Buty sprzed 140 lat

Buty liczące 140 lat, wykonane ze skóry renifera, a noszone przez Samów, rdzennych mieszkańców Laponii, można do końca roku oglądać w Muzeum Etnograficznym w Krakowie.

- Zbliża się zima, więc buty mogą być ciekawostką dla zwiedzających. Ich prezentacja ma przypomnieć o Samach, ludzie europejskim, a jednak bardzo egzotycznym, mającym interesującą historię i kulturę" - powiedział Jacek Kukuczka z Muzeum Etnograficznego.

Prezentowane buty mają ponad 140 lat, ale zachowały się w idealnym stanie. Nie wiadomo czy pochodzą z terenów Norwegii, Szwecji, Finlandii czy Rosji. Do muzealnej kolekcji trafiły w 1870 r., znajdując miejsce w zbiorach nieistniejącego od lat 50. XX w. Muzeum Techniczno-Przemysłowego w Krakowie. - Jako ofiarodawca w muzealnym inwentarzu figuruje Wollman, postać nieznana bliżej nawet z imienia. Choć pochodzenie obiektu i okoliczności jego pozyskania owiane są tajemnicą, pozostaje on ważnym świadectwem odradzającej się kultury Samów - zauważył Kukuczka.

Para niskiego, zimowego obuwia Samów (Sami, Saamów, dawniej nazywanych Lapończykami) uszyta została ze skóry z futrem renifera i ozdobiona czerwoną lamówką, wszytą pomiędzy podeszwę a cholewkę oraz wieńczącą jej górną krawędź. Lamówka jest produktem fabrycznym (tzw. pasmanterią), pozyskiwaną przez mieszkańców Laponii już od XVIII/XIX w. drogą wymiany handlowej, od skandynawskich i rosyjskich kupców.

Skóra renifera była dla Samów, trudniących się koczowniczym pasterstwem, podstawowym surowcem do wyrobu odzieży, wyposażenia domostwa - namiotu, jak i wykonywania jego poszycia. Charakterystyczne niskie i w całości futrzane obuwie było noszone zarówno przez mężczyzn - pasterzy reniferów - jak i przez kobiety i dzieci.

Po okresie forsowanej przez Skandynawów (od XIX w. do lat 60-70. XX w.) asymilacji etnicznej, kulturowej i językowej, współcześnie kultura Samów przeżywa renesans. Rdzenni mieszkańcy Laponii zaczęli podkreślać swoją odrębność m.in. poprzez strój.

Buty z wywiniętym do góry czubkiem, weszły do kanonu ich etnicznej mody - dziś noszą je zarówno przedstawiciele lokalnych elit, np. deputowani parlamentu Sami w Finlandii, podkreślająca etniczne korzenie młodzież, jak i Samowie pracujący w rozwiniętym sektorze usług turystycznych. Można je też kupić jako jedne z najpopularniejszych pamiątek oferowanych w sklepach z etnicznym rękodziełem.

Samowie zamieszkują Laponię, region obejmujący północną część Skandynawii oraz Półwyspu Kolskiego w Rosji. Dzisiejsi Samowie są potomkami pierwotnych mieszkańców Skandynawii. Ich język liczy dziewięć dialektów i zaliczany jest do grupy ugrofińskiej.

Trudno ustalić obecną liczbę rdzennych mieszkańców Laponii, m.in. ze względu na odmienne kryteria klasyfikacyjne przyjmowane w czterech państwach, na terenach których region ten się znajduje. Szacunkowo przyjmuje się, że liczba Samów waha się pomiędzy 50 a 80 tys. Najbardziej znanym miejscem bezpośrednio związanym z Samami jest Rovaniemi, stolica fińskiej Laponii, legendarna siedziba św. Mikołaja.

Lapońskie buty ze skóry renifera muzeum prezentuje w ramach cyklu "Obiekt na dzień dobry". Co miesiąc przy wejściu do placówki można bezpłatnie zobaczyć inny, oryginalny eksponat z muzealnego archiwum.