Operacja Ajax
Na początku lat 50. Waszyngton i Londyn z coraz większym niepokojem spoglądały w stronę Iranu. Choć po II wojnie światowej w kraju panował przychylny Zachodowi Mohammad Reza Pahlavi, to w 1951 roku wybory wygrał lider nacjonalistów-demokratów, Mohammad Mossadegh. Nowy premier znacjonalizował przemysł petrochemiczny, w tym znajdującą się w rękach brytyjskich Anglo-Irańską Kompanię Naftową (dziś koncern BP).
Decyzja Mossadegha doprowadziła do ochłodzenia relacji z Wielką Brytanią, a później nawet do zerwania stosunków dyplomatycznych. To wtedy zrodził się pomysł przekazania pełnej władzy w ręce sojusznika mocarstw anglosaskich, czyli Rezy Pahlaviego. Za pretekst posłużyły szeroko zakrojone reformy przeprowadzane przez irańskiego premiera, które m.in. umożliwiły legalne działanie organizacjom lewicowym, w tym partii komunistycznej.
W 1953 roku Brytyjczycy przekonali nowo wybranego prezydenta USA Dwighta Eisenhowera, że w Iranie do władzy mogą dojść komuniści, a wtedy kraj wpadnie w objęcia Moskwy. W rezultacie amerykański przywódca wydał decyzję zezwalającą CIA na przeprowadzenie operacji obalenia Mossadegha. Akcję opatrzono kryptonimem Ajax.
CIA nawiązała kontakty z irańską opozycją, pomagając jej finansowo i organizacyjnie, i sprowokowała niepokoje społeczne na wielką skalę. Zamach stanu miał wyglądać jak spontaniczny bunt niezadowolonych obywateli. Spisek został wsparty przez specjalne oddziały partyzanckie, rekrutowane z miejscowej ludności. Zamachowcy przekupili też znaczną część armii. W konsekwencji Mohammad Mossadegh został obalony, a pełnię władzy objął szachinszach Reza Pahlavi, który rządził Iranem aż do rewolucji islamskiej w 1979 roku.
Na zdjęciu: budynek irańskiego parlamentu otoczony przez irańskich żołnierzy.