Charakterystyczna budowla w Polsce świętuje 70. urodziny. Co warto wiedzieć o Pałacu Kultury i Nauki?

W 2025 roku Pałac Kultury i Nauki w Warszawie obchodzi swoje 70. urodziny. Choć przez dziesięciolecia budził mieszane uczucia, dziś trudno wyobrazić sobie panoramę stolicy bez jego charakterystycznej wieży. Wciąż pozostaje symbolem, który – mimo burzliwej przeszłości – wpisał się trwale w historię miasta i życia jego mieszkańców.

• Dźwigi PKiN-u przejechały łącznie ponad 500 tys. kilometrów – to jak ponad 12 razy dookoła Ziemi.
• Taras widokowy na 30. piętrze (114 m) to popularna atrakcja turystyczna, otwarta codziennie od 10:00 do 20:00.
• W 2025 roku zorganizowano wystawę "WARSZAWA XXX", którą odwiedziło 1,5 miliona osób.
• Tego samego roku odbył się tu 72. Światowy Kongres Esperanto z udziałem 6 tys. osób z 70 krajów.
• Codziennie latem przez pałac przewija się średnio 40 tysięcy osób.

Pałac Kultury i Nauki powstał w latach 1952–1955 jako "dar Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich" (ZSRR) dla Polski. Decyzja o jego budowie zapadła nie w Warszawie, lecz w Moskwie, a projekt stworzył radziecki architekt Lew Władimirowicz Rudniew – jeden z głównych twórców architektury socrealistycznej.

Oficjalne przekazanie budynku narodowi polskiemu miało miejsce 21 lipca 1955 roku. Klucze do pałacu otrzymał premier PRL Józef Cyrankiewicz z rąk ambasadora ZSRR. Uroczystość odbyła się w przeddzień rocznicy Manifestu PKWN – co nie było przypadkowe, lecz miało propagandowy wydźwięk.

PKiN mierzy 237 metrów i przez wiele lat był najwyższym budynkiem w Polsce i drugim w Europie. Nawiązuje do stylu siedmiu moskiewskich wieżowców, tzw. "Sióstr Stalina", ale projekt Rudniewa uwzględniał również inspiracje amerykańskimi drapaczami chmur oraz polskim dziedzictwem architektonicznym.

Elementy zaczerpnięte z renesansowego Zamościa, Teatru Wielkiego czy klasycystycznych kolumnad miały nadać budynkowi "narodowego" charakteru. Architektura PKiN-u to połączenie socrealizmu, modernizmu i art déco, co czyni go wyjątkowym w skali europejskiej.

Choć pałac miał być symbolem przyjaźni, dla wielu Polaków pozostał znakiem sowieckiej dominacji. Powstał na gruzach ponad 170 kamienic, a jego monumentalna forma miała pokazać wyższość nowego porządku nad przedwojenną Warszawą.

Do dziś toczy się debata: czy PKiN jest pomnikiem obcej władzy, czy ważnym elementem dziedzictwa kulturowego? Pojawiały się pomysły jego wyburzenia, przebudowy, a nawet stworzenia w nim muzeum komunizmu.

W 2007 roku budynek został wpisany do rejestru zabytków, co zakończyło dyskusję o jego ewentualnej rozbiórce.

Niezależnie od swojego politycznego dziedzictwa, PKiN spełniał (i nadal spełnia) rolę żywego centrum kulturalnego i edukacyjnego. W budynku działa obecnie 38 instytucji, w tym teatry, muzea, uczelnie i biura, w których pracuje i uczy się około 23 tysiące osób.

W legendarnej Sali Kongresowej odbywały się zjazdy PZPR, koncerty (m.in. Ella Fitzgerald, Paul Anka), a także wybory Miss Warszawy (1958 r., Zuzanna Cembrowska). Pałac odwiedziło już ponad 20 milionów osób.

Choć powstał jako symbol systemu, który dawno odszedł, Pałac Kultury i Nauki wciąż odgrywa ważną rolę w życiu Warszawy. Organizowane są tu koncerty, targi, wystawy, kongresy i imprezy międzynarodowe.

Jego obecność w przestrzeni miejskiej nadal wzbudza emocje, ale dla wielu mieszkańców stał się punktem orientacyjnym, miejscem spotkań i nieodłącznym elementem panoramy miasta.

Pałac Kultury i Nauki im. Józefa Stalina to więcej niż tylko budynek. To symbol epoki, świadek historii, ale też aktywny uczestnik współczesnej kultury i życia społecznego. Niezależnie od tego, czy postrzegamy go jako dar, czy narzędzie propagandy, trudno wyobrazić sobie Warszawę bez jego charakterystycznej sylwetki.

Źródła: PKiN, Muzeum Historii Polski, Dzieje, Polskie Radio