"Szubienice" w Olsztynie. Zamiast burzyć, miasto chce je wykorzystać

Kontrowersyjne dzieło autorstwa Xawerego Dunikowskiego odsłonięto w 1954 r. Najpierw nosiło nazwę "Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej", a po przemianach ustrojowych w 1989 r. zmieniono ją na "Pomnik Wyzwolenia Ziemi Warmińskiej i Mazurskiej". Mieszkańcy używają jednak potocznej nazwy "szubienice".

Pomnik, przez prezesa IPN a teraz również kandydata na prezydenta Polski Karola Nawrockiego jakiś czas temu nazwany został "symbolem pogardy dla ofiar zbrodni Armii Czerwonej". Znajduje się w samym centrum stolicy Warmii i Mazur, na placu między urzędem marszałkowskim i ratuszem, a ze względu na potężne rozmiary ciężko go nie zauważyć. Jego wielkie pylony miały w zamyśle symbolizować niezamknięty łuk tryumfalny.

Przez ostatnie lata rząd PiS zabiegał, by pomnik zburzyć, lecz to się nie udało, nawet po skreśleniu "szubienic" z listy zabytków. Miasto nadal miało problem, co z nimi zrobić, szczególnie po wybuchu wojny rosyjsko-ukraińskiej. Monument stał się bowiem celem aktów wandalizmu, ale wciąż prawie połowa pytanych mieszkańców chciała, by zostawić go w centrum.

Kilka dni temu olsztyński ratusz obwieścił w komunikacie: "Zniesiemy pomnik wdzięczności armii radzieckiej, dając olsztynianom możliwość do manifestacji własnej tożsamości. Stworzymy miejsce publiczne, służące mieszkańcom i gościom, ale skłaniające także do refleksji historycznej. Bo innej historii Olsztyn mieć nie będzie. Możemy ją tylko różnie oceniać i każde pokolenie ma prawo robić to na swój sposób".

Na razie konkretów w tej sprawie brak, ale sam komunikat magistratu otwiera pole do dyskusji i stwarza szansę, by symbol stalinowskich czasów i zbrodni Armii Czerwonej wykorzystać edukacyjnie jako dowód, który o tych zbrodniach może przypominać młodszym pokoleniom.

Jeden z najbardziej aktywnych olsztyńskich radnych Mirosław Arczak podkreśla, że od dawna był orędownikiem rozwiązania kompromisowego, które uwzględnia zostawienie pomnika oraz placu przed nim, ale pod warunkiem, że będzie to miejsce służące edukacji, pełniące funkcje społeczne i pokazywane jako świadek trudnej, olsztyńskiej historii.

- Moim zdaniem zapowiedź pana prezydenta jest pójściem w dobrym kierunku – komentuje radny. - Ten pomnik to świadek historii. Nie widzę powodów, dla których mielibyśmy się wypierać trudnych wydarzeń. Musimy na bieżąco podejmować decyzje wynikające z naszej historii.

W rozmowie z WP radny zauważa również, że parking, który znajduje się na placu przy pomniku, jest nielegalny. Wyjaśnia, że miał to być parking tymczasowy do czasu, aż powstanie pobliskie centrum handlowe. Tyle że nadal służy kierowcom, mimo że centrum od dawna stoi i samo ma sporo miejsc parkingowych.

- Od wielu lat mam nadzieję, że ten plac będzie pełnił dobrze zaplanowaną funkcję publiczną – nie ukrywa Mirosław Arczak. - Moim zdaniem, ten plac należy wyposażyć w elementy edukacji historycznej. Dobrze przemyślany program edukacyjny pozwoli pokazać prawdę o historii naszego miasta. Nie twierdzę jednak, że cały parking musi zniknąć. Przy dobrym zagospodarowaniu jakaś część miejsc postojowych może się przydać w przestrzeni publicznej. Warto jednak, żeby na to wszystko spojrzeli świeżym okiem nowi eksperci.

Mikołaj Podolski, dziennikarz Wirtualnej Polski

Czytaj także:

Katowana Oliwka za wszystko przepraszała. Ruch prokuratury ws. losu dziecka

Zabójczy połów bursztynów. "Morze to żywioł, zabiera do siebie"