NIK o likwidacji "kopciuchów". Istotne niedociągnięcia w 5 regionach

• Działania antysmogowe w Polsce są nieskuteczne. NIK skrytykowała niedociągnięcia w pięciu województwach i 18 gminach.
• Ponad 781 tys. "kopciuchów" nadal działa pomimo wymogów miałego wdrożenia standardów ekologicznych do 2028 r.
• Największy problem to brak pełnych danych i skuteczna kontrola przestrzegania przepisów antysmogowych.

"Kopciuchy wciąż zatruwają powietrze" - tak Najwyższa Izba Kontroli zatytułowała swój najnowszy raport. Ujawniła, że wdrożenie uchwał antysmogowych w Polsce kuleje. Do kontroli wytypowano województwa, w których w 2023 r. występowały przekroczenia dopuszczalnych poziomów stężeń zanieczyszczeń powietrza takich jak PM10 oraz B(a)P. Analiza NIK dotyczyła zatem dolnośląskiego, kujawsko-pomorskiego, łódzkiego, małopolskiego i śląskiego.

Okazało się, że mimo przyjętych przepisów, żadne z pięciu województw i 18 gmin nie wprowadziło ich w pełni. Zgodnie z raportem, głównym problemem pozostaje ciągła eksploatacja ponad 781 tys. kotłów pozaklasowych, znanych jako "kopciuchy".

Jak wskazano w raporcie, brakuje determinacji ze strony władz lokalnych, które niesystematycznie kontrolują przestrzeganie przyjętych zakazów i ograniczeń. NIK szacuje, że przy obecnym tempie wymiany kotłów, może to potrwać od 2 do 24 lat.

Oceniając działania samorządów, NIK wskazała na istotne niedociągnięcia w zakresie wdrażania programów ochrony powietrza i kontroli domowych źródeł ogrzewania. Szczególnie palącym problemem jest brak aktualnych i pełnych danych w Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków. W wielu gminach zgromadzono mniej niż 80 proc. wymaganych informacji.

Ponadto, pracownicy gmin skupiali się głównie na kontrolowaniu spalania odpadów, ignorując inne aspekty przestrzegania wymagań uchwał antysmogowych. W części gmin kontrole były też prowadzone bez odpowiednich upoważnień, nie sporządzano w ich wyniku żadnych protokołów.

Pozytywnie oceniona została natomiast praktyka stosowana w województwie małopolskim. Jak czytamy, w celu wsparcia działań gmin z tego regionu, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego uruchomił darmową aplikację Ekointerwencja na urządzenia mobilne i stacjonarne. Umożliwiała ona anonimowe zgłaszanie nieprawidłowości dotyczących m.in. spalania odpadów lub używania urządzeń niezgodnych z wymaganiami uchwały antysmogowej. I rzeczywiście, dzięki wykorzystaniu aplikacji służby gminne mogły szybko reagować na pojawiające się zgłoszenia.

Według danych WHO, zanieczyszczenia powietrza pyłami PM2,5 prowadzą do wielu problemów zdrowotnych, zwiększając ryzyko chorób układu krążenia, raka płuc oraz innych dolegliwości. NIK zwraca uwagę, że niska świadomość mieszkańców i ograniczone zasoby finansowe gmin są barierami w skutecznym wdrażaniu zmian.

"Na dzień 1 lipca 2024 roku na terenie pięciu województw objętych kontrolami nadal było zarejestrowanych ponad 781 tys. tzw. kopciuchów oraz ponad 1,3 miliona kotłów poniżej klasy 5, które powinny zostać wymienione na bardziej ekologiczne w ciągu najbliższych trzech lat, czyli do końca czerwca 2028 roku" - czytamy w raporcie.

Na południu kraju konieczne są intensywniejsze działania, aby poprawić jakość powietrza. Powiązanie wymiany kotłów z termomodernizacją budynków jest niezbędnym krokiem, który jednak wymaga znacznego wsparcia ze strony rządowej i lokalnej.

We wnioskach końcowych Izba zwróciła się m.in. do Ministra Finansów i Gospodarki o podjęcie działań mających na celu wprowadzenie obowiązku weryfikacji przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta danych i informacji zawartych w deklaracjach o źródłach ciepła lub źródłach spalania paliw przed ich wprowadzeniem do systemu teleinformatycznego obsługującego centralną ewidencję emisyjności budynków.

Źródło: nik.gov.pl