Narodowy Dzień Pamięci "Żołnierzy Wyklętych". Dlaczego obchodzimy go 1 marca? Kim byli żołnierze wyklęci?

Narodowy Dzień Pamięci "Żołnierzy Wyklętych" — historia uchwalenia święta

W 2009 roku organizacje kombatanckie w Polsce zawnioskowały o ustalenie 1 marca Dniem Żołnierzy Antykomunistycznego Podziemia. Od początku pomysł ten miał poparcie posłów Platformy Obywatelskiej (PO) oraz Prawa i Sprawiedliwości (PiS).

W 2010 roku prezydent Lech Kaczyński podjął inicjatywę ustawodawczą mającą na celu uchwalenie nowego święta. W uzasadnieniu dołączonym do projektu ustawy pierwszy raz padła nazwa “Narodowy Dzień Pamięci «Żołnierzy Wyklętych»”.

Z pomysłem ustanowienia Narodowego Dnia Pamięci "Żołnierzy Wyklętych" w tym terminie wyszedł ówczesny prezes Instytutu Pamięci Narodowej Janusz Kurtyka. Jako argument podawał wydarzenie z 1 marca 1951 roku, kiedy to w więzieniu mokotowskim wykonano wyrok śmierci na siedmiu członkach IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Organizacja ta była ostatnią, której NKWD i Urząd Bezpieczeństwa (UB) nie inwigilowały i nie kontrolowały w pełni.

Po śmierci Kaczyńskiego prezydent Bronisław Komorowski podtrzymał projekt ustawy, ale uchwalenie Narodowego Dnia Pamięci "Żołnierzy Wyklętych" przeciągnęło się aż do lutego 2011 roku. 2 lutego w głosowaniu za przyjęciem ustawy było aż 406 posłów z 417 obecnych na sali. Dwa dni później Senat przyjął ustawę bez poprawek. 9 lutego prezydent ją podpisał, dzięki czemu od razu weszła w życie.

Narodowy Dzień Pamięci "Żołnierzy Wyklętych" jest świętem państwowym, ale nie jest dniem wolnym od pracy.

Narodowy Dzień Pamięci "Żołnierzy Wyklętych". Kim oni byli?

"Żołnierze wyklęci" byli członkami antykomunistycznego i niepodległościowego ruchu partyzanckiego, który w latach 1944-1953 stawiali opór sowietyzacji Polski i podporządkowaniu jej ZSRR, walcząc z radzieckimi służbami bezpieczeństwa i podporządkowanymi im organami w Polsce.

W ostatni dzień II wojny światowej na terenie Polski działało 80 tysięcy partyzantów antykomunistycznych. Blisko 77 tysięcy z nich zostało ujawnionych w trakcie amnestii po sfałszowanych wyborach do Sejmu Ustawodawczego w 1947 roku. Po masowych aresztowaniach i ujawnieniach żołnierzy podziemia przez UB, część zatrzymanych została skazana na kary śmierci lub więzienia za prowadzenie działalności antypaństwowej. 20 tysięcy więźniów politycznych poniosło śmierć w zakładach karnych.

Ostatni członek ruchu oporu, Józef Franczak pseud. „Lalek”, zginął w obławie pod Piaskami (woj. lubelskie) w październiku 1963 roku.