Początki dofinansowań z Funduszy Europejskich w Polsce

Materiał powstał we współpracy z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej ze środków Funduszu Rozwoju Regionalnego

Pierwszy fundusz przedakcesyjny

Polska zaczęła starania o wejście do Wspólnot Europejskich (obecnie Unia Europejska) jeszcze w 1989 r. W tym czasie nie była jeszcze do tego gotowa. Nasz kraj wymagał wielu zmian politycznych, społecznych i gospodarczych, aby spełniał standardy rynkowe i demokratyczne, jakich oczekiwały pozostałe kraje Wspólnoty. Przemiany miały ułatwić fundusze przedakcesyjne.

Pierwszym funduszem był PHARE (z ang. Poland and Hungary Assistance for Restructuring of their Economies). Polska korzystała z niego od 1990 roku. Do 1998 roku wszystkie projekty finansowane były wyłącznie ze środków unijnych - bez wkładu własnego. W tym okresie budowaliśmy kompetencje i zbieraliśmy doświadczenia.

Od 2000 roku środki PHARE służyły już właściwemu przygotowaniu Polski do członkostwa w UE i samodzielnej dystrybucji "dużych" środków unijnych. Priorytetem były inwestycje w regionach (pieniądze na infrastrukturę, firmy i kadry) oraz programy ogólnopolskie - takie jak Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw i Rozwój Zasobów Ludzkich.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Oprócz firm i administracji rządowej, z funduszy skorzystały też miasta (np. Lubartów) i organizacje pozarządowe. Budżet PHARE dla Polski wyniósł łącznie 3,9 mld euro.

Coraz bliżej do Unii

W latach 2000-2003. Polska zaczęła korzystać z nowych funduszy: SAPARD i ISPA.

Obszary wiejskie wspierane były z europejskiego funduszu SAPARD (z ang. Special Accession Programme for Agriculture and Rural Development).

Ze środków z SAPARD mogły korzystać podmioty zajmujące się przetwórstwem i marketingiem artykułów rolnych i rybnych z sektora mleczarskiego, mięsnego, rybnego oraz owoców i warzyw. Środki na rozwój przedsiębiorczości kierowane były na tworzenie pozarolniczych działalności, miejsc pracy na obszarach wiejskich oraz rozbudowę infrastruktury turystycznej. Program cieszył się ogromnym powodzeniem. Z jego środków zrealizowano prawie 24,5 tysiąca projektów na łączną kwotę prawie 5 mld zł.

Fundusz ISPA (z ang. Instrument for Structural Policies for Pre-Accession) działał w sektorze środowiska i transportu.

Z funduszu sfinansowano m.in. budowę i modernizację oczyszczalni ścieków w największych miastach w Polsce, Warszawie, Krakowie, czy Wrocławiu. Odcinki autostrady A4 i drogi ekspresowej S7 to także projekty przedakcesyjnego funduszu ISPA.

Polska w UE

Na okres tuż po wstąpieniu do UE, tj. lata 2004-2006, Polska przygotowała realizację Narodowego Plan Rozwoju, na który otrzymaliśmy 12,8 mld euro. W skład planu wchodziło m.in. 5 ogólnopolskich programów:

• Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw

• Rozwój zasobów ludzkich

• Rybołówstwo i przetwórstwo ryb

• Transport

• Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich

Do tej listy dodać należy jeszcze Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR). Z tego programu sfinansowano inwestycje w regionach.

Zrealizowano takie projekty jak budowa dróg gminnych i wodociągów, zakup nowych autobusów w miastach, doposażenie przychodni, czy też stypendia dla uczniów. To były inwestycje w najbliższym otoczeniu wielu osób, co widać po efektach. Projekty ZPORR objęły swoim zasięgiem ponad milion osób. Ciekawym przykładem inwestycji z programu ZPORR jest budynek Zintegrowanego Centrum Studenckiego Politechniki Wrocławskiej, znany jako "Dziurawiec". Projekt inspirowany był taśmą perforowaną, na której zapisywały dane legendarne komputery Odra. Dla warszawiaków rozpoznawalną inwestycją z tego programu będzie rozbudowa Trasy Siekierkowskiej.

Łącznie z Narodowego Planu Rozwoju zrealizowano 89 tys. projektów.

Kompetencje i infrastruktura na przyszłość

Projekty zrealizowane z funduszy przedakcesyjnych i zaraz po wstąpieniu do Unii dały Polsce bazę, na której zbudowaliśmy sukces gospodarczy kolejnych 20 lat.

Dzięki nim, wiele instytucji w kraju nauczyło się nie tylko zarządzać samymi funduszami unijnymi, ale realizować szersze działania gospodarcze i społeczne. Zbudowana infrastruktura (np. drogi) była niezbędna, aby przedsiębiorstwa mogły się rozwijać i konkurować z zagranicznymi. Obecnie ciągle korzystamy z tego dorobku.

Do tego dokładamy kolejne projekty i wyzwania: Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) i Fundusze Europejskie na lata 2021-2027. Łącznie to ok. 600 mld zł (136 mld euro) - kwota podobna do dochodu budżetu państwa w całym 2023 roku.

O tym, jak skorzystać z tych środków, można przeczytać w naszych artykułach. A jeszcze w tym roku można składać wnioski o dofinansowanie np. na przedszkola, szkolenia albo własną firmę.

Najważniejsze informacje o Funduszach Europejskich i KPO znajdują się na Portalu Funduszy Europejskich.

Źródła:

http://empi2.pl/jbp/tematy/Rozdzial8/droga.html

https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/14022/1/D_Wyszkowska_Fundusze_przedakcesyjne_instrumentem_wsparcia.pdf

https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/zasady-dzialania-funduszy/poprzednie-perspektywy-fe/fundusze-europejskie-2004-2006/

https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/media/91623/NPR_201009.pdf

https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/zasady-dzialania-funduszy/poprzednie-perspektywy-fe/fundusze-europejskie-2007-2013/

https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/zasady-dzialania-funduszy/poprzednie-perspektywy-fe/fundusze-europejskie-2007-2013/

https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/efekty-funduszy-europejskich-2007-2013/

https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/fundusze-2021-2027/umowa-partnerstwa/

https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/efekty-funduszy-europejskich/efekty-lata-2014-2020/

Materiał powstał we współpracy z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej ze środków Funduszu Rozwoju Regionalnego.