63 lata od wybuchu powstania w getcie warszawskim

W getcie panowało przeludnienie, głód i epidemie. 22 lipca 1942 r. Niemcy rozpoczęli akcję wywożenia ludność getta pociągami towarowymi z Umschlagplatz do obozów zagłady, głównie do Treblinki.

Na terenie getta działał m.in. Żydowski Związek Wojskowy (ŻZW) - konspiracyjna organizacja wojskowa utworzona w grudniu 1939 r. przez członków organizacji młodzieżowej Betar oraz syjonistów- rewizjonistów. Od lipca 1942 r. w getcie funkcjonowała również Żydowska Organizacja Bojowa (ŻOB), mająca duże poparcie społeczne i kontakty ze światem "za murem", w tym z Armią Krajową.

Z powodu rozbieżności z ŻOB, Żydowski Związek Wojskowy podczas powstania w getcie walczył jednak samodzielnie, głównie w rejonie dawnego placu Muranowskiego.

Rozkaz ostatecznej likwidacji getta wydał 16 kwietnia 1943 r. Heinrich Himmler. Trzy dni później, 19 kwietnia, dwutysięczne oddziały niemieckie pod dowództwem gen. SS Juergena von Stroopa wkroczyły na teren getta. Natrafiły tam jednak na zorganizowany, zbrojny opór powstańców żydowskich.

Powstaniem dowodził młody komendant ŻOB, Mordechaj Anielewicz. W walkach wzięło udział ok. tysiąca słabo uzbrojonych, w większości młodych ludzi. Przeżyło jedynie ok. 80.

Walki w getcie trwały do lipca 1943 r., choć już 16 maja Stroop ogłosił, że "żydowska dzielnica Warszawy przestała istnieć". Na potwierdzenie tych słów rozkazał wysadzić w powietrze wielką synagogę na ul. Tłomackie.

W chwili wybuchu powstania w getcie było ok. 70 tys. Żydów, prawie 14 tys. z nich zginęło. Ponad 50 tys. wywieziono do obozów zagłady w Treblince i na Majdanku. Cała dzielnica została doszczętnie zniszczona i zrównana z ziemią. Straty wśród Niemców oceniano na ok. 300-400 zabitych i 1000 rannych (według polskiej prasy podziemnej).

Powstańcom udzielało wparcia polskie podziemie zbrojne. Grupy AK, Socjalistycznej Organizacji Bojowej (SOB) i inne formacje przeprowadziły kilkanaście akcji zbrojnych przeciw Niemcom oraz organizowały akcje ewakuacji powstańców z getta.