Początki dofinansowań z Funduszy Europejskich w Polsce
Pierwsze fundusze unijne trafiły do Polski ponad 30 lat temu. Obecnie trudno znaleźć osoby, które jeszcze o nich nie usłyszały. Dały one Polsce impuls do gigantycznych przemian, z których efektów korzystamy na co dzień.
Pierwszy fundusz przedakcesyjny
Polska zaczęła starania o wejście do Wspólnot Europejskich (obecnie Unia Europejska) jeszcze w 1989 r. W tym czasie nie była jeszcze do tego gotowa. Nasz kraj wymagał wielu zmian politycznych, społecznych i gospodarczych, aby spełniał standardy rynkowe i demokratyczne, jakich oczekiwały pozostałe kraje Wspólnoty. Przemiany miały ułatwić fundusze przedakcesyjne.
Pierwszym funduszem był PHARE (z ang. Poland and Hungary Assistance for Restructuring of their Economies). Polska korzystała z niego od 1990 roku. Do 1998 roku wszystkie projekty finansowane były wyłącznie ze środków unijnych - bez wkładu własnego. W tym okresie budowaliśmy kompetencje i zbieraliśmy doświadczenia.
Od 2000 roku środki PHARE służyły już właściwemu przygotowaniu Polski do członkostwa w UE i samodzielnej dystrybucji "dużych" środków unijnych. Priorytetem były inwestycje w regionach (pieniądze na infrastrukturę, firmy i kadry) oraz programy ogólnopolskie - takie jak Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw i Rozwój Zasobów Ludzkich.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Co sądzą Polacy o wprowadzeniu waluty euro? "To byłaby wielka porażka"
Oprócz firm i administracji rządowej, z funduszy skorzystały też miasta (np. Lubartów) i organizacje pozarządowe. Budżet PHARE dla Polski wyniósł łącznie 3,9 mld euro.
Coraz bliżej do Unii
W latach 2000-2003. Polska zaczęła korzystać z nowych funduszy: SAPARD i ISPA.
Obszary wiejskie wspierane były z europejskiego funduszu SAPARD (z ang. Special Accession Programme for Agriculture and Rural Development).
Ze środków z SAPARD mogły korzystać podmioty zajmujące się przetwórstwem i marketingiem artykułów rolnych i rybnych z sektora mleczarskiego, mięsnego, rybnego oraz owoców i warzyw. Środki na rozwój przedsiębiorczości kierowane były na tworzenie pozarolniczych działalności, miejsc pracy na obszarach wiejskich oraz rozbudowę infrastruktury turystycznej. Program cieszył się ogromnym powodzeniem. Z jego środków zrealizowano prawie 24,5 tysiąca projektów na łączną kwotę prawie 5 mld zł.
Fundusz ISPA (z ang. Instrument for Structural Policies for Pre-Accession) działał w sektorze środowiska i transportu.
Z funduszu sfinansowano m.in. budowę i modernizację oczyszczalni ścieków w największych miastach w Polsce, Warszawie, Krakowie, czy Wrocławiu. Odcinki autostrady A4 i drogi ekspresowej S7 to także projekty przedakcesyjnego funduszu ISPA.
Polska w UE
Na okres tuż po wstąpieniu do UE, tj. lata 2004-2006, Polska przygotowała realizację Narodowego Plan Rozwoju, na który otrzymaliśmy 12,8 mld euro. W skład planu wchodziło m.in. 5 ogólnopolskich programów:
- Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw
- Rozwój zasobów ludzkich
- Rybołówstwo i przetwórstwo ryb
- Transport
- Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich
Do tej listy dodać należy jeszcze Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR). Z tego programu sfinansowano inwestycje w regionach.
Zrealizowano takie projekty jak budowa dróg gminnych i wodociągów, zakup nowych autobusów w miastach, doposażenie przychodni, czy też stypendia dla uczniów. To były inwestycje w najbliższym otoczeniu wielu osób, co widać po efektach. Projekty ZPORR objęły swoim zasięgiem ponad milion osób. Ciekawym przykładem inwestycji z programu ZPORR jest budynek Zintegrowanego Centrum Studenckiego Politechniki Wrocławskiej, znany jako "Dziurawiec". Projekt inspirowany był taśmą perforowaną, na której zapisywały dane legendarne komputery Odra. Dla warszawiaków rozpoznawalną inwestycją z tego programu będzie rozbudowa Trasy Siekierkowskiej.
Łącznie z Narodowego Planu Rozwoju zrealizowano 89 tys. projektów.
Kompetencje i infrastruktura na przyszłość
Projekty zrealizowane z funduszy przedakcesyjnych i zaraz po wstąpieniu do Unii dały Polsce bazę, na której zbudowaliśmy sukces gospodarczy kolejnych 20 lat.
Dzięki nim, wiele instytucji w kraju nauczyło się nie tylko zarządzać samymi funduszami unijnymi, ale realizować szersze działania gospodarcze i społeczne. Zbudowana infrastruktura (np. drogi) była niezbędna, aby przedsiębiorstwa mogły się rozwijać i konkurować z zagranicznymi. Obecnie ciągle korzystamy z tego dorobku.
Do tego dokładamy kolejne projekty i wyzwania: Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) i Fundusze Europejskie na lata 2021-2027. Łącznie to ok. 600 mld zł (136 mld euro) - kwota podobna do dochodu budżetu państwa w całym 2023 roku.
O tym, jak skorzystać z tych środków, można przeczytać w naszych artykułach. A jeszcze w tym roku można składać wnioski o dofinansowanie np. na przedszkola, szkolenia albo własną firmę.
Najważniejsze informacje o Funduszach Europejskich i KPO znajdują się na Portalu Funduszy Europejskich.
Źródła:
http://empi2.pl/jbp/tematy/Rozdzial8/droga.html
https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/14022/1/D_Wyszkowska_Fundusze_przedakcesyjne_instrumentem_wsparcia.pdf
https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/zasady-dzialania-funduszy/poprzednie-perspektywy-fe/fundusze-europejskie-2004-2006/
https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/media/91623/NPR_201009.pdf
https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/zasady-dzialania-funduszy/poprzednie-perspektywy-fe/fundusze-europejskie-2007-2013/
https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/zasady-dzialania-funduszy/poprzednie-perspektywy-fe/fundusze-europejskie-2007-2013/
https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/efekty-funduszy-europejskich-2007-2013/
https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/fundusze-2021-2027/umowa-partnerstwa/
https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/efekty-funduszy-europejskich/efekty-lata-2014-2020/
Materiał powstał we współpracy z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej ze środków Funduszu Rozwoju Regionalnego.