzielne pomieszczenie, w którym przebywają cudzoziemcy mogący stanowić potencjalne zagrożenie dla ładu i porządku. Takie rozwiązanie jest podyktowane wieloletnim doświadczeniem SG w tym zakresie - powiedziała Golias.

Według RPO budynek przejścia granicznego w Terespolu nie jest dostosowany do sytuacji, w której do odprawy granicznej przystępuje w tym samym czasie ponad 400 osób. Jak wskazuje, żadne z miejsc udostępnianych podróżnym nie zapewnia im odpowiednich warunków oczekiwania na odprawę. Dodatkowo fakt, że duża liczba oczekujących ustawia się w wąskim i słabo wentylowanym przejściu podziemnym, stwarzać może - według RPO - zagrożenie dla ich zdrowia.

SG zapewnia, że maksymalnie wykorzystuje obiekt dworca, a osoby oczekujące na złożenie wniosku o ochronę mają do dyspozycji oddzielną poczekalnię z zapleczem kuchennym i miejscem zabaw dla dzieci. - Od początku funkcjonowania kolejowego przejścia granicznego w Terespolu nie było przypadków zagrożenia zdrowia lub życia podróżnych spowodowanych warunkami i organizacją odprawy, a sam proces kontroli granicznej jest zorganizowany w taki sposób, by przebiegał możliwie najsprawniej i bez zakłóceń - powiedziała Golias.

W sierpniu grupa Czeczenów i Tadżyków, którzy chcieli złożyć wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej w Polsce, protestowała przy przejściu granicznym w Brześciu przeciwko polityce strony polskiej w sprawie przyjmowania ich wniosków o przyznanie statusu uchodźcy. Według ich słów na kolejowym przejściu granicznym w Terespolu przyjmowane były codziennie wnioski dwóch-trzech czeczeńskich rodzin spośród łącznie kilkuset osób. Pozostali byli wysyłani z powrotem do Brześcia najbliższym pociągiem.

Szef MSWiA Mariusz Błaszczak mówił wówczas, że Polska "nie będzie ulegać presji tych, którzy chcą doprowadzić do kryzysu migracyjnego". - Nasza polityka jest zupełnie inna. Granica polska jest szczelna. W Czeczenii nie ma wojny, w odróżnieniu od sytuacji sprzed lat - podkreślił.

Według informacji SG z końca sierpnia pogranicznicy na przejściu w Terespolu od początku roku przyjęli 6 tys. wniosków od osób ubiegających się o status uchodźcy. Jak informował rzecznik Nadbużańskiego Oddziału SG Dariusz Sienicki, osoby, które nie spełniały warunków uprawniających do wjazdu, nie zostały wpuszczone i otrzymały stosowne decyzje administracyjne.

Jak informował rzecznik UNHCR w Polsce Rafał Kostrzyński, Biuro Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców zwróciło się do SG o zgodę na wjazd na kolejowe przejście graniczne w Terespolu, aby przekonać się, czy wszyscy, którzy tego potrzebują, mają dostęp do procedur azylowych i jakie są powody wzrostu liczby osób, które zostały zawrócone na Białoruś.

UNHCR przypomina, że prawo międzynarodowe, a także polskie, stanowi, że osoby, które chcą się ubiegać o ochronę międzynarodową, powinny mieć zapewnioną taką możliwość, nawet jeśli dotrą do granicy bez wymaganych dokumentów podróży.

Zgodnie z Konwencją Genewską z 1951 r. uchodźcą jest osoba, która "na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu przekonań politycznych, przebywa poza granicami państwa, którego jest obywatelem, i nie może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa".