Francuzi wybrali ewolucję. Emmanuel Macron to szansa i wyzwanie dla Polski

Patrząc wyłącznie na wyniki pierwszej tury głosowania odnieść można wrażenie, że szanse 7 maja są wyrównane. Zgodnie z oficjalnym komunikatem MSZ w Paryżu Marcona poparło 23,75 proc. Francuzów, a Le Pen 21,53 proc. Dalsze miejsca zajęli konserwatysta Francois Fillon, na którego głosowało 19,91 proc. wyborców i lewicowy polityk Jean-Luc Melenchon z wynikiem 19,64 proc. Tradycyjnie frekwencja była wysoka, co oznacza, że udział w głosowaniu wzięło ponad 80 proc. spośród ok. 47 mln uprawnionych obywateli.

Wyniki I tury i porażka republikanów i socjalistów pokazuje, że Francuzi oczekują zmian. Postanowili przewietrzyć system polityczny ukształtowany po Drugiej Wojnie Światowej. Oznacza to jednak modernizację sceny politycznej i dostosowanie jej do współczesnych realiów, a nie rewolucję.

Według sondaży w drugiej turze 39-letni Emmanuel Macron otrzyma dwa razy więcej głosów od Marine Le Pen i zostanie najmłodszym prezydentem w historii Republiki. To będzie powiew świeżości, na który liczy wielu Francuzów. Nowa twarz, nowe pokolenie, nowy ruch polityczny, ale bez radykalnych zmian, a to wszystko podane w miłym dla każdego, lekkim sosie populizmu.

Macron przez dwa lata był ministrem gospodarki w administracji ustępującego, socjalistycznego prezydenta Francois Hollande’a. Jest dobrze znany i przewidywalny. Ukończył elitarną uczelnię École nationale d’administration (ENA), z której wywodzą się członkowie francuskiego establishmentu. Był też asystentem znanego, lewicowego filozofa Paula Ricœura. Dzięki temu jego kandydaturę mogą zaakceptować zarówno zwolennicy lewicy jak i prawicy, a rynki pozytywnie zareagują na zwycięstwo. Minimum niewiadomych i awantur. Macron jest tak mocno związany z tradycyjnymi elitami Francji, że skrajnie lewicowy kandydat na prezydenta Jean-Luc Mélenchon odmówił poparcia go w drugiej turze.

Pomimo przesunięcia się do środka sceny politycznej i odżegnania się od skrajnych poglądów ojca, Marine Le Pen nadal postrzegana jest jako niebezpieczna ekstremistka, a cień antysemityzmu utrzymuje się nad Frontem Narodowym. Jak zauważył jeden z francuskich komentatorów, Le Pen miała Brexit, Trumpa, Putina, imigrantów i terroryzm, a mimo to zdobyła tylko kilka procent głosów więcej, niż pięć lat wcześniej.

Po przekroczeniu progu swojego domu Francuz nie jest chrześcijaninem, muzułmaninem, czarny ani biały. Jest obywatelem, który uczestniczy w życiu politycznym kraju. To skłania go do wychodzenia na ulicę i demonstrowania niezadowolenia, ale także przekłada się na wysoką frekwencję wyborczą. Rezultatem jest frekwencja rzędu 80 proc. i brak miejsca na mobilizację nowego, znaczącego elektoratu. Obywatele Republiki, którzy biorą odpowiedzialność za swój kraj zrobili to i tym razem, aby pozbyć się ludzi uwikłanych w afery i kojarzonych z tradycyjnym sposobem prowadzenia polityki.

W ten sposób Francuzi odpowiedzieli na potop populizmu zalewający globalną politykę. Przesadą byłoby stwierdzenie, że przewidywane zwycięstwo Macrona oznacza zahamowanie tej fali. On sam nazywany jest politykiem teflonowym, gdyż każdy znajdzie u niego to, czego szuka i trudno zarzucić mu jednoznaczne poglądy. Po prostu nie wpadli w objęcia Le Pen, która jest prawicową populistką w stylu Trumpa czy Farage’a w Wielkiej Brytanii.

