Łupak: "Gdański paradoks. Władze miasta wspierają Wyklętych i LGBT"

Gdańsk to nie Hajnówka. Tu nikt nie maszeruje ku czci ”Burego”, który ma na rękach krew mieszkańców wsi Zaleszany. A jednak liberalne miasto, które popiera prawa mniejszości seksualnych i imigrantów, obchodzi Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych.

Kandydująca na prezydenta Gdańska Aleksandra Dulkiewicz zapaliła w piątek znicze na grobach wyklętych: "Inki" i "Zagończyka". To gdańscy Żołnierze Wyklęci. Zostali rozstrzelani w gdańskim więzieniu przez komunistów w 1946 r. Wcześniej należeli do 5. Wileńskiej Brygady majora ”Łupaszki”.

Gdy zapytałem, dlaczego składa im hołd, Dulkiewicz powiedziała, że ”nie możemy zapominać o ofiarach reżimu komunistycznego”.

Wcześniej, w 2015 roku, Paweł Adamowicz mówił: ”My o tych bohaterach nie zapomnieliśmy i nigdy nie zapomnimy”.

Ale Wyklęci w Gdańsku wzbudzają podobne emocje jak w reszcie kraju. W 2017 r. pamiątkowy mural przy gdańskiej alei Żołnierzy Wyklętych został zniszczony. Na portrecie Zygmunta Szendzielarza ”Łupaszki” ktoś napisał czerwoną farbą ”morderca”. 5. Brygada Wileńska jest oskarżana o mord na 67 litewskich kobietach i dzieciach w Dubinkach, w odwecie za mord litewskiej policji na 39 Polakach w Glinciszkach.

A jednak – mimo różnic zdań – udaje się w Gdańsku oddawać z wyczuciem cześć ofiarom komunistycznego terroru. Jak to możliwe? O zasadności czczenia Żołnierzy Wyklętych porozmawiałem z Januszem Marszalcem, gdańskim historykiem, byłym wicedyrektorem Muzeum II Wojny Światowej. On również był w piątek na grobach "Inki" i "Zagończyka".

Janusz Marszalec: Nie można wrzucać do jednego worka wszystkich, bo podziemie antykomunistyczne było ruchem zróżnicowanym. Byli w nim i ludzie o pięknych życiorysach, ale też szowiniści i nacjonaliści, którzy dopuszczali się zbrodni. Poza tym nie było takiej formacji jak "Żołnierze Wyklęci” – to definicja wtórna, która spłaszcza skomplikowana problematykę. Negatywnym przykładem może być Romuald Rajs ”Bury”, uznany IPN winnym ludobójstwa. Teraz, pod nowymi rządami PiS, IPN wycofuje się z tej oceny ”Burego”.

Właśnie Danuta Siedzikówna - ”Inka” - piękna postać, wierna ideałom i przysiędze żołnierskiej. Był w tym podziemiu także inny, bardzo silny ruch skupiony wokół Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość (WiN) – jego pełna nazwa to Ruch Oporu bez Dywersji i Wojny. Tworzyli go prawdziwi demokraci, wywodzący się z Armii Krajowej, którzy dostrzegali bezsens walki zbrojnej, usiłowali przekierować energię społeczną na wspieranie legalnej opozycji i obywatelski opór. Oceniając walkę zbrojną z komunistami należy dostrzegać też inne postawy: Stanisława Mikołajczyka, PSL oraz tych, którzy zdecydowali się uczyć, pracować, odbudowywać Polskę, bo nie wierzyli w możliwość pokonania Sowietów. Tych było zdecydowani więcej, dolepianie im łatki "ugodowców”, albo ocenianie ich jako "mniejszych” patriotów uważam za nadużycie.

Bo to jest właśnie ich mit założycielski o tym, że walka zbrojna z komunistami legła u narodzin polskiej prawicy. Próba konsolidacji ich własnego środowiska, nadania mu tożsamości. Ale to bardzo jednowymiarowa opowieść. Większość ludzi jednak nie poszła w 1945 r. do lasu, ale próbowała odbudować Gdańsk, Warszawę, Polskę. Ale dla PiS ”wyklęci” to fundament, na którym budują swój ruch. Dla Jarosława Kaczyńskiego ”wyklęci” to najzdrowszy trzon narodu, a dziedzicem ”wyklętych” jest właśnie "niezłomny” PiS.

Prawica zawłaszczyła to święto, ustanowione przecież przez prezydenta Bronisława Komorowskiego. Teraz, w reakcji na działania prawicy, lewica próbuje pokazać ”wyklętych” jako ruch jednoznacznie zbrodniczy i bandycki. Tak już mówiło się o nich w PRL i to też jest kłamstwo. Zalecam więc rozsądek.

Nie można ich wszystkich stawiać na piedestale, tylko dlatego, że strzelali do komunistów. Oceńmy kto strzelał do uzbrojonego przeciwnika, albo w obronie własnej, a kto uczestniczył w czystkach etnicznych, czy ludobójstwie jak „Bury” czy Mieczysław Pazderski „Szary”, dowódca oddziału NSZ, który w czerwcu 1945 r. spacyfikował (wymordował) przeszło 190 ukraińskich mieszkańców Wierzchowin. Tacy żołnierze jak Bury i Szary nie mogą być fundamentem, na którym buduje się wspólnotę narodową. Nawet jeśli ponieśli śmierć z rąk innych oprawców. Budowanie na ludzkim cierpieniu nikogo jeszcze nie zespoliło. Na zjawisko oporu zbrojnego należy patrzeć jak na brutalną wojnę. Ginęli w niej ubecy, NKWD-yści, były starcia z żołnierzami Wojska Polskiego i Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KBW). I to też nie jest piękna, romantyczna historia. Ale były też, niestety, zbrodnie i mordy na kobietach i dzieciach. Według mojej wiedzy to margines, ale mimo to nie można o nim zapomnieć.

Mogliby, ale tylko po to, aby oddać hołd prawdziwym bohaterom – takim jak "Inka” i "Zagończyk” czy leżący obok nich Adam Dedio "Adrian” i wyrazić radość, że duża część żołnierzy podziemia nie poszła w 44 i 45 r. do lasu i dzięki temu mieliśmy takich "niezłomnych” jak Jan Józef Lipski (późniejszy opozycjonista, współzałożyciel KOR) i takich intelektualistów jak Aleksander Gieysztor, oficer AK, który pytał swego mistrza z Uniwersytetu Warszawskiego, czy ma dalej bić się? Na szczęście prof. Tadeusz Manteuffel przekonał późniejszego profesora i dyrektora Zamku Królewskiego, że "ktoś ten kraj musi odbudować”.