Koziński: "Każdy chce coś politycznie ugrać przy okazji ustawy dyscyplinującej sędziów" (Opinia)

"Zgodnie z zasadą pomocniczości, w dziedzinach, które nie należą do jej wyłącznej kompetencji, Unia podejmuje działania tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele zamierzonego działania nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez Państwa Członkowskie, zarówno na poziomie centralnym, jak i regionalnym oraz lokalnym, i jeśli ze względu na rozmiary lub skutki proponowanego działania możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Unii" - czytamy w punkcie trzecim artykułu piątego Traktatu.

"(...) zakres i forma działania Unii nie wykraczają poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów Traktatów" - to z kolei punkt czwarty tego traktatu.

Z listu Very Jourovej do polskich władz w sprawie ustawy dyscyplinującej sędziów, który poznaliśmy dzięki marszałkowi Senatu Tomaszowi Grodzkiemu, jasno wynika, że unijna komisarz ten artykuł zna. Mimo to list wysłała. Dlaczego?

Vera Jourova precyzyjnie tłumaczy w liście, że organizacja wymiaru sprawiedliwości w każdym państwie to wyłączna kompetencja władz krajów członkowskich, ale też przypomina, że stanowione prawo musi być zgodne z prawem UE. I nikt tego nie podważa. Przy okazji ustawy dyscyplinującej sędziów regularnie (także ze strony przedstawicieli władz) powracała kwestia zachowania zgodności nowych przepisów z regulacjami unijnymi.

W przypadku listu unijnej komisarz uderza coś innego – że w ogóle ten list napisała. Z zasady pomocniczości (subsydiarności) opisanej w artykule piątym jasno wynika, że Bruksela podejmuje działania dopiero wtedy, gdy państwo członkowskie nie jest w stanie samo poradzić sobie z problemem. Nie wcześniej.

Na jakiej więc podstawie Jourova uznała, że powinna zabrać głos w sprawie ustawy? Przecież list zaczęła pisać, zanim jeszcze nowa ustawa została przyjęta przez Sejm. Jako komisarz UE ds. sprawiedliwości na pewno świetnie zna zapisany w polskiej konstytucji system tworzenia prawa – a więc wie, że zmian w ustawach można jeszcze dokonywać na poziomie Senatu, a także później w Sejmie. Wreszcie jest jeszcze prezydent, który może ustawy podpisać, zawetować, albo skierować do Trybunału Konstytucyjnego.

Innymi słowy, jesteśmy bardzo daleko od sytuacji, w której prace nad nowym prawem zostały w Polsce zakończone. Jest jeszcze wiele możliwości zmian. Całą tę ustawę można właściwie napisać od początku. Choćby w Senacie, w którym większość ma opozycja (i Jourova na pewno to wie). A przecież forma działań Unii nie powinna wykraczać "poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów Traktatów".

Czy list mieści się w tej formule? Już sam fakt, że się pojawił, budzi zdziwienie. Znajdujące się w nim uwagi, że polskie władze przy tworzeniu własnego prawa powinny konsultować się z międzynarodowymi gremiami (Komisja Wenecka) trudno uznać za mieszczące się w ramach zasady proporcjonalności.
To raczej sugestia, że Polska nie jest w stanie samodzielnie tworzyć prawa i potrzebuje pomocy zagranicznych instytucji. A w tym miejscu już jest bardzo blisko przekroczenia praw krajów członkowskich zapisanych w traktatach. Jeśli nie jest to złamanie reguł, to na pewno mocna ich falandyzacja.

W warstwie ustrojowej, relacji między UE i krajami członkowskimi list unijnej komisarz budzi wątpliwości. W warstwie politycznej jest wyraźnym sygnałem: nowa Komisja zamierza równie mocno walczyć o kwestie praworządności, jak poprzednia, którą kierował Jean-Claude Juncker.

W tym sensie ustawa dyscyplinująca sędziów może się okazać dla obozu władzy poważnym problemem, w kontekście zbliżających się wyborów prezydenckich. Już wybory samorządowe pokazały, że Polacy są bardzo wrażliwi na punkcie zatargów z Brukselą.

W tamtych wyborach w ostatnim tygodniu kampanii pojawiło się hasło "polexitu" i wywołało ono na tyle dużo zamieszania, że PiS (głównie w największych miastach) osiągnął dużo słabsze rezultaty, niż wynikało to z sondaży.

Teraz może być podobnie. Czuje to opozycja, która wątek "polexitu" wrzuca właściwie od samego początku procedowania ustawy dyscyplinującej sędziów. Z drugiej strony jest Konfederacja, której przedstawiciele już ostro zaatakowali Komisję Europejskiej, krzycząc, że nie może się ona wtrącać w sprawy Sejmu i sposobu, w jaki stanowione jest tam polskie prawo.

W tym sensie większość rządowa jest między młotem i kowadłem. Jakiekolwiek ustępstwo w ustawie pozwalające rozcieńczyć ryzyko wykorzystania hasła "polexitu" w kampanii wyborczej natychmiast da paliwo Konfederacji. Z kolei brak ustępstw sprawi, że to hasło może zacząć mocno rezonować.

Cały czas jest jeszcze wiele różnych scenariuszy zakończenia całej sprawy – łącznie, z tym że w ogóle ona na czas kampanii znajdzie się w zamrażarce. Jednak osie podziałów, jakie się przy okazji jej uwidoczniły, wyraźnie pokazują, w jaki sposób polska polityka będzie się kształtować wiosną. Do wyborów prezydenckich.

Agaton Koziński dla WP Opinie