"Nierównoprawna" wymiana między USA a Rosją. "Biden nie miał wyjścia"

W czwartek zakończył się koszmar koszykarki Brittney Griner. Gwiazda amerykańskiej WNBA (Women’s National Basketball Association) została zwolniona z rosyjskiego więzienia w ramach wymiany za handlarza bronią Wiktora Buta.

Rzecznik Kremla Dmitrij Pieskow zaznaczył wyraźnie w swojej wypowiedzi, że umowa o wymianie Buta za Griner "nie oznacza kroku w kierunku zakończenia kryzysu" między Rosją i USA.

Amerykański klub Phoenix Mercury, w którym gra koszykarka, napisał w mediach społecznościowych: "Nigdy więcej takich dni. Ona wraca do domu".

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Zobacz też: Macron chce gwarancji dla Putina? Ekspertka: "To forma targu"

Przypomnijmy, że dwukrotna mistrzyni olimpijska trafiła do rosyjskiego więzienia pod zarzutem przemytu narkotyków. W jej bagażu znaleziono mniej niż gram oleju haszyszowego, który był zawartością e-papierosa. Na początku sierpnia tego roku została skazana na dziewięć lat. Była więziona w rosyjskiej Kobiecej Kolonii Karnej IK-2 w Republice Mordowii. O tym miejscu mówi się: "piekło".

Olga Zeveleva, socjolog z Uniwersytetu w Helsinkach, alarmowała, że więzienia tam są straszne nawet dla więźniów rosyjskich. Panuje tam bowiem surowy reżim, a prawa człowieka są konsekwentnie łamane.

Prezydent USA Joe Biden powiedział, że "droga do uwolnienia Griner obejmowała żmudne i intensywne negocjacje". - Czuję ulgę, że w końcu wraca do domu. Zasługuje na przestrzeń, prywatność i czas z najbliższymi, aby wyzdrowieć i wyleczyć się z czasu bezprawnego zatrzymania - podkreślił.

Biden podziękował Zjednoczonym Emiratom Arabskim za ułatwienie powrotu Griner - wymiana odbyła się na lotnisku w Abu Zabi. Dodał, że koszykarka była w dobrym nastroju i z ulgą wracała do domu, ale "straciła miesiące swojego życia, doświadczając niepotrzebnej traumy".

Wiktor But, który był częścią rosyjsko-amerykańskiej wymiany, został zatrzymany w Bangkoku w 2008 roku. Odbyło się to na podstawie nakazu wydanego przez lokalny sąd, na żądanie USA. Został oskarżony o nielegalne dostarczanie broni grupie rebeliantów znanej jako Rewolucyjne Siły Zbrojne Kolumbii. Grupa ta została uznana przez Stany Zjednoczone za organizację terrorystyczną. But został poddany ekstradycji do USA w 2010 roku. W kwietniu 2012 roku amerykański sąd skazał go na 25 lat więzienia.

Ówczesny prokurator generalny, Eric Holder, nazwał Buta "jednym z najbardziej skutecznych handlarzy bronią na świecie". Zyskał on przydomek "handlarz śmierci", ponieważ przez lata unikał schwytania. Jego działania były inspiracją dla filmu "Lord of War" z 2005 roku, w którym Nicolas Cage zagrał postać wzorowaną na Bucie.

Przypomnijmy, że But został oskarżony o sprzedaż broni Al-Kaidzie, talibom i bojownikom w Rwandzie. On i jego współpracownicy mieli dostarczać broń Sierra Leone, Demokratycznej Republice Konga i Algierii, gdzie sprzedawano broń zarówno siłom rządowym, jak i walczącym z nimi rebeliantom.

Po decyzji Bidena o wymianie Griner na Buta w amerykańskich mediach pojawiły się liczne głosy krytyki, w których wybrzmiewał pogląd, że jest to nierówna wymiana. Głos w tej sprawie zabrał także były prezydent Donald Trump, który napisał, że to "głupie", "niepatriotyczne" i "wstyd" dla Stanów Zjednoczonych. Jego zdaniem, biorąc pod uwagę ciężar zarzutów wobec Buta, wymiana była "całkowicie jednostronna".

Były prezydent zastanawiał się również, dlaczego Paul Whelan, obywatel USA skazany w Rosji pod zarzutem szpiegostwa, nie został objęty transakcją. Biden niejako odnosił się do tych zarzutów. Powiedział, że Stany Zjednoczone "nie zapomniały" o Whelanie, obywatelu USA przetrzymywanym w Rosji od grudnia 2018 roku pod zarzutem szpiegostwa. - Niestety, z całkowicie nieuzasadnionych powodów Rosja traktuje sprawę Paula inaczej niż sprawę Brittney - powiedział Biden.