Francja ma problemy z imigracją, wierzący muzułmanie rzucają wyzwanie świeckiej republice, a terroryzm zachwiał poczuciem bezpieczeństwa. Dla wyborców ważna jest jednak gospodarka, edukacja i inne elementy codziennego życia. Naturalny jest też strach przed nieznanym, które niesie gwałtowna zmiana. Dlatego Francuzi nie wywracają systemu politycznego do góry nogami, tylko stawiają na ewolucję i dostosowanie życia politycznego do wymogów początku dwudziestego pierwszego wieku.

Tak jak w innych krajach, partie tradycyjnie obarczane są odpowiedzialnością za problemy i nie potrafią sprostać oczekiwaniom wyborców, którzy utracili zaufanie do rządzących elit. Zastępują je nowe ugrupowania i politycy wykorzystujący nowe środki komunikacji i przystosowani do funkcjonowania we współczesnym świecie. To naturalne zjawisko i koniec dwudziestowiecznej polityki.

Krwawy zamach terrorystyczny tuż przed drugą turą może pomóc liderce Frontu Narodowego, ale nic nie wskazuje na to, aby mogła odrobić sondażowe straty zwłaszcza, że sympatycy republikanów i socjalistów zjednoczą się wokół Macrona. Podobnie było w grudniu 2015 r., gdy Front Narodowy uzyskał fantastyczny wynik w pierwszej turze wyborów lokalnych tylko po to, aby w dogrywce zostać zmieciony przez lewicowo-prawicową koalicję.

Marine Le Pen i tak bardzo oddaliła się od poglądów ojca i przesunęła swoją partię w kierunku centrum sceny politycznej. Dowodem tego jest awans do drugiej tury i tańce zwolenników na ulicach. Partia, która do niedawna była na dalekim marginesie życia politycznego, teraz jest w jego sercu. Ale to może oznaczać jedynie odtworzenie zmodernizowanego podziału na lewicę i prawicę bez etykiet „socjalistów” i „republikanów”, ale z uwzględnieniem współczesnych lęków, bolączek i metod uprawiania polityki. W czerwcu we Francji odbędą się wybory parlamentarne, które ostatecznie pokażą, jak wygląda scena polityczna w Paryżu.

Ten rok jest kluczowy dla Unii Europejskiej. Po Brexicie pojawiły obawy, że prawicowi populiści zwyciężą w Holandii i we Francji, a Angela Merkel zostanie dramatycznie osłabiona. W Holandii nic się nie wydarzyło i wiele wskazuje na to, że Frexit też Unii nie grozi. Macron świętował sukces wyborczy z flagą Unii Europejskiej w tle.

Macron oczekuje uwzględnienia francuskich postulatów w Brukseli, ale przede wszystkim opowiada się za dalszą integracją Wspólnoty. Jednym z zarzutów wobec obecnego kształtu i sposobu działania UE jest nienadążanie za tempem współczesnej rzeczywistości. Szok związany z Brexitem i dojście do władzy nowych, młodszych polityków to impulsy, które mogą skruszyć brukselski beton i wymusić zmiany.

Unia będzie ewoluować, a sukces Macrona oznacza, że coraz bardziej prawdopodobny jest scenariusz przyspieszonej integracji, która uprości procesy podejmowania decyzji. Odpowiedzią na brak elastyczności Wspólnoty będzie zacieśnienie, a nie poluźnienie relacji między krajami, czyli "więcej Europy w Europie". Oddala się wizja rozchwianej i niespójnej Unii, o której zapewne marzy Władimir Putin.

Nikt nikogo z Unii nie wyrzuci, ale bardzo prawdopodobna jest chwila prawdy, w której każdy kraj, w tym Polska, będzie musiał odpowiedzieć, na jaki rodzaj integracji się godzi. Nadchodzi czas podejmowania jasnych działań, a nie manewrów i symbolicznych przepychanek. Od tego zależeć będzie podział wpływów i funduszy. Europa wielu prędkości to coraz większa marginalizacja tych, którzy pozostaną na peryferiach. Dlatego sukces polityka takiego, jak Emmanuel Macron to dla Polski szansa, ale i ryzyko.