Polska naruszyła Europejską Konwencję Praw Człowieka. Jest wyrok trybunału w Strasburgu

Europejski Trybunał Praw Człowieka stwierdził, że skład Izby Cywilnej Sądu Najwyższego rozpatrujący skargę kasacyjną firmy Advance Pharma nie był "niezawisłym i bezstronnym sądem ustanowionym ustawą". Powód? Zasiadali w nim sędziowie powołani na wniosek nowej Krajowej Rady Sądownictwa.

To już kolejne niekorzystne dla Polski orzeczenie związane z przeprowadzanymi w ostatnich latach zmianami w sądownictwie.

Spółka Advance Pharma zajmowała się m.in. dystrybucją suplementu diety mającego poprawić sprawność seksualną mężczyzn. W 2010 roku Główny Inspektor Farmaceutyczny wydał decyzję o wycofaniu suplementu z rynku. Powodem miała być obecność substancji czynnej niedozwolonej w suplementach diety i niewymienionej na etykiecie opakowania. Decyzja miała rygor natychmiastowej wykonalności. Spółka wycofała produkt. Co więcej, zniszczyła także wszystkie jego partie.

Advance Pharma zrobiła coś jeszcze: odwołała się od decyzji GIF. Wojewódzki Sąd Administracyjny w 2011 r. przyznał rację Advance Pharma i uchylił decyzję GIF, jako wydaną niezgodnie z prawem. W 2012 r. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną GIF. Spółka postanowiła więc pozwać Skarb Państwa o wielomilionowe odszkodowanie za zniszczone produkty.

Sądy pierwszej i drugiej instancji nie uwzględniły jednak roszczenia wskazując, że spółka zniszczyła suplement z własnej inicjatywy, a Inspektor nakazał jej tylko wycofanie z rynku. Advance Pharma nie złożyła broni i wniosła skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego. Ta nie została jednak uwzględniona.

Spółka nie zgodziła się z takim rozstrzygnięciem i postanowiła zaskarżyć je do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, zarzucając Polsce naruszenie prawa do sądu, zapisanego w art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. W składzie orzekającym Izby Cywilnej SN, który zajmował się skargą kasacyjną, znajdowali się bowiem wyłącznie sędziowie powołani na wniosek nowej Krajowej Rady Sądownictwa.

ETPC, który jest organem Rady Europy, orzekł w czwartek, że doszło do naruszenia artykułu 6. ustęp 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, który gwarantuje prawo do rzetelnego procesu sądowego.

Sprawa - jak podał ETPCz - jest jednym z 94 obecnie wniosków przeciwko Polsce, w większości złożonych w latach 2018-2022, dotyczących różnych aspektów reorganizacji polskiego sądownictwa zainicjowanej w 2017 roku. Do chwili obecnej Trybunał wydał cztery wyroki, z których trzy są ostateczne.

Podobnie jak w poprzednich sprawach, Trybunał podkreślił, że "jego zadaniem nie była ocena zasadności reorganizacji polskiego sądownictwa jako całości, ale ustalenie, czy, a jeśli tak, to w jaki sposób zmiany wpłynęły na prawa skarżącej spółki wynikające z art. 6 ust. 1 Konwencji".

Trybunał uznał, że "na procedurę powoływania sędziów do Izby Cywilnej Sądu Najwyższego nienależyty wpływ miała władza ustawodawcza i wykonawcza".

Stanowiło to fundamentalną nieprawidłowość, która negatywnie wpłynęła na cały proces i podważyła legitymację Izby Cywilnej Sądu Najwyższego, która rozpoznawała sprawę skarżącej spółki. Izba Cywilna nie była zatem niezawisłym i bezstronnym sądem ustanowionym ustawą w rozumieniu Konwencji Europejskiej - ocenił.

Trybunał uznał, że "naruszenie praw skarżącej spółki miało swoje źródło w zmianach w polskim ustawodawstwie, które pozbawiły polski wymiar sprawiedliwości prawa wyboru sędziów KRS oraz umożliwiły władzy wykonawczej i ustawodawcy bezpośrednią lub pośrednią ingerencję w procedurę powoływania sędziów, systematycznie podważając w ten sposób legitymację sądu złożonego z tak powołanych sędziów".

"Nieunikniony był wniosek, że dalsze funkcjonowanie KRS w formie ustawy zmieniającej z 2017 r. i jej zaangażowanie w procedurę powoływania sędziów utrwaliło ustaloną przez Trybunał dysfunkcję ustrojową i może prowadzić do dalszego zaostrzenia kryzysu praworządności w Polsce. Dlatego potrzebne są szybkie działania ze strony Państwa Polskiego, aby temu zaradzić. Do państwa polskiego należy wyciągnięcie niezbędnych wniosków z tego wyroku i podjęcie odpowiednich środków w celu rozwiązania problemów leżących u podstaw naruszeń stwierdzonych przez Trybunał oraz zapobieżenia występowaniu podobnych naruszeń w przyszłości" - podsumował ETPCz.

Trybunał nie dopatrzył się związku przyczynowego między stwierdzonym naruszeniem, a rzekomą szkodą majątkową firmy i odrzucił to roszczenie. Uznał jednak, że Polska musi zapłacić skarżącej spółce 15 tys. euro z tytułu szkody niemajątkowej i 3 tys. euro z tytułu kosztów i wydatków.