Whelan, odsiadujący 16 lat kary, podczas rozmowy telefonicznej powiedział: "Jestem bardzo rozczarowany, że nie zrobiono więcej, aby zapewnić moje zwolnienie, zwłaszcza że zbliża się czwarta rocznica mojego aresztowania. Zostałem aresztowany za przestępstwo, które nigdy nie miało miejsca".

- Amerykanie najpierw chcieli wymienić zarówno Griner jak i Whelana. Rosjanie się jednak nie zgodzili. Opinia publiczna była tak rozhuśtana w sprawie koszykarki, że Biden nie miał wyjścia, musiał zapłacić każdą cenę - mówi w rozmowie z Wirtualną Polską Jerzy Marek Nowakowski, były ambasador RP na Łotwie i w Armenii.

I wylicza: - Dziewczyna jest popularna, do tego jest mistrzynią olimpijską. Ponadto jej partnerka płakała po wszystkich telewizjach. Dla Rosjan sytuacja była więc bardzo wygodna, mogli śrubować cenę.

- But to postać warta bardzo dużej ceny dla Rosjan. Ma ręce unorane po łokcie we krwi. Uzbrajał wszystkich możliwych terrorystów w połowie Afryki i różnych innych miejscach. Nie wiadomo, czy jest w stanie wrócić do swojego biznesu. Pewnie kontakty ma, z punktu widzenia Federacji Rosyjskiej jest cenny - dodaje.

- Była to wymiana nierównoprawna. Siła opinii publicznej jest taka, że władze amerykańskie nie miały wyjścia - zaznacza Nowakowski.

Były oficer Agencji Wywiadu, ppłk Marcin Faliński, w rozmowie z Wirtualną Polską podkreśla, że koszykówka w Stanach Zjednoczonych jest bardzo wysoko postrzegana. - W całej tej tragicznej sytuacji to też zagrywka PR-owska. Biały Dom brał to pod uwagę. Taka jest brutalna rzeczywistość - zaznacza.

I dodaje, że przy wymianie więźniów musi być zawarty konsensus pomiędzy krajami. - Szkoda Whelana, który zostaje w Rosji. Jest to jednak nauczka dla wszystkich, że Rosja to nie jest kraj, gdzie można sobie pojechać normalnie, turystycznie. To miejsce, gdzie można spodziewać się wszystkiego - mówi nasz rozmówca.

W ocenie ppłk Falińskiego, "Amerykanie wyciągnęli z Buta wszystko, co mogli". - On jest dla nich bezwartościowy pod tym względem. To wszystko to jednak gra pomiędzy państwami. Nie każda strona wie o tym, co wie druga. Rozgrywka będzie się jeszcze toczyć - zaznacza były oficer wywiadu.

To nie pierwsza taka wymiana w ostatnim czasie. Mimo wojny w Ukrainie i największej od dekad konfrontacji pomiędzy Rosją a Stanami Zjednoczonymi kraje w kwietniu tego roku dokonały wymiany skazanych obywateli.

Trevor Reed był skazany za narażenie życia rosyjskich milicjantów podczas rzekomej pijackiej rozróby w Moskwie. Konstantin Jaroszenko to z kolei ważny dla Rosjan pilot, którego 12 lat temu amerykańskie służby specjalne pojmały w Afryce. Zarzut dotyczył przemytu narkotyków, ale w jego sprawie pojawiają się wątki rosyjskiego handlarza bronią - Buta.

Przypomnijmy także, że Polak również odsiaduje karę w Rosji. Marian Radzajewski to handlowiec z Podlasia, ojciec szóstki dzieci. We wrześniu 2019 roku został prawomocnie skazany za szpiegostwo na szkodę Rosji. Federalna Służba Bezpieczeństwa zatrzymała go w warsztatach w Moskwie, podczas zakupu części uzbrojenia wojskowego. Nie przyznał się do winy.

Twierdził, że celem transakcji był zakup części zamiennych rosyjskich samochodów, a zakazane przedmioty podrzucili agenci służb specjalnych. W transakcji Polakowi towarzyszyła Białorusinka, której o dziwo wówczas nie zatrzymano. Akcję schwytania "polskiego szpiega" nagłośniły rosyjskie media.

Żaneta Gotowalska, dziennikarka Wirtualnej Polski