Najbardziej europejskie z muzułmańskich miast

"Aliści Stambuł jest miastem tak ogromnym, że gdyby zmarł tysiąc jego mieszkańców, to w takim morzu ludzi ich brak przejdzie niezauważony".
Ewlija Czelebi, Seyahatname (Księga podróży), XVII wiek.

(WP, wyd. Czarne)

"Przybycie do tego miasta od strony morza nadal zapiera dech w piersiach, a widok przecinanej spiczastymi wieżami linii nieba, połyskującej ponad grzywaczami i wierzchołkami drzew, kusi i wywołuje romantyczne uniesienie (...)".

Głęboko skrywaną tajemnicą dzisiejszego Stambułu, bo o nim mowa, w większym stopniu miasta bulwarów, pasaży handlowych na paryską modłę i tramwajów niż bizantyjskich bazylik czy osmańskich meczetów jest to, że "przybycie tu drogą lądową zawsze przynosi niejakie rozczarowanie".

Wijące się uliczki, zatłoczone jezdnie, ciasno zabudowane łagodne wzgórza. "Nigdy nie schodź na ląd - oto sposób, aby ocalić w sobie to oczarowanie, jak w 1910 roku wymownie zalecał pewien przybysz". Dziś wciąż jest aktualne, jeśli mowa o Stambule.

Kiedyś poruszanie się po tym mieście wymagało znajomości nie tylko ulic i placów, ale też nabrzeży, doków i przystani. Przeprawa łodzią była konieczna, żeby przedostać się z jednej końcowej stacji kolejowej do drugiej.

"Truizmem jest twierdzenie, że Stambuł to jedyne miasto na świecie położone na dwóch kontynentach, lecz implikacje tego faktu docenia się dopiero podczas krótkiej morskiej przeprawy z jednej stacji końcowej do drugiej".

Ten stan rzeczy zmienił się w 2013 roku, kiedy oddano do użytku linię metra biegnącą pod Bosforem. Po raz pierwszy w dziejach możliwe stały się podróże międzykontynentalne suchą stopą.

Na początku XX wieku słabnące imperium osmańskie wydało ostatnie tchnienie. Z gruzów wieloetnicznego giganta stopniowo wyłaniała się współczesna Republika Turcji.
"Po mieście kręciło się wielu agentów obcych wywiadów, przybyli z Rosji emigranci sprzedawali na ulicach rodzinne pamiątki, a turecka królowa zdobyła Miss Universe. Pierwszy prezydent Kemal Ataturk, przebywający na wygnaniu Lew Trocki i przyszły papież Jan XXIII walczyli o nowe wizje wolności człowieka".

Fragmenty i cytaty pochodzą z książki "O północy w Pera Palace" Charlesa Kinga. Dziękujemy Wydawnictwu Czarne za udostępnienie materiałów.